Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Hoàng Phủ Ngọc Tường
(Trích)
Đọc - hiểu tiểu dẫn
1. Tác giả
- Sinh năm 1937 tại thành phố Huế
- Quê gốc: Làng Bích Khê - Xã Triệu Phong - Huyện Triệu Phong - Tỉnh Quảng Trị.
- Cuộc đời: SGK
- Sáng tác văn chương: Văn xuôi và thơ
- Tác phẩm chính: SGK
2. Tác phẩm: " Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
- Thể loại: Tùy bút
- Xuất xứ: In trong tập sách cùng tên.
- Bố cục: Gồm 3 phần
Phần 1: Cảnh quan thiên nhiên của Sông Hương
Phần 2+ 3: Phương diện lịch sử và văn hóa của Sông Hương
 Đoạn trích trong sgk thuộc phần một + lời kết của toàn tác phẩm
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Đọc
2. Tìm hiểu chú thích
3. Tìm hiểu văn bản.
3.1. VÎ ®Ñp h×nh t­îng s«ng H­¬ng.
3.1. Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên
+ Nhãm 4: Sông Hương trước khi đi ra biển cả có điểm gì đặc biệt?
+ Nhãm 3: Trong c¸i nh×n cña HPNT, s«ng H­¬ng khi ®i qua thµnh phè ®­îc c¶m nhËn nh­ thÕ nµo?
+ Nhãm 2: Sông Hương ở đồng bằng được miêu tả như thế nào? Dẫn chứng minh họa.
+ Nhóm 1: Cảnh sắc thiên nhiên của sông Hương ở thượng nguồn được miêu tả như thế nào? Dẫn chứng minh hoạ trong tác phẩm?
Thảo luận nhóm
(5 phút)
* Sông Hương ở thượng nguồn
+ Sức sống mãnh liệt, hoang dại
+ Dịu dàng và say đắm.
=> S«ng H­¬ng ®· ®­îc “rừng già” “ hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” ®Ó nã cµng ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n, say ®¾m h¬n..
3.1.1. Vẻ đẹp của sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên
- Sông Hương thay đổi về tính cách:
+ chế ngự được bản năng của người con gái
+ “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”
* Sông Hương ở đồng bằng
- C?nh d?p sông Hương nhu b?c tranh cú du?ng nột, cú hỡnh kh?i:
+ Chuyển dòng liên tục; vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm. "Sụng m?m nhu t?m l?a" .trụi gi?a hai dóy d?i s?ng s?ng nhu th�nh quỏch"
- Vẻ đẹp s«ng H­¬ng đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím”.
Vẻ đẹp trầm mặc cña Sông Hương.
Vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ.
=> Bằng bút pháp kể và tả, HPNT đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú, hài hoà.

- Sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, có linh hồn và "vui tươi" hẳn lên như "tìm đúng đường về". Rồi ngay lập tức, sông Hương gắn bó tha thiết với thành phố "như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu" "ngập ngừng như muốn đi muốn ở." vương vấn không muốn xa rời.
* Sông Hương khi đi qua thành phố
- Trong cách biểu đạt tài hoa của tác giả, sông Hương được cảm nhận dưới nhiều góc độ:
+ Bằng con mắt hội hoạ: SH và những chi lưu của nó tạo những đường nét tinh tế làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô.

+ Qua cách cảm nhận âm nhạc: SH đẹp như điệu slow chậm rãi, sâu lắng, trữ tình.
+ Dưới cái nhìn say đắm của một trái tim đa tình: Sông Hương là người tình dịu dàng, thuỷ chung.
- §­îc so s¸nh nh­ “nµng KiÒu trong ®ªm t×nh tù trë l¹i t×m Kim Träng”.
- “Lời thề ấy vang vọng … thành giọng hò dân gian”. §ã là tấm lòng con người HuÕ “mãi chung tình với quê hương xứ sở”.
* Nh­ vËy , vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng qua c¶nh s¾c thiªn nhiªn “ nh­ mét c« g¸i HuÕ duyªn d¸ng, ®iÓm t« cho vÎ ®Ñp HuÕ”.
* Sông Hương trở lại “để nói một lời thề trước khi về biển cả”.

