Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

I. Tiểu dẫn
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Được viết sau chuyến đi thực tế Tây Bắc và sông Đà để tìm hiểu những con người ở đây mà ông gọi “Thứ vàng mười” của CM của kháng chiến.
2. Thiên tuỳ bút ấy đã kế thừa nét riêng biệt đặc sắc về đề tài nguồn cảm hứng trong phong cách của Nguyễn Tuân là cảm hứng trước cái dữ dội, tài hoa
3. Ngôn ngữ:
Kì tài thể hiện ở việc dùng từ buộc sông Đà phải sống dạy, phải hiện hình, phải gào thét trên những hàng chữ viết
Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác và nét riêng biệt của phong cách Nguyễn Tuân?
Nguyễn Tuân đã sử dụng ngôn ngữ như thế nào trong tác phẩm này?
I. Tiểu dẫn
4. Tuỳ bút người lái đò sông Đà đã cho thấy diện mạo của một Nguyễn Tuân đã căn bản đổi thay để trở thành một nhà văn mới trong thời đại mới
- Trước CM: Ông là bậc du tử tìm đến những “cơ hội giang hồ” mong để khoả lấp nỗi sầu mênh mông của cảm giác “thiếu quê hương”
Sau CM: Ông không quản khó khăn cực nhọc, lặn lội dọc ngang khắp miền Tây Bắc heo hút xa xôi với mục đích “Đi tìm cái thứ vàng của màu sắc sông núi Tây Bắc và nhất là cái thứ vàng mười mang sẵn trong tâm trí tất cả những con người ngày nay...”
Nguyễn Tuân
II. Đọc hiểu văn bản
1. Bố cục (3 phần)
- Dòng sông Đà hung dữ
Dòng sông Đà trữ tình
+ Sông Đà không phải hung dữ và trữ tình đan xen mà nó ở từng đoạn
II. Đọc hiểu văn bản
1. Bố cục (3 phần)
- Hình tượng người lái đò sông Đà
Thượng nguồn: Nhiều thác, đá → Hung dữ
Đoạn chảy qua chợ Bờ: Trữ tình
+ Để chắc chắn dòng sông Đà không hề đen, ông đã mấy lần bay tạt ngang trên con sông ấy để quan sát, tìm hiểu.. → sự làm việc cẩn thận của Ông.
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
? Con sông Đà hung bạo đã được tác giả miêu tả ntn? Bằng những biện pháp nghệ thuật nào?
- Sử dụng ngôn từ “kì tài” để miêu tả con sông Đà hung bạo trên nhiều dạng vẻ
+ Lúc thể hiện trong phạm vi một lòng sông hẹp như chiếc yết hầu bị đá bờ sông chẹt cứng
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
+ Khi thì hiện ra trong cảnh mênh mông hàng cây số của một thế giới đầy gió gùn ghè...
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
+ Khi thì dòng nước như hùm beo lồng lộn
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
+ Khi thì những hòn đá sông lập lờ cạm bẫy...
- Thêm vào rất nhiều nét tài hoa mà ông vốn có như việc sử dụng kiến thức của các ngành: Quân sự, điện ảnh,... để làm nên hàng loạt so sánh liên tưởng rất kì lạ, bất ngờ như:
+ Đoạn tả cái hút nước ở quãng tà Mường Vát..
+ Việc sử dụng biện pháp nhân hoá như: Đá trên thác sông Đà mai phục, chúng nhảy vồ lấy thuyền...
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
a. Dòng sông Đà hung dữ
+ Lúc thì ông đi ngược chiếc máy quay để quay cái hút nước sông Đà “thành giếng xây bằng toàn nước sông xanh ve một áng thuỷ tinh...”
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
? Tác giả đã miêu tả tính trữ tình của dòng sông Đà ntn?
- Tác giả viết ra những câu văn mang dáng dấp mềm mại, yên ả trải dài như dòng nước:
+ Bằng những hình ảnh thơ mộng của áng tóc ẩn hiện trong mây ..sông Đà như một phụ nữ kiều diễm “tuôn dài như một áng tóc trữ tình đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban, hoa gạo tháng 2...”
+ Bằng âm điệu của những câu văn êm đềm cứ tuôn dài tuôn dài như không thể dứt… “Mùa xuân dòng xanh ngọc bích…mùa thu nước Sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa..”
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
- Ông còn dụng công tạo ra một không khí mơ màng qua biện pháp miêu tả khiến người đọc như lạc vào thế giới kì ảo
+ Con sông giống như một cố nhân lâu ngày gặp lại
+ Nắng cũng “giòn tan” và cứ hoe hoe vàng mãi cái sắc Đường thi “yên hoa tam nguyệt”
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
+ Mũi thuyền thì lặng lẽ trôi trên dòng nước lững lờ như thương như nhớ
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
+ Con hươu thơ ngộ ngĩnh trên áng cỏ sương
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
+ Đàn cá dầm xanh trông như những thoi bạc trắng rơi rơi
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
b. Dòng sông Đà trữ tình
+ Bờ sông hoang dại và hồn nhiên như một bờ tiền sử...
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
c. Hình tượng người lái đò
?Người lái đò được tác giả khắc hoạ ntn?
+ ...Là một người lao động bình thường, hiền lành, âm thầm, giản dị, thân hình còn in hằn những dấu vết khắc nghiệt của công việc chèo thuyền gian nan, cực nhọc, hiểm nguy “Tay ông lêu nghêu như một cái sào dài, chân ông lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh gò lại”
- Vẻ đẹp ngoại hình
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
c. Hình tượng người lái đò
- Vẻ đẹp trí dũng
...Là người nắm rất chắc quy luật của dòng nước sông Đà và nhờ đó làm chủ được nó, chinh phục nó: “Ông lái đã nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá. Ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này”.
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
c. Hình tượng người lái đò
- Vẻ đẹp tài hoa
Ông lái đò như một viên tướng, dũng cảm tài ba điêu luyện trong khi vượt thác “Ông đò vì cương lái bám chắc lấy luồng nước đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một đường chéo về phía cửa đá ấy”
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
c. Hình tượng người lái đò
→ Nguyễn Tuân đã ca ngợi vẻ đẹp và chủ nghĩa anh hùng thể hiện trong con người bình thường làm công việc bình thường là chở đò trên sông.
?Em có nhận xét gì về cuộc chiến vượt thác của người lái đò với thác nước?
- Là cuộc chiến đấu không cân sức vì:
+ Một bên là thiên nhiên lớn lao, dữ dội, hiểm độc, một bên là con người bé nhỏ, phương tiện thô sơ (mái chèo và chiếc đò đơn độc)
II. Đọc hiểu văn bản
2. Phân tích
c. Hình tượng người lái đò
?Theo em nguyên nhân nào đã làm nên chiến thắng của con người?
- Sự ngoan cường và ý chí quyết tâm
- Kinh nghiệm đò giang sông nước (trí tuệ tài hoa của ông đò)
TỔNG KẾT
- …Ca ngợi lao động vinh quang đã đưa con người tới thắng lợi huy hoàng trước sức mạnh tựa thánh thần của dòng sông hung dữ qua tài năng, nghệ thuật và sự lao động nghiêm túc miệt mài của Nguyễn Tuân.
- Tác phẩm Người lái đò sông Đà là khúc hùng ca ca ngợi thiên nhiên, ca ngợi ý chí của con người
CỦNG CỐ
- Qua tác phẩm ta thấy cmả hứng chủ đạo của ông là gì?
- Hình tượng con sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả ntn? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì?
HƯỚNG DẪN:
- Đọc thêm về Nguyễn Tuân
- Chuẩn bị bài: Chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận