Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
Hoàng Phủ Ngọc Tường




Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
(Hoàng Phủ Ngọc Tường)
I. T×m hiÓu chung :
VÒ nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc T­êng




C©u hái : Dùa vµo TiÓu dÉn SGK, h·y cho biÕt nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo trong cuéc ®êi cña Hoµng Phñ Ngäc T­êng ®· gióp «ng thµnh c«ng khi viÕt “ Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?”
I. T×m hiÓu chung :
VÒ nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc T­êng  :
- Cuéc ®êi g¾n bã s©u s¾c víi xø HuÕ ( sinh ë HuÕ, häc §¹i häc v¨n khoa HuÕ, d¹y häc ë Tr­êng Quèc häc HuÕ, tham gia phong trµo c¸ch m¹ng t¹i HuÕ ... Tõ sau 1975 «ng chñ yÕu ho¹t ®éng v¨n nghÖ ë HuÕ ).
- HiÓu biÕt s©u réng vÒ lÞch sö, ®Þa lÝ, v¨n ho¸ HuÕ.
- Cã së tr­êng ë thÓ bót kÝ víi lèi v¨n mª ®¾m tµi hoa vµ ®Æc biÖt yªu thÝch thiªn nhiªn
~>C©u hái : Hoµng Phñ Ngäc T­êng tõng ®­îc coi lµ “ thi sÜ cña thiªn nhiªn” . H·y nªu nh÷ng t¸c phÈm cña «ng mµ ngay ë nhan ®Ò ®· thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt?

- Tác phẩm của ông lấp lánh tình yêu thiên nhiên ngay từ nhan đề : Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu; Bản di chúc cỏ lau; Ai đã đặt tên cho dòng sông ?; Hoa trái quanh tôi ; Thành phố và chim; Ngọn núi ảo ảnh ; Người hái phù dung (thơ) .




~>Câu hỏi : Qua Tiểu dẫn SGK, em đã biết được những gì về tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
2. Tìm hiểu chung về tác phẩm "Ai đã đặt tên cho
dòng sông ?"
Xuất xứ :
- Tác phẩm "Ai đã đặt tên cho dòng sông ?" : viết năm 1981, in trong tập bút kí cùng tên gồm tám bài
- Tác phẩm gồm ba phần (đoạn trích ở SGK là phần thứ nhất)
b. Thể loại :



Câu hỏi : Qua phần đọc, tìm hiểu ở nhà em hãy cho biết văn bản ``Ai đã đặt tên cho dòng sông ?`` thuộc thể loại nào ? Hãy hãy nêu những hiểu biết của em về thể loại đó ?
b. Thể loại :
Thuộc thể bút kí và gần với tuỳ bút (bút kí và tuỳ bút đều là những tiểu loại của thể kí)
( Kiến thức về thể kí :
+ Thể kí có đặc trưng là giàu tính xác thực, đậm dấu ấn hình tượng tác giả
+ Kí có nhiều tiểu loại : kí sự, bút kí, phóng sự, nhật kí, hồi kí, tuỳ bút.
? Bút kí là thể loại ghi chép các sự kiện, qua đó ghi lại những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả.
? Tuỳ bút là thể loại rất giàu chất trữ tình, rất tự do trong quá trình sáng tạo, thường đan xen giữa sự kiện và cảm xúc, suy ngẫm của nhà văn.)

c. Bố cục :





Câu hỏi : Qua phần đọc, tìm hiểu ở nhà em hãy xác định bố cục của đoạn trích� "Ai đã đặt tên cho dòng sông ?"
b. Bố cục đoạn trích� "Ai đã đặt tên cho dòng sông ?"
*. Cách chia 1 :
- Phần 1( từ đầu đến ".dưới chân núi Kim Phụng"): sông Hương nhìn từ cội nguồn
Phần thứ 2( tiếp đến ".quê hương xứ sở") : Sông Hương nhìn trong quan hệ với Kinh thành Huế.
- Phần thứ 3 ( đoạn còn lại ) : Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc, với cuộc đời và thi ca



* Cách chia 2 :
- Phần đầu ( từ đầu đến " quê hương xứ sở" ) : Thuỷ trình của Hương giang
- Phần sau : Sông Hương - dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca.

