Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

( Trích)

HoàNG PHủ NGọC TƯờNG
Tiết 45: Đọc văn
I. Tiểu dẫn:
1.Tác giả:
Hoàng phủ Ngọc tường
( 1937 )
* Con người:
- Một trí thức cách mạng uyên bác và tài hoa.
- Yêu Huế bằng một tình yêu tha thiết và sâu nặng.
* Sự nghiệp:
- Thành công ở thể loại bút kí.
" là một trong số mấy nhà văn viết kí hay nhất của văn học ta hiện nay." (Nguyên Ngọc)
- Phong cách:
+ Giàu chất trí tuệ, đậm chất trữ tình
+ Viết nhiều về Huế.
+ Lời văn đẹp, mê đắm, tài hoa.
- Tác phẩm chính:
- Năm 2007 ông nhận giải thưởng nhà nước về VHNT
Qua t×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn h·y chèt l¹i nh÷ng ý c¬ b¶n vÒ nhµ v¨n Hoµng Phñ Ngäc T­êng ë 2 ph­¬ng diÖn: con ng­êi vµ sù nghiÖp?
2. Tác phẩm ai đã đặt tên cho dòng sông:
- Sáng tác tại Huế năm 1981, in trong tập kí cùng tên.
- Đoạn trích: thuộc phần đầu trong số 3 phần của bài kí.
II. đọc hiểu văn bản:
- Thể loại: bút kí- thiên về tuỳ bút (phóng túng, giàu chất trữ tình).
- Nội dung: viết về dòng sông Hương và những nét đẹp văn hoá xứ Huế.
* Đọc và tìm hiểu bố cục:
2 phần
Phần 1:
Thuỷ trình của sông Hương
Phần 2:
Dòng sông của lịch sử và thi ca
Sông
Hương
ở thượng
nguồn
Sông
Hương
ở ngoại
vi thành
Huế
Sông
Hương
trong
lòng
thành phố
Sông
Hương
với lịch
sử dân tộc
Sông
Hương
với cuộc
đời và thi
ca
1. Cảm nhận chung:
a. Nhan đề: Ai đã đặt tên cho dòng sông?
- Một câu hỏi bâng khuâng, khơi gợi sự kiếm tìm về dòng sông.
b. Hình tượng nghệ thuật trung tâm:
- Dòng sông Hương
- Cái tôi trữ tình của tác giả
c. Văn phong: uyển chuyển, mê đắm và tài hoa
Giới thiệu về tác phẩm:
Xuất xứ.
Thể loại.
Nội dung
Vị trí đoạn trích?
Có thể chia đoạn trích thành mấy phần? Nội dung của mỗi phần là gì?
Nêu cảm nhận chung của em về đoạn trích ở các phương diện:
Nhan đề.
Hình tượng NT trung tâm
Văn phong
Cồn Hến
Vĩ Dạ
Kim Long
Nguyệt Biều,
Lương Quán
Điện Hòn Chén
Ngã ba Tuần
Núi Kim Phụng
Dãy Trường Sơn
Chùa Thiên Mụ
Bao Vinh
Cồn Giã Viên
2. Phân tích chi tiết:
2.1. Vẻ đẹp của sông Hương:
a. Vẻ đẹp tự nhiên trong thuỷ trình của sông Hương:
*ở thượng nguồn:
- Sông Hương là bản trường ca của rừng già.hoa đỗ quyên rừng.
+ Câu văn dài, gợi được sự miên man, bất tận của dòng sông
+ Chia 2 vế:
rầm rộ, mãnh liệt, cuộn xoáy
dịu dàng, say đắm
2 vẻ đẹp đối lập: vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng

- Sông Hương. như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại
+ Phép so sánh, liên tưởng độc đáo, thú vị
+ Vẻ đẹp của dòng chảy tự do, hoang dại song cũng rất yêu kiều, quyến rũ.
Tóm lại:
- Giữa đại ngàn Trường Sơn, sông Hương mang sức sống mãnh liệt, vừa hùng tráng vừa trữ tình, say đắm.
- Đó là hành trình vượt gian truân, ghềnh thác.
1.Vẻ đẹp tự nhiên
2.Vẻ đẹp văn hoá, nghệ thuật
3.Vẻ đẹp trong lịch sử
Qua đoạn trích sông Hương hiện lên ở những vẻ đẹp nào?
Sông Hương ở thượng nguồn được tác giả gọi tên, miêu tả và liên tưởng như thế nào? Tìm các câu văn, hình ảnh để phân tích?
Rút ra nhận xét về vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn?
"Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng."
* ở ngoại vi thành Huế:
Sông Hương mang 2 vẻ đẹp:
Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại

