Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Tiết 49: Ai đã đặt tên cho dòng sông?
Hoàng Phủ Ngọc Tường




Ai đã đặt tên cho dòng sông?
(Hoàng Phủ Ngọc Tường)
I. TÌM HIỂU CHUNG
TÁC GIẢ




C©u hái: Dùa vµo TiÓu dÉn SGK, h·y cho biÕt nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo trong cuéc ®êi cña Hoµng Phñ Ngäc T­êng ®· gióp «ng thµnh c«ng khi viÕt “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng?”?
NÐt tiªu biÓu trong phong c¸ch cña HPNT?
I. TÌM HIỂU CHUNG
TÁC GIẢ: 1937
Cuéc ®êi g¾n bã s©u s¾c víi xø HuÕ
HiÓu biÕt s©u réng vÒ lÞch sö, ®Þa lÝ, v¨n ho¸ HuÕ.
- Phong c¸ch: Cã së tr­êng ë thÓ bót kÝ víi lèi v¨n mª ®¾m tµi hoa vµ ®Æc biÖt yªu thÝch thiªn nhiªn
C©u hái: Hoµng Phñ Ngäc T­êng tõng ®­îc coi lµ “ thi sÜ cña thiªn nhiªn”. H·y nªu nh÷ng t¸c phÈm cña «ng mµ ngay ë nhan ®Ò ®· thÓ hiÖn t×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt?

- Tác phẩm của ông lấp lánh tình yêu thiên nhiên ngay từ nhan đề: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu; Bản di chúc cỏ lau; Ai đã đặt tên cho dòng sông?; Hoa trái quanh tôi; Thành phố và chim; Ngọn núi ảo ảnh; Người hái phù dung (thơ) .




2. TÁC PHẨM “AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?”

XuÊt xø:
- T¸c phÈm “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?”: ViÕt n¨m 1981, in trong tËp bót kÝ cïng tªn gåm t¸m bµi
- T¸c phÈm gåm ba phÇn (®o¹n trÝch ë SGK lµ phÇn thø nhÊt)
b. ThÓ lo¹i :


C©u hái: Qua phÇn ®äc, t×m hiÓu ë nhµ em h·y cho biÕt v¨n b¶n ‘’Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?’’ thuéc thÓ lo¹i nµo ? H·y nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ thÓ lo¹i ®ã ?
b. Thể loại :
Bút kí
( Kiến thức về thể kí ):
+ Thể kí có đặc trưng là giàu tính xác thực, đậm dấu ấn hình tượng tác giả
+ Kí có nhiều tiểu loại : kí sự, bút kí, phóng sự, nhật kí, hồi kí, tuỳ bút.
? Bút kí là thể loại ghi chép các sự kiện, qua đó ghi lại những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả.
? Tuỳ bút là thể loại rất giàu chất trữ tình, rất tự do trong quá trình sáng tạo, thường đan xen giữa sự kiện và cảm xúc, suy ngẫm của nhà văn.)

Câu hỏi: Em hãy phân biệt điểm giống và khác nhau giữa tuỳ bút và bút kí ?
c. Bố cục :





Câu hỏi : Qua phần đọc và tìm hiểu ở nhà em hãy xác định bố cục của đoạn trích�"Ai đã đặt tên cho dòng sông?"
b. Bố cục đoạn trích�"Ai đã đặt tên cho dòng sông ?"
* Cách chia 1:
- Phần 1(từ đầu đến ".dưới chân núi Kim Phụng"): sông Hương nhìn từ cội nguồn
Phần thứ 2 (tiếp đến ".quê hương xứ sở"): Sông Hương nhìn trong quan hệ với Kinh thành Huế.
- Phần thứ 3 ( đoạn còn lại ): Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc, với cuộc đời và thi ca



* Cách chia 2:
- Phần đầu ( từ đầu đến " quê hương xứ sở): Vẻ đẹp của Sông Hương qua cảnh sắc thiên nhiên
- Phần sau: Sông Hương - dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca.

Câu hỏi: Trình bày cách hiểu của em về nhan đề "Ai đã đặt tên cho dòng sông"?
Nhan đề là câu hỏi bâng khuâng gợi sự tìm kiếm cái đẹp tiềm ẩn của dòng sông Hương, thiên nhiên và con người xứ Huế.
II. D?C HI?U
1. V? d?p c?a Sụng Huong qua c?nh s?c thiờn nhiờn
a) Sông Hương ở thượng nguồn

- Sông Hương - " bản trường ca của rừng già"
+ Dòng chảy:
. Cuộn xoáy
. Mãnh liệt
. Dịu dàng, say đắm
->Sử dụng tính từ chỉ tính chất, dòng chảy của SH thay đổi

Sông Hương ở thượng nguồn
- Sông Hương - " bản trường ca của rừng già"
+ Dòng chảy:
+ Màu sắc:
. Chói lọi của hoa đỗ quyên rừng