II. Đọc - hiểu văn bản đoạn trích :
1. Thuỷ trình của Hương giang�:






Câu hỏi : Hãy xác định thuỷ trình của dòng sông qua sự miêu tả của nhà văn�?
Sông Hương ở thượng lưu
( " Trong những dòng sông đẹp...--> chân núi Kim Phụng")
Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế
(" Phải nhiều thế kỉ qua... --> bát ngát tiếng gà")
Sông Hương giữa lòng thành phố
(" Từ đấy...--> quê hương xứ sở")

a. S«ng H­¬ng ë th­îng l­u :






C©u hái : Nhµ v¨n ®· gäi s«ng H­¬ng b»ng tªn gäi nµo ? §· vÝ nã víi ai ? C¸ch vÝ Êy gîi ra Ên t­îng g× vÒ H­¬ng giang ?
a. Sông Hương ở thượng lưu�:
- Sông Hương - " bản trường ca của rừng gìa"
- Sông Hương - " cô gái Di -gan phóng khoáng và man dại"
--> gợi ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất tình tứ, quyến rũ của con sông
- Sông Hương - "người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở"
--> sông Hương là một sự khởi nguồn, một sự bắt đầu của một không gian văn hoá - văn hoá Huế ;
b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế :




Câu hỏi :
- Nhà văn đã hình dung về sông Hương như thế nào khi nó còn ở `` giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại``�?
- Từ đó , hãy phát hiện điều thú vị trong cách cảm nhận của Hoàng Phủ Ngọc Tường về thuỷ trình của con sông khi nó bắt đầu về xuôi�?
b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế :
- Mang vẻ đẹp đầy chất lãng mạn : sông Hương giống như " người gái đẹp nằm ngủ mơ màng" giữa cánh đồng đầy hoa dại .; dòng sông bắt đầu về xuôi tựa " một cuộc tìm kiếm có ý thức" người tình nhân đích thực của một người con gái đẹp .
Như vậy nhà văn đã biến thuỷ trình của Hương giang thành hành trình đi tìm tình yêu của người con gái đẹp, duyên dáng và tình tứ
- Đó còn là "vẻ đẹp trầm mặc" : con sông chảy bên những lăng tẩm như đang nép mình bên " giấc ngủ nghìn năm của những vua chúa" ...
c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :




C©u hái :
- §i gi÷a lßng thµnh phè HuÕ s«ng H­¬ng cã thªm nh÷ng vÎ ®Ñp míi ®éc ®¸o, hiÕm thÊy nh­ thÕ nµo so víi c¸c dßng s«ng kh¸c trªn thÕ giíi ?
- Theo c¸ch lÝ gi¶i cña nhµ v¨n th× v× sao s«ng H­¬ng khi ®i vµo lßng thµnh phè l¹i ch¶y chËm r·i ?

c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :
- S«ng H­¬ng – “®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ” : S«ng H­¬ng nh­ mét giai ®iÖu tr÷ t×nh chËm r·i dµnh riªng cho xø HuÕ.
- S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya”: §©y lµ vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng tõ gãc nh×n ©m nh¹c
- S«ng H­¬ng - ng­êi t×nh dÞu dµng vµ chung thuû:
 Tr­íc khi rêi kinh thµnh , s«ng H­¬ng cßn cã khóc ngoÆt ®i qua mét gãc cña thµnh phè HuÕ - ®ã nh­ lµ biÓu hiÖn cña nçi “ vÊn v­¬ng”, chót “ l¼ng l¬ kÝn ®¸o” cña ng­êi t×nh thuû chung vµ chÝ t×nh...
* Tãm l­îc:VÎ ®Ñp H­¬ng giang theo thuû tr×nh
- S«ng H­¬ng ë th­îng l­u :
--> S«ng H­¬ng - “ b¶n tr­êng ca cña rõng giµ”
--> S«ng H­¬ng - “ c« g¸i Di-gan phãng kho¸ng vµ man d¹i”
 S«ng H­¬ng - “ ng­êi mÑ phï sa cña mét vïng v¨n ho¸ xø së”

- S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ
S«ng H­¬ng – ‘‘Ng­êi g¸i ®Ñp” bõng tØnh sau mét giÊc ngñ dµi
--> S«ng H­¬ng -“ vÎ ®Ñp trÇm mÆc”, “nh­ triÕt lÝ, nh­ cæ thi”

- S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè
-->S«ng H­¬ng - “ ®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ”
--> S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya”
--> S«ng H­¬ng- ng­êi t×nh dÞu dµng vµ thuû chung .
* ý nghĩa của thuỷ trình Hương giang :






