Tuần 17. Đọc thêm: Lầu Hoàng Hạc (Hoàng Hạc lâu)

Hoàng Hạc Lâu
(Lầu Hoàng Hạc)

-Thôi Hiệu-
Kết quả cần đạt
Giúp học sinh:
- Thấy được tâm trạng hoài niệm quá khứ, ngậm ngùi trước hiện tại và tình cảm thương nhớ quê hương của Thôi Hiệu
- Thấy được cấu tứ độc đáo của một bài thơ Đường luật
Những việc cần làm
1. Tìm hiểu tiểu dẫn
2. Nhan đề bố cục
3. Đọc hiểu văn bản
4. Ghi nhớ
5. Luyện tập
6. Bài tập ở nhà
Tiểu dẫn
Câu hỏi 1: Qua phần tiểu dẫn, em biết được điều gì về tác giả bài thơ?
Trả lời:
+ Thôi Hiệu (704 - 705) quê ở Biện Châu (nay là thành phố Khai Phong, tỉnh Hà Nam)
+ Là nhà thơ nổi tiếng thời Thịnh Đường
Có khoảng 40 tác phẩm, trong đó "Hoàng Hạc lâu" là nổi tiếng nhất.
Văn bản
Câu hỏi 2: Em hãy giải thích nhan đề bài thơ "Hoàng Hạc lâu"?
Trả lời
Là tên một di tích văn hoá nổi tiếng ở phía Tây Trung Quốc.
Là nơi Phí Văn Vi biến thành tiên cưỡi hạc vàng bay đi
Thôi Hiệu đã đến thăm lầu Hoàng Hạc và viết bài thơ nổi tiếng về địa danh này
Trả lời:
Bài thơ này làm theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.
Có 2 cách chia bố cục
+ Cách 1: đề, thực, luận, kết (2/2/2/2)
+ Cách 2: 4 câu trên, 4 câu dưới (4/4)
=> Chọn phân tích bài thơ theo cách 2
Câu hỏi 3: Theo em bài thơ được làm theo thể thơ gì? Bố cục chia như thế nào? Cách nào là hợp lý?

Câu hỏi hướng dẫn học bài
Câu hỏi 4: Em hãy nhận xét về cấu trúc thanh điệu trong 4 câu thơ đầu so với quy định của thơ Đường luật mà em học?
Trả lời
Sự phối thanh trong câu 1 và câu 3 không chuẩn (Vi phạm quy tắc "nhị tứ lục phân minh")
2 4 6
Câu 1: B B T
Câu 3 T T T
Chữ "hoàng hạc" được lặp lại tới 3 lần
=> Khẳng định nỗi nhớ da diết của Thôi Hiệu với cảnh xưa.

Câu hỏi 5: Hãy chỉ ra thủ pháp nghệ thuật tiêu biểu trong 4 câu thơ đầu?
Trả lời:
Đối ý (chim hạc bay đi >< lầu Hoàng Hạc còn trơ)
Đối thanh (bất phục phản >< không du du)
Tác dụng: tạo ra sự cân đối, hài hoà cho câu thơ.
ý nghĩa: Khẳng định một huyền thoai đẹp đã một đi không trở lại.
Câu hỏi 6: Trong 4 câu thơ cuối điểm nhìn của tác giả có sự thay đổi như thế nào? Hãy Tìm điểm mới lạ so với 4 câu thơ đầu?
Trả lời:
Điểm nhìn của tác giả trở về thực tại để thấy cảnh của lầu Hoàng Hạc hiện ra.
Sự xuất hiện của các địa danh cụ thể, gần gũi với đời sống hiện thực: Hán Dương, Anh Vũ . . .
Không gian, thời gian trống trải, vắng lặng
=> Hướng về quá khứ thì vô vọng, hướng về hiện tại thì trống trải cuối cùng thi sĩ hướng vào chính lòng mình


