Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Ai đã đặt tên cho dòng sông?
( Hoàng Phủ Ngọc Tường)
1.T¸c gi¶:
-Sinh 1937 tại thành phố Huế
- 2007 ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
-Là một trí thức yêu nước, có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực
-Là nhà văn chuyên viết về thể loại bút kí
I. TìM HIểU CHUNG
Tác phẩm ( sgk)
Hoa trái quanh tôi (1995)
Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1986)
Rất nhiều ánh lửa (1979)
Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971)
Ngọn núi ảo ảnh (1999)
Sông Hương về đêm
2. Văn bản:
a. Hoàn cảnh sáng tác :
Là một trong những bài bút kí đặc sắc, viết tại Huế, 4-1-1981, in trong tập sách cùng tên.
Hãy dựa vào SGK chia bố cục đọan trích ?
b. Bố cục : Có thể chia 2 phần :

Phần 1: "từ đầu . x? s?"-> th?y trỡnh sụng Huong
Phần 2: còn lại -> Sụng Huong v?i v? d?p van hoỏ v� l?ch s?, tho ca .

CHÙA THIÊN MỤ
Dựa vào phần tìm hiểu trên ,
hãy phát biểu chủ đề của đoạn trích ?
c. Chủ đề :
Tình yêu , niềm tự hào tha thiết ,
sâu lắng của tác giả dành cho sông quê hương,
cho xứ Huế thân yêu
CÁNH ĐỒNG CHÂU HÓA
II. ĐỌC – HIỂU
NHóM 1: Tìm hiểu về Sông Hương vùng thượng nguồn
Thảo luận nhóm: (5 phút)
Nhóm 4: Tìm hiểu Sông Hương khi rời khỏi thành phố Huế
Nhóm 2: Tìm hiểu Sông Hương vùng đồng bằng
Nhóm 3:Tìm hiểu Sông Hương khi gặp thành phố Huế .
Dãy Trường Sơn
Núi Kim Phụng
Ngã ba tuần
Điện Hòn Chén
Nguyệt Biều,
Lương Quán
Chùa Thiên Mụ
Kim Long
Cồn Hến
Bao Vinh
Vĩ Dạ
Thu?ng ngu?n
Đồng bằng
Gặp kinh thành Huế
Rời khỏi Huế
Hoàng phủ Ngọc Tường yêu Huế, yêu sông Hương bằng một tình cảm gắn bó sâu lặng thiết tha, một tâm hồn dễ rung động, nhạy cảm, tinh tế và một ngòi bút tài hoa
Làm nổi bật vẻ đẹp riêng của sông Hương
II. Đọc và tìm hiểu văn bản:
1. Thuỷ trình của Sông Hương
a. Vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn:
Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn
Cuộn xoáy như cơn lốc
Mãnh liệt vượt qua ghềnh thác
+ H/?nh so sánh:

- Gi?a lòng Trường Sơn:
"một bản trường ca của rừng già "
Bản lĩnh gan dạ
Tâm hồn tự do và trong sáng
+ Hình ảnh nhân hoá
Cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại
? Giữa lòng Trường Sơn, Sông Hương mang một vẻ đẹp tràn đầy sức sống, mãnh liệt, man dại và cá tính
+Trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở
+Đóng kín tâm hồn sâu thẳm ở cửa rừng
- Khi ra khỏi rừng già:
+Dịu dàng và trí tuệ
Vẻ đẹp dịu dàng, sâu thẳm, bí ẩn
->Tóm lại: sông Hương ở thượng nguồn mang vẻ đẹp phóng khoáng, man dại, bí ẩn nhưng cũng rất dịu dàng và trí tuệ
b. Sông Hương vùng đồng bằng:
Vẻ đẹp nhuốm màu cổ tích
+Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng- được người tình mong đợi đến đánh thức

Giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại, sông Hương là cô gái đẹp ngủ mơ màng
+chuyển dòng liên tục
giữa khúc quanh đột ngột;
theo những đường cong thật mềm
+đột ngột
lấy chân đồi Thiên Mụ;
+tạo nên những phản quang nhiều màu sắc:
Đó là một cuộc tìm kiếm và đuổi bắt, hào hoa và đam mê như người con gái đi tìm tình yêu
Dòng chảy chuyển động:
Mềm mại và nhiều màu sắc
qua một lòng vực sâu
+vòng
+uốn mình
vẽ một hình cung thật tròn
+ôm
sớm xanh, trưa vàng, chiều tím
+vượt
- Sông Hương đoạn chảy về đồng bằng
Sông Hương mang vẻ đẹp , thơ mộng, mềm mại, dịu dàng, trầm mặc và nhuốm màu cổ tích
Ngọc Trản
Xưa có tên là Hương Uyển Sơn sau đổi là Ngọc Trản (Chén ngọc). Dân gian quen gọi là điện Hòn Chén vì liên quan đến giai thoại vua Minh Mạng đánh rơi chén ngọc
Ngã ba Tuần
Ngã ba Bằng Lãng (ngã ba Tuần) là ngã ba sông rất nổi tiếng ở Huế, nơi hợp lưu của dòng tả trạch (vùng núi huyện Nam Đông cao 900m) và dòng hữu trạch (thượng ngàn A Lưới )đổ xuống ,tạo thành sông Hương. Nơi đây ngày xưa nhà Nguyễn cho đóng quân, tuần tra, bảo vệ phía tây kinh thành Huế.
Diện Hòn Chén
Tọa lạc trên núi Ngọc Trản. Tục thờ Thánh Mẫu Thiên Yana có những hình thức sinh hoạt tín ngưỡng dân gian ,có nguồn gốc với tín ngưỡng Thiên Tiên Thánh giáo, thờ Mẫu Vân Hương (miền bắc) thờ Mẫu ở núi Bà Đen (miền nam) Pohnaga (Tháp Chàm - Nha Trang)
Đồi Vọng Cảnh
Đồi Vọng Cảnh cao 43m . Nó tọa lạc giữa vùng lăng tẩm của các vua chúa nhà Nguyễn và đối diện với điện Hòn Chén . Ở quanh quất cách đồi Vọng Cảnh dăm trăm mét là lăng Đồng Khánh, lăng Tự Đức, lăng Thiệu Trị, lăng Hiếu Đông (vợ vua Minh Mạng), lăng Xương Thọ (của bà Từ Dũ, vợ vua Thiệu Trị), lăng bà Thánh Cung (vợ vua Đồng Khánh), lăng bà Từ Cung (vợ vua Khải Định), lăng Hoàng tử Cảnh (con vua Gia Long), v.v
Chùa Thiên mụ
Chùa bắt nguồn từ một huyền thoại. Đêm đêm có một bà già mặc áo đỏ, quần lục xuất hiện trên ngọn đồi nơi chùa tọa lạc ngày nay và nói: rồi sẽ có chân chúa đến lập chùa ở đây để tụ khí cho bền long mạch. Nói xong bà biến mất, sau này chúa Nguyễn Hoàng qua đây nghe kể lại và cho xây chùa lấy tên là Thiên Mụ (Linh Mụ).
Sông Hương trầm mặc cổ xưa