- Sông Hương - " cô gái Di -gan phóng khoáng và man dại"
+Bản lĩnh gan dạ
+Tâm hồn tự do và trong sáng


-? Biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hoá, liên tưởng độc đáo tài hoa
->. Sông Hương ở thượng nguồn mang vẻ đẹp lãng mạn với sức sống mãnh liệt cũng có lúc hoang dại, có lúc dịu dàng say đắm
b. Sông Hương ở đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế
* Sông Hương ở đồng bằng
- Hình ảnh:
+ " người mẹ phù sa" -> sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ
+ Người " gái đẹp nằm ngủ mơ màng" mong đợi người tình đến đánh thức
-> Hành trình của Sông Hương tựa "một cuộc tìm kiếm có ý thức của người con gái đẹp"

- Sông Hương thể hiện một vóc dáng mới
- Dòng chảy:
+ êm đềm như lụa-> chuyển dòng -> có ý thức---> tìm về thành phố
- Màu sắc:
+ Sắc nước trở nên xanh
+ Sớm xanh trưa vàng chiều tím
-> Sông Hương trở nên lung linh và huyền ảo

b. Sông Hương ở đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế

-> Thủ pháp nhân hoá và so sánh được sử dụng kết hợp hệ thống ngôn từ giàu cảm xúc và hình ảnh

* Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế

Vẻ đẹp trầm mặc " Chảy qua những rừng thông u tịch và niềm kiêu hãnh.thượng lưu
Vẻ đẹp mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngâm nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ
-> Bằng bút pháp tả và kể , HPNT đã làm nổi bật một Sông Hương đẹp bởi phối cảnh kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế phong phú hài hoà




CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH VUI VẺ!
c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :




C©u hái :
- S«ng H­¬ng khi ch¶y qua thµnh phè cã thªm nh÷ng vÎ ®Ñp míi ®éc ®¸o, hiÕm thÊy nh­ thÕ nµo so víi c¸c dßng s«ng kh¸c trªn thÕ giíi ?
- Theo c¸ch lÝ gi¶i cña nhµ v¨n th× v× sao s«ng H­¬ng khi ®i vµo lßng thµnh phè l¹i ch¶y chËm r·i ?

c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :




C©u hái :
- S«ng H­¬ng khi ch¶y qua thµnh phè cã thªm nh÷ng vÎ ®Ñp míi ®éc ®¸o, hiÕm thÊy nh­ thÕ nµo so víi c¸c dßng s«ng kh¸c trªn thÕ giíi ?
- Theo c¸ch lÝ gi¶i cña nhµ v¨n th× v× sao s«ng H­¬ng khi ®i vµo lßng thµnh phè l¹i ch¶y chËm r·i ?

c. S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ :
- SH mang vÎ ®Ñp dÞu dµng cã linh hån “ vui t­¬i h¼n lªn nh­ t×m ®óng ®­êng vÒ”, g¾n bã tha thiÕt víi thµnh phè “ nh­ mét tiÕng v©ng…”
S«ng H­¬ng – “®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ” :
+ LÝ gi¶i b»ng ®Æc ®iÓm ®Þa lý “nh÷ng chi yªn tÜnh ..”
+ LÝ gi¶i b»ng tr¸i tim “SH ch¶y chËm ®iÖu l÷ng lê…xa’
-> S«ng H­¬ng nh­ mét giai ®iÖu tr÷ t×nh chËm r·i dµnh riªng cho xø HuÕ.
- S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya”: §©y lµ vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng tõ gãc nh×n ©m nh¹c
S«ng H­¬ng - ng­êi t×nh dÞu dµng vµ chung thuû:
+ so s¸nh nh­ nµng KiÒu trong ®ªm t×nh víi Kim Träng
 Tr­íc khi rêi kinh thµnh , s«ng H­¬ng cßn cã khóc ngoÆt ®i qua mét gãc cña thµnh phè HuÕ - ®ã nh­ lµ biÓu hiÖn cña nçi “ vÊn v­¬ng”, chót “ l¼ng l¬ kÝn ®¸o” cña ng­êi t×nh thuû chung vµ chÝ t×nh...
* Tãm l­îc:VÎ ®Ñp H­¬ng giang theo thuû tr×nh
- S«ng H­¬ng ë th­îng l­u :
--> S«ng H­¬ng - “ b¶n tr­êng ca cña rõng giµ”
--> S«ng H­¬ng - “ c« g¸i Di-gan phãng kho¸ng vµ man d¹i”
 S«ng H­¬ng - “ ng­êi mÑ phï sa cña mét vïng v¨n ho¸ xø së”

- S«ng H­¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ
S«ng H­¬ng – ‘‘Ng­êi g¸i ®Ñp” bõng tØnh sau mét giÊc ngñ dµi
--> S«ng H­¬ng -“ vÎ ®Ñp trÇm mÆc”, “nh­ triÕt lÝ, nh­ cæ thi”

