Tuần 17. Ai đã đặt tên cho dòng sông?

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 12b1
Tiết 46-47
Đọc văn
Chủ đề: KÍ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM
Ai đã đặt tên cho dòng sông?
( trích )
Hoàng Phủ Ngọc Tường
I. TÌM HiỂU CHUNG
1. Tác giả
1.1 Cuộc đời, con người
- Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937, tại Huế quê gốc tại Quảng Trị
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu nước, nhà văn gắn bó mật thiết với xứ Huế
Có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, nhất là lịch sử, địa lí văn hóa Huế
Chuyên về bút kí, là “ một trong mấy nhà văn viết kí hay nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc)

Hoàng Phủ Ngọc Tường-1937

*Các tác phẩm bút kí chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971),
Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1986)...
2 Sự nghiệp sáng tác
*Văn phong:
- Sáng tác luôn có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình, nghị luận và tư duy đa chiều
- Lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa
2. Tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông?
Sáng tác tại Huế năm 1981, in trong tập sách cùng tên
Thể loại: Bút kí
Nội dung: Viết về sông Hương và những nét đẹp văn hóa xứ Huế
Đoạn trích thuộc phần đầu trong số ba phần của tác phẩm
Cồn Hến
Vĩ Dạ
Kim Long
Nguyệt Biều,
Lương Quán
Điện Hòn Chén
Ngã ba Tuần
Núi Kim Phụng
Dãy Trường Sơn
Chùa Thiên Mụ
Bao Vinh
C?n Gi? Viờn
II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN
1. Đọc
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
2. Tìm hiểu văn bản
2.1 Hình tượng sông Hương
a. Vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương trong thủy trình
Nhóm 1: Tìm những chi tiết miêu tả sông Hương ở thượng nguồn. Các biện pháp nghệ thuật
Nhóm 2: Tìm hiểu vẻ đẹp của sông Hương khi chảy về đồng bằng và ở ngoại vi thành phố Huế. Tác giả đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật nào để khắc họa sông Hương.
Nhóm 3: Sông Hương khi vào thành phố Huế và đi giữa thành phố có gì thay đỗi. Miêu tả sự thay đỗi đó tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào?
Nhóm 4: Tìm những chi tiết khắc họa sông Hương trước khi từ biệt Huế
- Sụng Huong nhu: "Ngu?i m? phự sa c?a van húa x? s?"
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
=>Vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hoang dại đầy cá tính
Nghệ thuật: Phép so sánh, liên tưởng, nhân hóa độc đáo thú vị
2. Tìm hiểu văn bản
a. Vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương trong thủy trình.