Lăng Tự Đức
Lăng Tự Đức
Lăng Minh Mạng
Lăng Minh Mạng
Lăng Minh Mạng
Sông Hương mang "vẻ đẹp trầm mặc" như triết lí ,như cổ thi
c.Sông Hương khi gặp thành phố Huế :
+Nó đã thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non
Mừng vui, phấn khởi, thẹn thùng, tình tứ
+Dòng sông hẳn đi như một tiếng không nói ra của tình yêu
Sông Hương gặp Huế như người con gái đến với điểm hẹn của tình yêu, dịu dàng, e lệ
+Vui tươi hẳn lên
+Kéo một nét thẳng
thực yên tâm
mềm
"vâng"
một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến
nhìn
+Uốn
- Sụng Hương giữa lòng thành phố Huế
Trôi đi chậm, thực chậm,cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh
Là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế
Ngập ngừng như muốn đi muốn ở
Người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya
Nhạc hoạ
Sông Hương trong lòng thành phố như một người tình dịu dàng, đắm say và thuỷ chung với vẻ đẹp lững lờ, êm đềm, nó trầm lắng, nó bình thản, chậm rãi như tâm tình người Huế vậy
ô
Đoạn cồn Hến chia sông Hương làm 2 nhánh .
Chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những
vầng trăng non .
d. Sông Hương khi rời khỏi kinh thành Huế:
- như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói
- nó đột ngột đổi dòng
- để gặp lại thành phố lần cuối
- là nỗi vấn vương,
- cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu
- giống như nàng Kiều trong đêm tự tình...,
- sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trươc khi về biển cả:
-> Là cuộc chia tay với người tình trong lưu luyến tiễn đưa, trong lời thề chung thuỷ vang vọng thành giọng hò dân gian
Bồi hồi lưu luyến nhớ nhung
=> Sông Hương không chỉ mang vẻ đẹp trời phú mà còn ánh lên vẻ đẹp của con người, như một người tình dịu dàng thuỷ chung
Mãnh liệt, man dại, đầy cá tính
Dịu dàng, mềm mại, trí tuệ
Sông hương
Vẻ đẹp của con người đất cố đô
Trầm mặc như triết lí, cổ thi
Người tình say đắm, thuỷ chung
2. Vẻ đẹp sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử, cuộc đời và thơ ca:
a. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử
+ Được ghi trong “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi:
“là dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía tây nam của Tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại”
. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử:
+ Nó gắn liền với những thế kỉ vinh quang của đất nước “từ thuở nó còn là một dòng sông biên thuỳ xa xôi của đất nước các vua Hùng”
+ Thế kỉ XIX: “nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ 19 với máu của những cuộc khởi nghĩa”.
+ Vào thế kỉ XVIII: “nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”
+ Thế kỉ XX: Nó “đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển”, chứng kiến cuộc nổi dậy tiến công tết Mậu Thân 1968.
 Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang của đất Huế
b. Sông Hương trong thi ca.
Tản Đà: Dòng sông trắng- lá cây xanh.
Cao Bá Quát: như kiếm dựng trời xanh
Bà huyện Thanh Quan: bóng chiều bảng lảng.
Tố Hữu: tiếng hát sông Hương
+ Gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế:
- “Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”
- Là “tứ đại oán” trong Kiều của Nguyễn Du: “Nguyễn Du đã bao năm lênh đênh trên quãng sông này...mới xa nửa vời”.
Ca Huế trên sông Hương
c. Sông Hương với cuộc đời
- Trong đời thường: “Khi nghe lời gọi, nó biết tự hiến đời mình làm một chiến công, để rồi nó trở về với cuộc sống bình thường, làm người con gái dịu dàng của đất nước”
 Vẻ đẹp giản dị mà khác thường: thích ứng với hoàn cảnh (lịch sử - hùng tráng, đời thường - giản dị).
Có một nhà thơ từ Hà Nội
đã đến đây,tóc bạc trắng ,
lặng ngắm dòng sông...hỏi
với trời, với đất,một câu thật
bâng khuâng :


- Ai đã đặt tên cho dòng sông ?
3. Ý nghĩa “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”
“Dòng sông ai đã đặt tên ?
Để người đi nhớ Huế không quên?”
Kết thúc bài kí bằng cách lí giải về cái tên của dòng sông – sông thơm. Với tiêu đề ấy, nhằm lưu ý người đọc không chỉ cái tên đẹp đẽ của dòng sông mà còn gợi niềm biết ơn đối với những người đã khai phá vùng đất ấy.

Người làng Thành Trung có nghề trồng rau thơm. ở đây có một huyền thoại kể rằng vì yêu quý con sông xinh đẹp nhân dân hai bờ sông Hương đã nấu nước của trăm loại hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi.
III. Tổng kết:
Ghi nhớ (SGK)
Sau khi học xong đoạn trích em có suy nghĩ gì về vẻ đẹp của non sông, đất nước Việt Nam?
XIN CHÂN THÀNH CÁM ƠN !