Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Hoàng Phủ Ngọc Tường
(Trích)
I- Giới thiệu chung:
1- Tác giả:
- Sinh 1937, là một trí thức yêu nước, từng tham gia kháng chiến chống Mĩ.
- Quê gốc ở Quảng Trị nhưng sinh ra, sống và làm việc ở Huế.
- Chuyên về bút kí.
- Phong cách nghệ thuật: sáng tác của ông có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén và suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, lịch sử, văn hóa, địa lí.Ông có lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.
- Tác phẩm: SGK.

2-Taùc phaåm:
a- Ñeà taøi:soâng Höông laø doøng soâng ñaëc tröng cho Hueá, ñaõ ñi vaøo thô cuûa nhieàu nhaø thô VN nhö: Haøn Maëc Töû, Toá Höõu, Thu Boàn…
b- Theå loïai: buùt kí.
c- Xuaát xöù:
- Ñaây laø baøi kí xuaát saéc ñöôïc vieát taïi Hueá ngaøy 4-1-1981, in trong taäp saùch cuøng teân.
- Baøi kí coù ba phaàn, vaên baûn döôùi ñaây laø phaàn thöù nhaát.

II- Tìm hiểu văn bản:
1- Nhan đề tác phẩm: Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là câu hỏi tu từ.
Gợi sự tò mò, lôi cuốn.
Bộc lộ cảm xúc ngạc nhiên, ngỡ ngàng của tác giả.
Việc dùng câu hỏi để đặt tên chẳng những lưu ý ở người đọc về một cái tên đẹp của dòng sông mà còn gợi niềm biết ơn đối với những người khai phá vùng đất ấy.
2- Dòng sông Hương:
a- Vẻ đẹp của SH qua cảnh sắc thiên nhiên:
* Đoạn thượng lưu:( lúc ở rừng già, giữa lòng Trường Sơn)
- Rầm rộ và mãnh liệt như bản trường ca.
- Cuộn xóay như cơn lốc.
- Dịu dàng say đắm.
- Phóng khóang và man dại như một cô gái Digan.
Cá tính và sức sống mãnh liệt của SH được khác họa qua những từ ngữ gợi cảm,những phép tu từ so sánh , nhân hóa đầy ấn tượng.


* Đọan ở đồng bằng:( trung lưu)
- Khi ra khỏi rừng núi:
+ Mang sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ của "người mẹ phù sa".
+ Chuyển dòng liên tục, uốn theo những đường cong thật mềm


_ Lúc qua hai dãy đồi sừng sững như thành quách: dòng sông mềm như tấm lụa, có vẻ đẹp đa màu, biến ảo" sáng xanh, trưa vàng, chiều tím", có vẻ đẹp trầm mặc, như triết lí, như cổ thi.
* KHI CHAÛY VAØO THAØNH PHOÁ:
- Ñi qua vuøng ngoïai oâ Kim Long: vui töôi haún leân.
- Khi ñeán thaønh phoá: soâng Höông uoán moät caùnh cung raát nheï laøm cho doøng soâng meàm haún ñi, troâi chaäm, thöïc chaäm, chæ coøn laø maët hoà yeân tónh.

TG SO SÁNH:
@ VỚI SÔNG XEN, SÔNG ĐA- NÚYP ĐỂ THẤY SỰ TƯƠNG ĐỒNG: SH CŨNG NẰM GIỮA LÒNG THÀNH PHỐ.
@ VỚI SÔNG NÊ-VA: ĐỂ NGHE ĐƯỢC ĐIỆU SLOW CHẬM RÃI, LẶNG LỜ CỦA SH.
Về địa lí, năng lực quan sát tinh tế và sự phong phú về ngôn ngữ hình tượng đã giúp tác giả miêu tả tỉ mỉ cảnh sắc của SH.
* Ra khỏi kinh thành:dòng sông đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng ngọai ô thôn Vĩ Dạ, sau đó đột ngột chuyển dòng để gặp lại thành phố lần cuối.


Veû ñeïp cuûa doøng soâng ñöôïc mieâu taû baèng moät tình caûm thieát tha vôùi Hueá, vôùi moät voán vaên hoùa phong phuù vaø moät voán töø giaøu coù, ñaäm chaát thô.

b- Veỷ ủeùp cuỷa soõng Hửụng ủửụùc nhỡn tửứ gúc ủoọ vaờn hoựa:
- SH coự v? tr?m m?c khi ủi gi?a nh?ng lang taồm cuỷa caực vua chuựa, khi gaởp chuứa Thieõn Muù.
- Veỷ ủeùp cuỷa SH gaộn lie�n vụựi aõm nhaùc coồ ủieồn cuỷa Hueỏ.
- SH khieỏn ta nhụự ủeỏn thụ Nguyeón Du, Taỷn ẹaứ, Cao Baự Quaựt, Toỏ Hửừu., nhụự ủeỏn gioùng hoứ daõn gian.
Vụựi nhửừng am hieồu saõu saộc ve� vaờn hoựa ngheọ thuaọt, tg ủaừ phaựt hieọn veỷ ủeùp cuỷa doứng SH gaộn lie�n vụựi baỷn saộc vaờn hoựa ủoọc ủaựo cuỷa xửự Hueỏ, gụùi caỷm hửựng cho nhửừng saựng taùo ngheọ thuaọt.
Ca Huế trên sông Hương
c. Nhìn từ góc độ lịch sử:
- Là biên hùng đất nước thời vua Hùng.
- SH chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam tổ quốc thời Đại Việt.
- Làm vẻ vang kinh thành Phú Xuân thời Nguyễn Huệ.
- SH đầy bi tráng của TK XIX với phong trào Cần Vương.
- SH đầy những chiến công rung chuyển thời CMTT và xuân Mậu Thân.
Dùng kiến thức lịch sử uyên bác, tác giả đã tạo nên nét đẹp hào hùng mang màu sắc sử thi của SH.

3- Bài bút kí thể hiện văn phong đặc sắc của tác giả
Với tâm hồn phong phú, nhạy cảm, tình yêu say đắm quê hương xứ sở, nhà văn đã làm cho dòng sông Hương trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con ngươì
Sự liên tưởng kì diệu, những kiến thức phong phú về địa lí lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và những trải nghiệm của bản thân tác giả.
Ngôn ngữ phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, đầy chất thơ; cách sử dụng những phép tu từ nhân hóa, so sánh, ẩn dụ .
Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ.
III. Ghi nhớ: SGK
IV. Tổng kết:
Qua việc cảm nhận và miêu tả vẻ đẹp của SH ở nhiều góc độ, bài kí đã thể hiện tình yêu tha thiết, say đắm với thiên nhiên và con người xứ Huế của tác giả.
Bài kí đã bộc lộ cái Tôi trữ tình đầy tài hoa, uyên bác, giàu tình cảm và trí tưởng tượng phong phú của tác giả.