Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Hoàng Phủ Ngọc Tường
(Trích)
Ai đã đặt tên cho dòng sông?
I.Đọc - hiểu tiểu dẫn
Tác giả:
- Sinh năm 1937 tại thành phố Huế
- Quê gốc: - Tỉnh Quảng Trị.
- Phong cách nghệ thuật:
+ Là cây bút uyên bác, tài hoa, giàu chất trí tuệ.
+ Trí tưởng tượng phong phú.
+ Lối viết hướng nội, hàm súc, có chiều sâu văn hoá, cảm hứng nhân văn.
- Tác phẩm chính: SGK
2. Tác phẩm: " Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
- Viết tại Huế ngày 4/1/1981
- Thể loại:Bút kí(đậm chất trữ tình)
- Xuất xứ: In trong tập sách cùng tên.
 Đoạn trích trong sgk thuộc phần một + lời kết của toàn tác phẩm
- Bố cục: Gồm 2 phần
Phần 1: Sông Hương trong không gian
Phần 2:Sông hương với thời gian và thi ca
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Đọc
2. Tìm hiểu chú thích
3. Tìm hiểu nội dung văn bản.
a. VÎ ®Ñp h×nh t­îng s«ng H­¬ng trong không gian.

* Sông Hương ở thượng nguồn
+Có sức sống mãnh liệt, hoang dại
+ Dịu dàng và say đắm.
=> S«ng H­¬ng ®· ®­îc “rừng già” “ hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” ®Ó nã cµng ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n, say ®¾m h¬n..

- Sông Hương thay đổi về tính cách:
+ chế ngự được bản năng của người con gái
+ “mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”
** Sông Hương ở đồng bằng(Trung lƯU)
Cảnh s«ng H­¬ng
+ ChuyÓn dßng liªn tôc;
+vßng gi÷a khóc quanh ®ét ngét
+ uèn m×nh theo nh÷ng ®­êng cong thËt mÒm. “Sông mềm như tấm lụa” …trôi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”
=> như bức tranh có đường nét, có hình khối.
- Còn có vẻ đẹp đa màu mà biến ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím”.
-mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ.
=> Bằng bút pháp kể và tả, HPNT đã làm nổi bật một sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú, hài hoà.
Sông Hương mang vẻ đẹp dịu dàng, có linh hồn và "vui tươi" hẳn lên
- như "tìm đúng đường về".
- "như một tiếng vâng không nói ra của tình yêu"
- "ngập ngừng như muốn đi muốn ở." vương vấn không muốn xa rời.
- Nhu l?i th? l? c?a dụi t�i t? giai nhõn trờn chi?c c?u tr�ng ti?n.
* Sông Hương khi đi qua thành phố
V? trớ n?m trong lũng th�nh ph? Hu?; du?c so sỏnh v?i sụng xen, sụng da nuyp- nh?ng dũng sụng n?i ti?ng trờn th? gi?i.
Tr?ng thỏi ch?y th?c ch?m nhu m?t h? yờn tinh, nhu di?u Slow ch?m r?i sõu l?ng. nhu ngu?i t�i n? dỏnh d�n lỳc dờm khuya
=> Dú l� bi?u tu?ng cho van hoỏ phuong tõy(sụi n?i) phuong dụng(nh? nh�ng)
- §­îc so s¸nh nh­ “nµng KiÒu trong ®ªm t×nh tù trë l¹i t×m Kim Träng”.
- “Lời thề ấy vang vọng … thành giọng hò dân gian”. §ã là tấm lòng con người HuÕ “mãi chung tình với quê hương xứ sở”.
* Nh­ vËy , vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng qua c¶nh s¾c thiªn nhiªn “ nh­ mét c« g¸i HuÕ duyªn d¸ng, ®iÓm t« cho vÎ ®Ñp HuÕ”.
* Sông Hương trở lại “để nói một lời thề trước khi về biển cả”.(HẠ LƯU)*


a.Dưới góc độ văn hoá:
+G?n với nhạc cổ điển và những đêm ca Huế trên sông.
+ Gắn với Nguyễn Du và khúc nhạc "tứ đại cảnh".
+ Là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca -> sông không bao giờ tự lặp lại mình
2 .Vẻ đẹp của sông Hương v?i th?i gian v� thi ca
Ca Huế trên sông Hương
b. Dưới góc độ đời thường: Sông Hương trở lại là một người con gái dịu dàng của đất nước.
c.Với những sự kiện lịch sử.