*.Sông Hương ở thượng nguồn
Sông Hương là “ bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn...”“ ..dịu dàng và say đắm...hoa đỗ quyên rừng”
- Sông Hương “như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”
2.1 Hình tượng sông Hương
*. Sụng Huong khi ch?y v? d?ng b?ng v� ? ngo?i vi th�nh ph? Hu?:
- Sông Hương được nhân hóa như “ người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại” được người tình mong đợi đến đánh thức
-Sông Hương “chuyển dòng liên tục”, “ vòng giữa những khúc quanh” ...” dòng sông mềm đi như tấm lụa” -> Dòng sông luôn thay đổi tự làm mới mình
- Vẻ đẹp của sông Hương đa màu mà biến ảo “ Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”
Sáng xanh
Trưa vàng
Chiều tím
Sông Hương mang vẻ đẹp trầm mặc như triết lí, như cổ thi khi chảy qua “những lăng tầm đồ sộ”, “ những rừng thông u tịch”, “Bốn bề núi phủ mây phong”
-> Nghệ thuật; nhân hóa, dùng nhiều động từ, liệt kê, so sánh
-> Hành trình của sông Hương như hành trình của cô gái đi tìm người tình mong đợi đầy khó khăn, nhọc nhằn
-> Lịch lãm tài hoa trong việc sử dụng bút pháp tả và kể
*Sông Hương đến giữa thành phố Huế.
Sông Hương như tìm được chính mình “ Vui tươi hẳn lên” “dòng sông mềm hẳn đi như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”
So sánh với sông Xen, sông Nê-va
Sông Hương có những nét tinh tế, đẹp như “ điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”
như “ người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”
-> Nghệ thuật nhân hóa, so sánh, liên tưởng khắc họa nên sông Hương với vẻ đẹp cổ kính, sâu lắng, đa tình.
+ “nỗi vương vấn cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu”
+ Con sông như “nàng Kiều trong đêm tình tự” “trở lại tìm Kim Trọng” để nói một lời thề trước lúc chia tay
- Sông Hương “chếch về hướng chính bắc...đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây....thị trấn Bao Vinh xưa cổ”
-> Nghệ thuật nhân hóa sông Hương như người tình sâu lắng, thủy chung
* Sông Hương trước khi từ biệt thành phố Huế
B
Tóm lại
Sông Hương như một cô gái Huế tài hoa, dịu dàng mà sâu sắc; đa tình mà kín đáo; lẳng lơ nhưng rất mực chung tình, khéo trang điểm mà không lòe loẹt như cô dâu Huế ngày xưa trong sắc áo điều lục.
b. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử, thi ca và đời thường
Sông Hương trong lịch sử
- Tên sông là Linh Giang, điểm tựa bảo vệ biên cương thời kì Đại Việt
- Thế kỉ XIII nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân với người anh hùng Nguyễn Huệ
- Lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX, lịch sử cách mạng tháng Tám, Mậu Thân 68...
-> Vẻ đẹp của một bàn hùng ca ghi dấu bao chiến công oanh liệt của dân tộc
Sông Hương là dòng sông của thi ca, là nguồn cảm hứng bất tận cho các văn nghệ sĩ;
+ Cao Bá Quát, Tản Đà, Tố Hữu...
- Sông Hương còn gắn với âm nhạc cổ điển Huế
Góc độ đời thường, sông Hương mang vẻ đẹp giản dị của “một người con gái dịu dàng của đất nước”
=> Sông Hương là một hình tượng nghệ thuật độc đáo, hội tụ đầy đủ vẻ đẹp của thiên nhiên, văn hóa lịch sử, thi ca và đời thường
Sông Hương gắn với thi ca, âm nhạc và đời thường
2.2 Cái “tôi” của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Một cái “tôi” dạt dào cảm xúc
Cái “tôi” tinh tế tài hoa, uyên bác và lịch lãm
Quan sát tinh tế, tưởng tượng phong phú
Là một người có tấm lòng gắn bó sâu nặng với quê hương, có tâm hồn giàu chất Huế
3. Tổng kết
a.Nghệ thuật
Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế, tài hoa
Ngôn từ phong phú, gợi hình, gợi cảm câu văn giàu nhạc điệu
Các biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa, so sánh được sử dụng một cách hiệu quả
b. Ý nghĩa văn bản
Qua đoạn trích, tác giả cho ta thấy được những phát hiện khám phá sâu sắc và độc đáo về sông Hương; bộc lộ tình yêu tha thiết sâu lắng và niềm tự hào của nhà văn đối với dòng sông quê hương với xứ Huế thân thương.
C. Phương pháp đọc hiểu tác phẩm kí hiện đại
1. Đọc văn bản.
- Đọc lướt để tìm ý chính, đọc kĩ để tìm các chi tiết
- Huy động kiến thức hiểu biết của bản thân về đối tượng được đề cập để so sánh đối chiếu
2. Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
2.1 Phát hiện ra nét tương đồng và khác biệt của đối tượng được tác giả phản ánh trong tác phẩm kí so với những đối tượng tương tự có thật ở ngoài đời.( Kí viết về cuộc đời thực tại, viết về người thật, việc thật, kí đòi hỏi sự trung thực, chính xác)



2.2 Phát hiện và đánh giá được óc quan sát, trí liên tưởng tưởng tượng, năng lực sử dụng ngôn ngữ của nhà văn trong tác phẩm kí.

2.3 Nhận diện được đặc điểm của cái tôi tác giả trong mỗi bài kí.

3. Dùng sơ đồ tư duy.
- Chốt lại kiến thức cơ bản của bài học.
* Luyện tập
Câu 1:
Để làm nổi bật hình ảnh con sông Đà như một kẻ khôn ngoan, xảo quyệt, hung hãn, Nguyễn Tuân đã sử dụng rất nhiều lần biện pháp tu từ nào sau đây?
 
A. Nhân hóa.
B. Điệp ngữ.
C. So sánh.
D. Cường điệu.
Câu 2:
Đâu không phải là yếu tố tạo nên thành công của văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông??
A. Vốn hiểu biết sâu rộng của nhà văn về nhiều lĩnh vực: văn hóa, địa lý, lịch sử, văn chương.
B. Văn phong tao nhã, hướng nội, tinh tế và rất mực tài hoa.
C. Tình yêu đắm say, sự gắn bó thiết tha, sâu nặng của tác giả với dòng sông Hương, với đất và người xứ Huế.
D. Giọng điệu thông minh, sắc sảo pha lẫn sự hóm hỉnh, từng trải.
*Bài tập vận dụng mở rộng.

? Phân tích hình tượng con sông Đà trong tùy bút Người lái đò sông Đà.
? Phân tích hình tượng người lái đò trong tùy bút Người lái đò sông đà của Nguyễn Tuân
? Phân tích hình tượng sông Hương để thấy được phong cách nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
? Dùng bản đồ tư duy chốt lại kiến thức bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
V. Hướng dẫn học sinh tự học.
1. Hướng dẫn học bài cũ.
- Nắm vững đặc trưng của thể loại kí
- Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân và Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hình tượng sông Đà, người lái đò sông Đà, hình tượng sông Hương
- Nghệ thuật viết kí của hai tác giả
2. Chuẩn bị bài mới.
- Chuẩn bị bài Ôn tập văn học
Nhóm 1: Câu 1, 2 trang ( 214, 215)
+ Nhóm 2: Câu 3,4 trang (215)
+ Nhóm 3 : câu 5,6 trang (215)
 
CẢM ƠN! QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH