Tuần 19. Phú sông Bạch Đằng (Bạch Đằng giang phú)

Phú sông Bạch Đằng
(Bạch Đằng giang phú)
Trương Hán Siêu
1. Tác giả : Trương Hán Siêu (?-1354)
-Tự: Thăng Phủ.
Quê quán: làng Phúc Thành- huyện Yên Ninh (nay thuộc thị xã Ninh Bình).
Là môn khách của Trần Hưng Đạo.
Con người: cương trực, học vấn uyên thâm, được vua Trần tin cậy, nhân dân kính trọng.
I.TIỂU DẪN
2. Tác phẩm
Viết khoảng 50 năm sau khi kháng chiến Nguyên – Mông thắng lợi.
3. Thể phú:
- Là thể văn có vần hoặc xen lẫn văn vần và văn xuôi, dùng tả cảnh vật, phong tục, kể sự vật, bàn chuyện đời.
Phân loại: 2 loại
Phú cổ thể: có trước đời Đường (Trung Quốc). Bố cục gồm 4 đoạn: +Mở ,giải thích,Bình luận, kết


. Phú Đường luật (phú cận thể): xuất hiện từ thời Đường, có vần, có đối, theo luật bằng trắc.
. Bài thơ viết theo thể phú cổ thể.
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Bố cục:
- Đoạn mở: từ đầu  “còn lưu!”
 Cảm xúc của nhân vật khách trước cảnh sắc trên sông Bạch Đằng.
- Đoạn giải thích: tiếp  “nghìn xưa ca ngợi”
 Các bô lão kể lại các chiến tích trên sông Bạch Đằng.
- Đoạn bình luận: tiếp  “chừ lệ chan”
 Các bô lão suy ngẫm và bình luận về nguyên nhân chiến thắng trên sông Bạch Đằng.
- Đoạn kết: còn lại.
 Lời ca khẳng định vai trò và đức độ của con người.
2. Phân tích
Đoạn mở:
Hình tượng nhân vật khách
+ Là sự phân thân của tác giả
- Mục đích dạo chơi thiên nhiên:
+ Thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên.
+Nghiên cứu cảnh trí đất nước.
- Những địa danh được nói đến:
+ Địa danh lịch sử lấy từ trong điển cố Trung Quốc: sông Nguyên, sông Tương, Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt, Đầm Vân Mộng.
 Tác giả “đi qua” bằng tri thức sách vở, trí tưởng tượng.
+ Địa danh của đất Việt: cửa Đại Than, bến Đông Triều, sông Bạch Đằng.
* Nhân vật “khách” là người:
+ Có vốn hiểu biết phong phú.
+ Yêu thiên nhiên tha thiết.
+ Có tâm hồn khoáng đạt, có hoài bão lớn lao.

- Cảnh sắc của thiên nhiên trên sông Bạch Đằng:
+ Hùng vĩ, hoành tráng: “Bát ngát...một màu”.
+ Trong sáng, nên thơ: “Nước trời...ba thu”.
+ Ảm đạm, hiu hắt, do thời gian đang làm mờ bao dấu vết: “cảnh thảm”.
Tâm trạng: + Phấn khởi, tự hào
+ Buồn đau, nuối tiếc.
b. Đoạn giải thích:
* Hình tượng nhân vật các bô lão.
- Vai trò:
+ Là người chứng kiến chiến tích lịch sử.
+ Là người kể lại các chiến tích hào hùng đó cho khách nghe.
- Thái độ của các bô lão đối với khách: nhiệt tình, hiếu khách.
- Các chiến tích:
+ Ngô chúa phá Hoằng Thao
+ Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã.
- Thái độ, giọng điệu của các bô lão khi kể chuyện: nhiệt huyết, tự hào, mang cảm hứng của người trong cuộc.
- Câu văn: Dài ngắn khác nhau, phù hợp với diễn biến trận đánh.
c. Đoạn bình luận:
- Nguyên nhân làm nên thắng lợi:
+ Thời thế thuận lợi (thiên thời): “trời cũng chiều người”.
+ Địa thế núi sông (địa lợi): “trời đất cho nơi hiểm trở”.
+ Con người: có tài, có đức lớn  giữ vai trò quyết định quan trọng nhất đến thắng lợi.
 Cảm hứng mang giá trị nhân văn và có tầm triết lí sâu sắc.
d. Đoạn kết:
- Tuyên ngôn về chân lí của các bô lão:
+ Những người bất nghĩa thì sẽ tiêu vong.
+ Những người anh hùng, nhân nghĩa thì mãi lưu danh thiên cổ.
 Đó là chân lí có tính chất vĩnh hằng.
- Lời ca tiếp nối của khách:
+ Ca ngợi sự anh minh của 2 vị thánh quan (Trần Nhân Tông và Trần Thánh Tông).
+ Ca ngợi chiến tích trên sông Bạch Đằng.
+ Khẳng định chân lí: vai trò và vị trí quyết định của con người trong tương quan với yếu tố đất đai hiểm yếu.
 Niềm tự hào dân tộc và tư tưởng nhân văn cao đẹp.
III. Tổng kết bài học:
1. Giá trị nội dung:
- Lòng yêu nước.
- Tự hào dân tộc về truyền thống anh hùng bất khuất và đạo lí nhân nghĩa.
- Tư tưởng nhân văn cao đẹp: Khẳng định và đề cao vai trò của con người, đạo lí chính nghĩa.
2. Nghệ thuật:
Bài phú là đỉnh cao nghệ thuật của thể phú trong VHTĐVN:
+ Bố cục chặt chẽ.
+ Lời văn linh hoạt.
+ Hình tượng nghệ thuật sinh động.