Câu hỏi : Cốt lõi của việc tác giả thể hiện thuỷ trình Hương giang là gì�?
* ý nghĩa của thuỷ trình Hương giang :

Hành trình của sông Hương từ thượng nguồn ra biển ẩn chứa vẻ đẹp tâm hồn Huế : vừa mãnh liệt vừa lắng sâu; vừa trữ tình thiết tha, vừa bình thản trí tuệ ...
Thể hiện tình cảm yêu mến, tự hào, gắn bó tha thiết, và một thái độ trân trọng , gìn giữ của nhà văn đối với vẻ đẹp quê hương .
2. Dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca :
- Hương giang là dòng sông của lịch sử :







Câu hỏi : Trong lịch sử, sông Hương hiện lên với những vẻ đẹp như thế nào�?
2. Dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca :
- Trong lịch sử, sông Hương mang vẻ đẹp của bản hùng ca ghi dấu bao chiến công oanh liệt của dân tộc - là dòng sông "của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc" .
? Sông Hương đã soi bóng lịch sử hào hùng, oanh liệt và bi tráng của xứ Huế - của đất nước qua chiều dài thời gian : là dòng sông biên thuỳ của đất nước các vua Hùng; là Linh Giang chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại ; nó vẻ vang soi bóng Kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ ; nó sống hết lịch sử bi tráng đẫm máu của những cuộc khởi nghĩa suốt thế kỉ mười chín ; nó đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám với những chiến công rung chuyển...
- Hương giang trong đời thường :










Câu hỏi : Trong đời thường, sông Hương được tác giả cảm nhận ra sao�?
- Trong ®êi th­êng, s«ng H­¬ng mang mét vÎ ®Ñp gi¶n dÞ cña mét ng­êi con g¸i dÞu dµng

--> Khi nghe lêi gäi cña Tæ quèc “ nã biÕt c¸ch tù hiÕn ®êi m×nh lµm mét chiÕn c«ng” , nh­ng khi “ trë vÒ víi cuéc sèng b×nh th­êng” , s«ng H­¬ng tù nguyÖn “ lµm mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc”

- Hương giang - dòng sông của thi ca :
? là nguồn cảm hứng bất tận của các nghệ sĩ xưa nay , đặc biệt là các nhà thơ như Nguyễn Du, Cao Bá Quát; Bà Huyện Thanh Quan, Tản Đà, Tố Hữu ...





Câu hỏi : Hãy nêu chủ đề của bài kí ?

. Chñ ®Ò : Tõ nh÷ng c¶m xóc s©u l¾ng ®­îc tæng hîp b»ng vèn kiÕn thøc phong phó vÒ ®Þa lÝ, lÞch sö, v¨n ho¸….nhµ v¨n ®· kh¸m ph¸ vµ ca ngîi vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng, kinh thµnh HuÕ còng lµ vÎ ®Ñp cña quª h­¬ng, ®Êt n­íc.



C©u hái : §Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi kÝ " Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?"
5. Đặc sắc nghệ thuật của bài kí " Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
Là những trang văn đẹp được dệt nên bởi một kho từ vựng phong phú , uyển chuyển và rất giàu hình ảnh...
Vận dụng cái nhìn, kiến thức của nhiều lĩnh vực để khám phá vẻ đẹp của sông Hương .
Nghệ thuật nhân hoá, so sánh phong phú, gợi cảm..
- Có một lối văn phong rất giàu chất thơ ..
III. Tổng kết :





Câu hỏi :
- Một bài kí đặc sắc như trên chỉ có thể là kết quả, là tổng hoà của những tình cảm và phẩm chất nào ở Hoàng Phủ Ngọc Tường ?
- Qua bài kí , nêu nhận xét về phong cách nghệ thuật của kí Hoàng Phủ Ngọc Tường ?
III. Tổng kết :
- Bài kí là kết quả của�:
+ Một tình yêu say đắm đối với dòng sông, với quê hương xứ sở
+ Một cây bút tài hoa�: giàu trí tuệ , am hiểu sâu rộng về văn hoá, lịch sử, địa lí và văn chương�; sức liên tưởng, tưởng tượng phong phú, độc đáo.
- Đoạn trích mang đậm phong cách kí của tác giả�: phóng túng, tài hoa, giàu thông tin văn hoá, lịch sử và giàu chất thơ trữ tình lãng mạn.