- Dưới góc độ văn hoá:
+ Gắn với nhạc cổ điển và những đêm ca Huế trên sông.
+ Gắn với Nguyễn Du và khúc nhạc "tứ đại cảnh".
+ Là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca -> sông không bao giờ tự lặp lại mình
.=> sông Hương thuộc về một thành phố từng là chốn đế đô và tự bản thân nó đã thấm đẫm phẩm chất văn hoá độc đáo xứ Huế
3.1.2 .Vẻ đẹp của sông Hương với cuộc đời
Ca Huế trên sông Hương
- Dưới góc độ đời thường: Sông Hương trở lại là một người con gái dịu dàng của đất nước.
3.1.3 Vẻ đẹp sông Hương gắn liền với những sự kiện lịch sử.

- Thời vua Hùng sông Hương là dòng sông biên thuỳ xa xôi.
- Trong "dư địa chí" (Nguyễn Trãi), sông Hương được đặt tên Linh Giang, gắn với những cuộc chiến đấu oanh liệt của quân dân Đại Việt.




- Thế kỷ XVIII: Sông Hương "vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ".
- Thế kỷ XIX: Sông Hương sống hết lịch sử bi tráng với máu của những cuộc khởi nghĩa.
- Đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.
- Chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968.
=> sông Hương gắn liền với lịch sử của Huế, của dân tộc.

* Tóm lại: Sông Hương là một hình tượng nghệ thuật hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của thiên nhiên, văn hoá, lịch sử và tâm hồn
Qua việc tìm hiểu vẻ đẹp sông Hương, em nhận xét gì về tình cảm của tác giả dành cho dòng sông?
- Tình cảm của HPNT với sông Hương: Tác giả đã soi sáng vẻ đẹp hình tượng dòng sông Hương bằng tâm hồn mình và bằng tình yêu tha thiết đối với quê hương xứ sở, khiến nó trở nên lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.
3.2. Nghệ thuật trần thuật.
Thảo luận nhóm: 3 phút
Nhãm1: T¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng ®iÓm nh×n trÇn thuËt nµo?
Nhãm 2: Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc sö dông ng«i kÓ?
Nhóm 3: Vẻ đẹp của sông Hương được tác giả miêu tả bằng giọng điệu như thế nào ?
- Điểm nhìn trần thuật: Biến đổi linh hoạt:
+ Phương diện thời gian
+ Phương diện không gian
+ Phương diện kết cấu
=> Nhân vật trữ tình: Là nhà khoa học có kiến thức sâu rộng, người nghệ sỹ có tâm hồn nhạy cảm, tài hoa.
Ngôi kể: Nhân vật Tôi - Người trần thuật.
Quan sát, trình bày những hiểu biết suy nghĩ của mình về sông Hương.
Bộc lộ cảm xúc cá nhân với sông Hương bằng những liên tưởng phong phú, bất ngờ.
- Giọng điệu trần thuật:
+ Giọng điệu trữ tình giàu chất suy tưởng và chất triết luận.
+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật với những hình ảnh đặc sắc, giàu chất hội hoạ, nhạc và thơ.
=> Nghệ thuật trần thuật trong tuỳ bút Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện: Chất Huế đã thấm đượm trong tâm hồn, tâm linh của nhà văn.
III. Ghi nh?: (SGK)
* Củng cố:
GV: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập.
(?) Cách đặt tiêu đề và kết thúc tác phẩm bằng câu hỏi "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" nhằm mục đích gì?

- Mục đích
+ Giúp người đọc hiểu về cái tên đẹp của dòng sông: s«ng H­¬ng – s«ng th¬m.
+ Gợi lên niềm biết ơn đối với người đã khai phá miền đất này.

Hướng dẫn về nhà.
- Nắm nội dung tác phẩm.
- Soạn bài theo PPCT.