- Thời vua Hùng sông Hương là dòng sông biên thuỳ xa xôi.
- Trong "dư địa chí" (Nguyễn Trãi), sông Hương được đặt tên Linh Giang, gắn với những cuộc chiến đấu oanh liệt của quân dân Đại Việt.




- Thế kỷ XVIII: Sông Hương "vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ".
- Thế kỷ XIX: Sông Hương sống hết lịch sử bi tráng với máu của những cuộc khởi nghĩa.
- Đi vào thời đại của Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.
- Chứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến công tết Mậu Thân 1968.
=>Tỏc gi? li?t kờ nh?ng s? ki?n l?ch s? theo chi?u r?ng v� chi?u sõu l�m cho sụng huong nhu m?t ngu?i chi?n s? tr?c ti?p tham gia v� ch?ng ki?n bao thang tr?m c?a d?t nu?c
* Tóm lại: Sông Hương là một hình tượng nghệ thuật hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của thiên nhiên, văn hoá, lịch sử và tâm hồn
Qua việc tìm hiểu vẻ đẹp sông Hương, em nhận xét gì về tình cảm của tác giả dành cho dòng sông?
-? Tình cảm của HPNT với sông Hương: tình yêu tha thiết đối với quê hương xứ sở, khiến Sụng Huong trở nên lung linh, đa dạng như đời sống tâm hồn con người.
IV. Nghệ thuật trần thuật.
Thảo luận nhóm: 3 phút
Nhãm1: T¸c gi¶ ®· sö dông nh÷ng ®iÓm nh×n trÇn thuËt nµo?
Nhãm 2: Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc sö dông ng«i kÓ?
Nhóm 3: Vẻ đẹp của sông Hương được tác giả miêu tả bằng giọng điệu như thế nào ?
* Điểm nhìn trần thuật: Biến đổi linh hoạt:
+ Phương diện thời gian
+ Phương diện không gian
+ Phương diện kết cấu
=> Nhân vật trữ tình: Là nhà khoa học có kiến thức sâu rộng, người nghệ sỹ có tâm hồn nhạy cảm, tài hoa.
*Ngôi kể: Nhân vật Tôi - Người trần thuật.
Quan sát, trình bày những hiểu biết suy nghĩ của mình về sông Hương.
Bộc lộ cảm xúc cá nhân với sông Hương bằng những liên tưởng phong phú, bất ngờ.
* Giọng điệu trần thuật:
+ Giọng điệu trữ tình giàu chất suy tưởng và chất triết luận.
+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật với những hình ảnh đặc sắc, giàu chất hội hoạ, nhạc và thơ.
=> Nghệ thuật trần thuật trong tuỳ bút Hoàng Phủ Ngọc Tường thể hiện: Chất Huế đã thấm đượm trong tâm hồn, tâm linh của nhà văn.
III. Ghi nh?: (SGK)
* Củng cố:
GV: Tổ chức HS thảo luận bằng phiếu học tập.
(?) Cách đặt tiêu đề và kết thúc tác phẩm bằng câu hỏi "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" nhằm mục đích gì?
- Mục đích
+ Giúp người đọc hiểu về cái tên đẹp của dòng sông: s«ng H­¬ng – s«ng th¬m.
+ Gợi lên niềm biết ơn đối với người đã khai phá miền đất này.
Hướng dẫn về nhà.
- Nắm nội dung tác phẩm.
- Soạn bài theo PPCT.