- S«ng H­¬ng gi÷a lßng thµnh phè
-->S«ng H­¬ng - “ ®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ”
--> S«ng H­¬ng - “ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya”
--> S«ng H­¬ng- ng­êi t×nh dÞu dµng vµ thuû chung .
* ý nghĩa của thuỷ trình Hương giang :






Câu hỏi : Cốt lõi của việc tác giả thể hiện thuỷ trình Hương giang là gì�?
* ý nghĩa của thuỷ trình Hương giang :

Hành trình của sông Hương từ thượng nguồn ra biển ẩn chứa vẻ đẹp tâm hồn Huế : vừa mãnh liệt vừa lắng sâu; vừa trữ tình thiết tha, vừa bình thản trí tuệ ...
Thể hiện tình cảm yêu mến, tự hào, gắn bó tha thiết, và một thái độ trân trọng , gìn giữ của nhà văn đối với vẻ đẹp quê hương .
2. Dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca :
- Hương giang là dòng sông của lịch sử :







Câu hỏi : Trong lịch sử, sông Hương hiện lên với những vẻ đẹp như thế nào�?
2. Dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca :
- Trong lịch sử, sông Hương mang vẻ đẹp của bản hùng ca ghi dấu bao chiến công oanh liệt của dân tộc - là dòng sông "của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc" .
? Sông Hương đã soi bóng lịch sử hào hùng, oanh liệt và bi tráng của xứ Huế - của đất nước qua chiều dài thời gian : là dòng sông biên thuỳ của đất nước các vua Hùng; là Linh Giang chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại ; nó vẻ vang soi bóng Kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ ; nó sống hết lịch sử bi tráng đẫm máu của những cuộc khởi nghĩa suốt thế kỉ mười chín ; nó đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám với những chiến công rung chuyển...
- Hương giang trong đời thường :










Câu hỏi : Trong đời thường, sông Hương được tác giả cảm nhận ra sao�?
- Hương giang trong đời thường :










Câu hỏi : Trong đời thường, sông Hương được tác giả cảm nhận ra sao�?
- Trong ®êi th­êng, s«ng H­¬ng mang mét vÎ ®Ñp gi¶n dÞ cña mét ng­êi con g¸i dÞu dµng

--> Khi nghe lêi gäi cña Tæ quèc “ nã biÕt c¸ch tù hiÕn ®êi m×nh lµm mét chiÕn c«ng” , nh­ng khi “ trë vÒ víi cuéc sèng b×nh th­êng” , s«ng H­¬ng tù nguyÖn “ lµm mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc”

- Hương giang - dòng sông của thi ca :
? là nguồn cảm hứng bất tận của các nghệ sĩ xưa nay , đặc biệt là các nhà thơ như Nguyễn Du, Cao Bá Quát; Bà Huyện Thanh Quan, Tản Đà, Tố Hữu ...





Câu hỏi : Hãy nêu chủ đề của bài kí ?

. Chñ ®Ò : Tõ nh÷ng c¶m xóc s©u l¾ng ®­îc tæng hîp b»ng vèn kiÕn thøc phong phó vÒ ®Þa lÝ, lÞch sö, v¨n ho¸….nhµ v¨n ®· kh¸m ph¸ vµ ca ngîi vÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng, kinh thµnh HuÕ còng lµ vÎ ®Ñp cña quª h­¬ng, ®Êt n­íc.



C©u hái : §Æc s¾c nghÖ thuËt cña bµi kÝ " Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?"
5. Đặc sắc nghệ thuật của bài kí " Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
Là những trang văn đẹp được dệt nên bởi một kho từ vựng phong phú , uyển chuyển và rất giàu hình ảnh...
Vận dụng cái nhìn, kiến thức của nhiều lĩnh vực để khám phá vẻ đẹp của sông Hương .
Nghệ thuật nhân hoá, so sánh phong phú, gợi cảm..
- Có một lối văn phong rất giàu chất thơ ..
III. Tổng kết :





Câu hỏi :
- Một bài kí đặc sắc như trên chỉ có thể là kết quả, là tổng hoà của những tình cảm và phẩm chất nào ở Hoàng Phủ Ngọc Tường ?
- Qua bài kí , nêu nhận xét về phong cách nghệ thuật của kí Hoàng Phủ Ngọc Tường ?
III. Tổng kết :
- Bài kí là kết quả của�:
+ Một tình yêu say đắm đối với dòng sông, với quê hương xứ sở
+ Một cây bút tài hoa�: giàu trí tuệ , am hiểu sâu rộng về văn hoá, lịch sử, địa lí và văn chương�; sức liên tưởng, tưởng tượng phong phú, độc đáo.
- Đoạn trích mang đậm phong cách kí của tác giả�: phóng túng, tài hoa, giàu thông tin văn hoá, lịch sử và giàu chất thơ trữ tình lãng mạn.