Vẻ đẹp trầm mặc như triết lý, như cổ thi
- Sông Hương được nhân hoá như người gái đẹp nằm ngủ mơ màng.
+ Chuyển động:
Chuyển dòng, vòng qua, uốn mình, chuyển hướng, vẽ một hình cung, ôm lấy, xuôi dần.
-> Mềm mại, gợi cảm: "Dòng sông mềm như dải lụa"
+ Sắc nước:
-> Dòng sông luôn thay đổi, tự làm mới mình
+ Sức sống:
-> đi trong sức sống mãnh liệt đã được hun đúc từ đại ngàn Trường Sơn.
xanh thẳm, sớm xanh, trưa vàng, chiều tím.
Sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn.
=>
- Trong vóc dáng của người gái đẹp, sông Hương đã phô diễn hết vẻ đẹp mềm mại, gợi cảm của mình, ẩn chứa bên trong là 1 sức sống mãnh liệt, đầy khát khao lãng mạn tìm kiếm người tình mong đợi.
- Đó là hành trình đi tìm tình yêu.
ở ngoại vi thành Huế sông Hương được miêu tả với những vẻ đẹp nào?
Trong vóc dáng của người gái đẹp sông hương được miêu tả như thế nào?
“Sím xanh, tr­a vµng, chiÒu tÝm”
- Vẻ đẹp trầm mặc:
+ Sông Hương chảy bên những lăng tẩm đồ sộ - giấc ngủ nghìn năm của các vua chúa.
+ Giữa những rừng thông u tịch.
+ Giữa Bốn bề núi phủ mây phong.
+ Tiếng chuông chùa Thiên Mụ
Mang đến cho dòng sông vẻ đẹp trầm mặc như triết lí, như cổ thi.
Tóm lại:
Ngay trong một trường đoạn, vẻ đẹp sông Hương không hề đơn nhất, nó luôn thay đổi, tự làm mới mình: từ cô gái gợi cảm, tình tứ thoắt trở nên kín đáo, trầm mặc, cổ kính, thâm u song vẫn đầy bí ẩn và lôi cuốn.
Tìm những chi tiết, hình ảnh miêu tả vẻ đẹp trầm mặc của Sông Hương?
Đánh giá chung về vẻ đẹp của sông Hương ở ngoại vi thành Huế?
* Đến với thành phố:
- Sắp về đến thành phố:
+ Sông Hương vui tươi hẳn lên
+ Uốn một cánh cung thật nhẹ. dòng sông mềm hẳn đi.như một tiếng "vâng" không nói ra của tình yêu
-> Không chỉ miêu tả vẻ ngoài, nhà văn như còn nhìn thấy tâm trạng và cả một chút e lệ làm duyên của dòng sông khi sắp gặp người tình mong đợi.
- Giữa lòng thành phố:
+ Dòng sông trôi thật chậm, như một mặt hồ yên tĩnh
+ Liên tưởng đến 1 số dòng sông trên thế giới, tác giả càng thấy yêu quý vẻ lặng lờ của dòng sông quê hương.
-> Đó là điệu slow tình cảm sông Hương dành riêng cho Huế, là nỗi vấn vương của một nỗi lòng.
- Sông Hương rời thành phố:
+ Theo hướng chính bắc nhưng đột ngột đổi dòng, như sực nhớ ra điều gì chưa kịp nói, muốn gặp lại thành phố lần cuối.
Đến với thành phố, sông Hương được miêu tả như thế nào? Có gì đặc biệt trong cách miêu tả ấy?
+ Tác giả liên tưởng đến nàng Kiều trong đêm tình tự, quay trở lại để nói với chàng Kim một lời thề trước lúc chia tay
-> Sông Hương là một người tình chung thuỷ và say đắm, không nỡ rời xa người yêu của mình.
Tóm lại:
Không đơn giản chỉ là việc vẽ lại thuỷ trình của sông Hương từ thượng nguồn ra biển. Từ thuỷ trình ấy, nhà văn bằng tình yêy tha thiết của mình đã làm toát lên vẻ đẹp tự nhiên tiềm ẩn trong vóc dáng của người gái đẹp say đắm và chung tình mà tạo hoá đã ban cho dòng sông kiều diễm này.
Rút ra nhận xét chung về vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương trong thuỷ trình từ thượng nguồn ra biển?
Hành trình vượt
gian truân,
ghềnh thác
Hành trình
đi tìm tình yêu
Hành trình
về biển cả,
rời xa người tình
Mãnh liệt,
phóng khoáng và man dại
Gợi cảm, tình tứ, đắm say
Lưu luyến, vấn vương,
chung tình