Câu hỏi 7: Em hãy diễn xuôi nghĩa của hai câu thơ cuối? Việc chọn thời gian buổi chiều để thể hiện tâm trạng của tác giả trong bài thơ có ý nghĩa gì?
Trả lời:
Diễn xuôi: Chiều tối tự hỏi lòng mình đâu là quê hương. Khói và sóng trên sông khiến cho lòng người buồn
Sự xuất hiện của không gian "chiều", buổi chiều như kéo nhà thơ trở về thực tại của chính mình. Đúng lúc ấy khói và sóng trên sông như đồng điệu, gợi lên một nỗi buồn lan toả.
Tác giả không dùng lối bộc lộ trực tiếp mà thông qua mối quan hệ giữa thời gian và không gian để thể hiện nỗi niềm lữ khách.
Câu hỏi 8: Nhan đề của bài thơ là "Hoàng Hạc lâu" nhưng toàn bài hầu như không nói gì về "lầu" cả. Vậy dụng ý tác giả là gì?
Trả lời:
- Biểu hiện suy tư sâu lắng triết lí của tác giả về cái hữu hạn của đời người và cái vô hạn, vô cùng của vũ trụ.
- Tạo ra sự chuyển tiếp từ quá khứ và hiện tại (giữa 4 câu trên và 4 câu dưới)
- Tạo ra mối tương quan giữa cái hữu hình (đất Hán Dương, bãi Anh Vũ) với cái không nhìn thấy là "hương quan". Cái thần của bài thơ là ở đó.
Câu hỏi 9: Tất cả cảnh ở bài thơ đều rất đẹp sao lại khiến người buồn?
Trả lời:
Vì Thôi Hiệu không chỉ tả cảnh có ý nghĩa thù tạc, ngâm vịnh, mà thơ của Thôi Hiệu còn để bộc lộ tình cảm chân thành, những suy nghĩ sâu lắng (Thôi Hiệu buồn vì thấy đời người là hữu hạn, buồn vì phải tha hương). Dẫu cảnh có đẹp thì lòng người nhớ quê hương cứ vời vợi nhất là cảnh lúc chiều tối.
Câu hỏi 10: Có người cho rằng: "Bài thơ 56 chữ thì cả 56 chữ đều là bước chuẩn bị cho một chữ "sầu" đậu xuống kết đọng trong tâm", em suy nghĩ gì về ý kiến này?
Trả lời:
ý kiến này đúng và sâu sắc. Vì cái hồn của bài thơ là những suy nghĩ chân thành sâu sắc gợi cảm giác buồn về thân phận con người. Còn có nỗi sầu, nỗi buồn nào hơn khi phải xa quê hương. Người ta buồn nhớ quê hương lúc chiều tà buông xuống, ta mới hiểu vì sao chiều hôm nhớ nhà là tình huống xuất hiện rất phổ biến trong thơ ca nhiều nước phương Đông.
Ghi nhớ
Bài thơ "Hoàng Hạc lâu" thể hiện tâm trạng hoài niệm quá khứ, ngậm ngùi trước thực tại và tình cảm thương nhơ quê hương của Thôi Hiệu thông qua kết cấu độc đáo của một bài thơ Đường luật
Luyện tập
Câu hỏi: Em hãy tìm một câu thơ của một nhà thơ Việt Nam có ý gần với câu cuối bài thơ "Hoàng Hạc lâu":
"Yên ba giang thượng sử nhân sầu"?
Trả lời: Câu cuối trong bài thơ "Tràng giang" nổi tiếng của Huy Cận:
"Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà".
Theo Huy Cận khi sáng tác "Tràng giang" ông nhớ tới "Hoàng Hạc lâu" của Thôi Hiệu và nảy sinh ý thơ đặc sắc này.
Bài tập về nhà
Câu hỏi: Em hãy nhớ lại và thử so sánh: cách thể hiện nỗi buồn trong Hoàng Hạc lâu của Thôi Hiệu có gì khác với các tác giả văn học mà em biết, Nguyễn Du trong tác phẩm "Truyện Kiều" chẳng hạn?
Gợi ý:
- Nỗi sầu theo cách thể hiện của Thôi Hiệu là đi từ thiên nhiên (khách thể) tác động đến con người (chủ thể) còn Nguyễn Du thì ngược lại trong "Truyện Kiều" ông viết: "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ"