Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

TRƯỜNG THPT AN MINH TỔ NGỮ VĂN
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
ĐẾN DỰ GIỜ THĂM LỚP
GV :VŨ THỊ MỸ LINH TẬP THỂ LỚP 12B6
Kiểm tra bài cũ:
Cảm nhận của em về hình tượng Lor-ca qua bài “Đàn ghi-ta của Lor-ca” của nhà thơ Thanh Thảo?
-Một nhà thơ,một nghệ sĩ khao khát tự do dân chủ ,có cách tân trong nghệ thuật , đối mặt với nền nghệ thuật già nua của Tây Ban Nha chế độ phát xít tàn bạo
-Cái chết oan khuất , đầy bi phẫn của Lor-ca là bằng chứng để kết tội phát xít .
-Sự giã từ cuộc đời cũng là cách giải thoát .Song tiếng đàn của Lor-ca ,tình yêu con người và khát vọng tự do ông hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào huỷ diệt được.
NG¦êI L¸I §ß S¤NG §µ
NGUYEÃN TUAÂN

+ Chủ quan, tự do, phóng túng, biến hóa linh hoạt, giàu hình ảnh, nhạc điệu, từ ngữ phong phú, nhiều cách so sánh liên tưởng…
+ Thể loại giúp Nguyễn Tuân thăng hoa cảm xúc và tư tưởng của mình
I/TÌM HIỂU CHUNG
1/Tuỳ bút Sông Đà
Tùy bút “Sông Đà” được sáng tác năm 1960, gồm 15 tùy bút.Đây là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc vào năm 1958.
a/Hoàn cảnh sáng tác
b/Về thể loại tuỳ bút
c/ Nội dung
+ Phong cảnh Tây Bắc vừa uy nghiêm hùng vĩ, vừa thơ mộng trữ tình.
+ Con người Tây Bắc dũng cảm, lao động cần cù.
d/ Một số hình ảnh về con sông Đà
HÌNH ẢNH CON SÔNG ĐÀ TRÊN BẢN ĐỒ
Sông Đà
hùng vĩ
Toàn cảnh sông Đà
từ trên máy bay nhìn xuống
2. Tùy bút “ Người lái đò sông Đà”
Xuất xứ: Trích từ tùy bút “Sông Đà” (1960)

Nội dung bài tùy bút thể hiện:

+ Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh của Sông Đà hung bạo- trữ tình.
+ Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua hình ảnh của những người lái đò trên sông.

Chủ đề:
Tác phẩm thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống mới ở vùng cao Tây Bắc của nhà văn.

II. ĐỌC -HIỂU VĂN BẢN
1.Hình ảnh sông Đà :
Sông Đà được nhà văn quan sát và miêu tả ở nhiều góc độ :
a. Về “lai lịch”
“Chúng thủy giai đông tẩu
Đà giang độc Bắc lưu”
(Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà theo hướng Bắc)
Cách giới thiệu tạo ấn tượng về Sông Đà : như một nhân vật có cá tính độc đáo.
b.Về tính cách :
b1.Một dòng sông hung bạo – hiểm ác:

Những hút nước lòng sông
Vách đá hai bên bờ sông

- Thác đá:
+ Dựng vách thành
+ Chẹt lòng sông như một cái yết hầu
+ Vọt từ bờ này sang bờ kia
+ Mùa hè thấy lạnh và tối.
Nghệ thuật so sánh độc đáo, trí tưởng tượng phong phú, sử dụng nhiều giác quan.
Hiểm trở hùng vĩ, lòng sông hẹp,lưu tốc dòng chảy mạnh- siết.

- Đoạn ghềnh Hát Loong:
+ "Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió"
+ Cuồn cuộn, đòi nợ xuýt.
Câu văn ngắn, nhiều điệp từ, điệp cấu trúc, nhịp tăng tiến.
Tăng sự gấp gáp như chuyển động của sóng to và gió lớn, thể hiện sự ngang tàng của sông Đà
Đoạn miêu tả sông Đà ở ghềnh Hát OOng Nguyễn Tuân đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng của biện pháp nghệ thụât đó?
- Những hút nước ( xoáy nước) :
+ Như giếng bê tông
+ Nước thở và kêu
+ Cái hút xoáy tít đáy quay lừ lừ
+ Nước ặc ặc như vừa rót dầu sôi vào
+ Lôi tuột xuống, thuyền tan xác ở khuỷnh sông
Nghệ thuật so sánh, nhân hoá, ngôn ngữ tạo hình, nhiều động từ mạnh, vận dụng tri thức điện ảnh,kết hợp tả và kể
Dòng sông hung hăng ưa gây sự, luôn chờ đợi để gây tai hoạ : Sự khủng khiếp và dữ dội, là kẻ thù số một của con người.
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả “ những cái hút nước”?
-Những thác nước:
+ Réo gần, réo to, oán trách, van xin, khiêu khích, chế nhạo.
+ Rống lên như tiếng ngàn con trâu mộng, lồng lộn, phá tuông rừng lửa.
So sánh, nhân hoá độc đáo, từ ngữ chọn lọc tinh tế tài hoa trong miêu tả.
Dữ dội của thác nước hiện lên thành hình dáng cụ thể .Sông Đà như những loài thuỷ quái hung hăng, bạo ngược, nham hiểm xảo quyệt.
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả “ những thác nước”?
Đá ở sông Đà - một chân trời đá:
+ Mai phục dưới lòng sông từ ngàn năm
+ Nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền
+ Mặt đá: ngỗ ngược, nhăm nhúm, méo mó
+ Đứng, ngồi tuỳ sở thích.
+ Bày thạch trận trên sông, đòi ăn chết thuyền.
+ Hất hàm hỏi, lùi lại thách thức
Từ ngữ gợi hình, nhân cách hoá độc đáo, vận dụng kiến thức liên ngành tài hoa, quan sát kĩ lưỡng, tưởng tượng phong phú.
Sông Đà có tâm địa và hành vi như con người - những kẻ luôn muốn gây tai hoạ cho bất kì ai.
? Sự hung bạo thể hiện ở nhiều góc độ, thể hiện sự hùng vĩ của con sông, tiềm năng to lớn của sông Đà khi đã được con người chinh phục.
Thể hiện tài năng, kiến thức của "nghệ sĩ ngôn từ Nguyễn Tuân", sức mạnh - vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc.
b2. Một dòng sông trữ tình
Là những khúc ở trung lung, hạ lưu.
Về hình dáng:
" Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình."
S«ng §µ nh­ h×nh ¶nh thiÕu n÷ T©y B¾c kiÒu diÔm, hiÒn dÞu duyªn d¸ng, gîi sù mÒm m¹i, thanh b×nh .
- Màu nước của dòng sông thay đổi theo mùa :
+ “Mùa xuân, dòng xanh ngọc bích”.
+ “Mùa thu, nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa…”
" Đã có lần tôi nhìn sông Đà như một cố nhân ."
- > Gợi cảm kết nối quá khứ - hiện tại- tương lai: Dòng sông có mang tính Đường thi.


Cảnh vật bên bờ sông:
+ Chuồn chuồn bươm bướm, hươu , đàn cá.
+" Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử.như một nỗi niễm cổ tích tuổi xưa.."
->Dòng sông êm đềm đầy chất thơ, dòng sông mang tâm hồn

Nguyễn Tuân đã khám phá và khắc hoạ gần như trọn vẹn hình tượng sông Đà, sự hấp dẫn độc đáo chính bởi kết hợp hai tính cách trái ngược nhau, thể hiện tình yêu mãnh liệt với thiên nhiên Tây Bắc.

2. Hình tượng ông lái đò
- Về lai lịch :

+ Ông đò là một ông già 70 tuổi. Ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông Đà .

+ Phần lớn cuộc đời ông dành cho nghề lái đò – một nghề đầy gian khổ và hiểm nguy.
" Quê ông ở ngay chỗ ngã tư sát tỉnh.`
“Thời Tây , Tàu …ông chở đò dọc tải chè mạn , chè cối từ Mường Lay cho đến hết cửa rừng hòa bình…”
- Về hình dáng:
Cái gian nan, khổ cực của nghề lái đò như “ chạm khắc”, làm nên một hình dáng rất đặc biệt của ông lái .
 Chỉ một vài nét, Nguyễn Tuân đã tạc nên một bức chân dung của người lái đò không chỉ hình dáng bề ngoài mà cả nội tâm, phong thái của một người lao động có tâm hồn .
“ Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông lúc nào cũng như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng. Giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt gềnh… Nhỡn giới ông vòi vọi ….Cái đầu quắc thước…đặt trên một thân hình cao to và gọn quánh như chất sừng, chất mun.”
-Tài năng và tâm hồn:
+ Trong thời gian hơn chục năm “trên sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần…chính tay ông giữ lái độ sáu chục lần”…
+ Ông am hiểu tường tận về con sông, về phương tiện đi lại, ông dùng mắt “ mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở”
Ông thuộc dòng sông như thuộc “ một trường thiên anh hùng ca…”
=> Là người từng trải, hiểu biết và rất thành thạo trong nghề lái đò.
+ Bình tĩnh, ung dung đối đầu với những cơn cuồng bạo của thác gềnh ( nén đau, giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn chèo lần lượt vượt qua các vòng vây của thủy trận sông Đà).
+Xử lý các tình huống nguy hiểm một cách tài tình, linh hoạt “ nắm chắc binh pháp của thần sông, thần núi…”.
+ Động tác điêu luyện “ cỡi đúng ngay lên bờm sóng luồng nước, phóng thẳng thuyền vào giữa thác…”
=> Là người mưu trí, dũng cảm; bản lĩnh cao cường và tài ba.
+ Ông không thích lái đò trên những khúc sông bằng phẳng. Ông bảo “Chạy thuyền trên khúc sông không có thác, nó dễ dại tay dại chân và buồn ngủ”.
+ Ông thích chạy đò qua những khúc sông có nhiều gềnh thác vì ông cảm nhận rằng “ hết gềnh thác, hình như sông Đà hết đậm đà với nhà đò”.
+Người lái đò coi việc chiến thắng thủy trận sông Đà là chiến công mà chỉ là một chuyện thường, là điều tất nhiên “ đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ đầm xanh…”
Là một người nghệ sĩ tài hoa, yêu mến và tự hào với công việc.
Tóm lại,
- Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao động bình thường nhưng tài ba,trí dũng . Nhân vật ông lái được xây dựng trong mối tương quan với hoàn cảnh
( cuộc đối đầu dữ dội với sông Đà) để làm bật nổi phẩm chất và tính cách.
- Nét độc đáo là Nguyễn Tuân đã sử dụng tri thức hội họa , điện ảnh, võ thuật, quân sự một cách tài hoa – uyên bác để diễn tả sinh động tài nghệ của nhân vật.
=> Qua đó , nhà văn đã dành cho nhân vật những tình cảm yêu mến và trân trọng, ngợi ca.