Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

Người lái đò sông Đà
( Nguyễn Tuân)
Đọc văn
Xuất xứ:
Trích trong tùy bút “ Sông Đà” của Nguyễn Tuân
( 1960).
2. Hoàn cảnh sáng tác :
Sông Đà là kết quả của chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân đến Tây Bắc. Đặc biệt là năm 1958 thực tiễn cuộc sống mới, thiên nhiên vừa dữ dội, vừa nên thơ, những người lao động đầy tài hoa ở Tây Bắc là nguồn cảm hứng cho tác giả.
I – TÌM HIỂU CHUNG
3. Chủ đề:
Tác phẩm thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống mới ở vùng cao Tây Bắc của nhà văn.

II. Phân tích
1.Hình ảnh sông Đà :
a) Hình ảnh con Sông Đà hùng vĩ và dữ dội:
- SĐà với “ Vách đá thành chẹt lòng S. Đà như một cái yết hầu”.
- S. Đà có nhiều ghềnh thác, nhiều hút nước ghê rợn “Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè như muốn đòi nợ xuýt ”.
- Thác nước dữ dội:” tiếng thác nước nghe như là oán trách, van xin, khiêu khích, chế nhạo,như hàng ngàn con trâu mộng…rừng già”
GHỀNH THÁC SÔNG ĐÀ
Những hút nước lòng sông
Toàn cảnh sông Đà
từ trên máy bay nhìn xuống
“Chúng thủy giai đông tẩu
Đà giang độc Bắc lưu”
(Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà theo hướng Bắc)
Cách giới thiệu tạo ấn tượng về Sông Đà : như một nhân vật có cá tính độc đáo.
Nhìn từ trên nhà máy thuỷ điện
Cái nhìn toàn cảnh về sông Đà
+ Mặt S. Đà có nhiều đá lởm chởm “ mặt hòn nào trông cũng ngổ ngược, hòn nào trông cũng méo mó””như bày thạch trận”
 Với việc kết hợp các biện pháp nhân hóa, so sánh, tác giả đã làm nổi bật lên tính hung bạo của con Sông Đà.
b. Sông Đà với vẻ đẹp thơ mộng- trữ tình:
- Về hình dáng :
Uyển chuyển, dịu dàng
+ “Sông Đà tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình… tháng hai”
+ “Sông Đà như một áng tóc mun, dài ngàn ngàn vạn vạn sải”.
 Sông Đà như hình ảnh của thiếu nữ Tây Bắc kiều diễm và man sơ.
- Màu nước của dòng sông thay đổi theo mùa :
+ “Mùa xuân, dòng xanh ngọc bích”.
+ “Mùa thu, nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa…”
Người lái đò sông Đà
- Hai bên bờ sông :
+ “ lặng tờ”…
+ “Hoang dại như một bờ tiền sử…”
+” Hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”…
 Sông Đà thật mỹ lệ , gợi cảm hứng nghệ thuật và cảm xúc vừa Đường thi lại vừa hiện đại.
Người lái đò sông Đà
Người lái đò sông Đà
* Tóm lại, bằng khả năng quan sát sắc sảo,trí tưởng tượng phong phú, ngôn ngữ điêu luyện… Nguyễn Tuân đã cung cấp những kiến thức hết sức chi tiết về một dòng sông nổi tiếng ở Tây Bắc của Tổ quốc .
Một số hình ảnh về sông Đà
Bình minh trên sông Đà
Hoàng hôn trên sông Đà
Du ngoạn trên sông Đà
2. Hình ảnh người lái đò
- Hình ảnh người lài đò chính là đối tượng của cái đẹp, lấp lánh ánh sáng của người nghệ sĩ tài hoa. Bởi lẽ, ở đây, lái đò - chở đò là cả một nghệ thuật cao cường trên sông nước.
Minh họa cho hình ảnh
ông lái đò

Ông lái đò là một ông già 70 tuổi. Ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông Đà .

-Làm nghề chở đò dọc được 10 năm và thôi làm đò cũng đôi chục năm.
“Quê ông ở ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh”.
“Thời Tây , Tàu …ông chở đò dọc tải chè mạn , chè cối từ Mường Lay cho đến hết cửa rừng hòa bình…”

- Cái gian nan, khổ cực của nghề lái đò như “ chạm khắc”, làm nên một hình dáng rất đặc biệt của ông lái .
 Chỉ một vài nét, Nguyễn Tuân đã tạc nên một bức chân dung của lái đò không chỉ hình dáng bề ngoài mà cả nội tâm bên trong.
“ Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông lúc nào cũng như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng. Giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt gềnh… Nhỡn giới ông vòi vọi ….Cái đầu quắc thước…đặt trên một thân hình cao to và gọn quánh như chất sừng, chất mun.”
-Tài năng :
+ Trong thời gian hơn chục năm “trên sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần…chính tay ông giữ lái độ sáu chục lần”…
+ Ông am hiểu tường tận về con sông, về phương tiện đi lại, ông dùng mắt “ mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở”;
Ông thuộc dòng sông như thuộc “ một trường thiên anh hùng ca…”
=> Là người từng trải, hiểu biết và rất thành thạo trong nghề lài đò.
-Chiến đấu với S. Đà:
- Bình tĩnh, ung dung đối đầu với những cơn cuồng bạo của thác gềnh ( nén đau, giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn chèo lần lượt vượt qua các vòng vây của thủy trận sông Đà).
- Xử lý các tình huống nguy hiểm một cách tài tình, linh hoạt “ nắm chắc binh pháp của thần sông, thần núi…”.
- Động tác điêu luyện “ cỡi đúng ngay lên bờm sóng luồng nước, phóng thẳng thuyền vào giữa thác…”
=> Là người mưu trí, dũng cảm; bản lĩnh cao cường và tài ba.
Cảnh vượt thác sông Đà
*Tích cách:
- Ông không thích lái đò trên những khúc sông bằng phẳng. Ông bảo “Chạy thuyền trên khúc sông không có thác, nó dễ dại tay dại chân và buồn ngủ”.
- Ông thích chạy đò qua những khúc sông có nhiều gềnh thác vì ông cảm nhận rằng “ hết gềnh thác, hình như sông Đà hết đậm đà với nhà đò”.
-Người lái đò coi việc chiến thắng thủy trận sông Đà là chiến công mà chỉ là một chuyện thường, là điều tất nhiên “ đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ đầm xanh…”
Là một người nghệ sĩ tài hoa, yêu mến và tự hào với công việc.
Hình ảnh minh họa ông lái đò nghỉ ngơi
khi dừng chèo
Tóm lại,
Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao động bình thường nhưng tài ba,trí dũng . Nhân vật ông lái được xây dựng trong mối tương quan với hoàn cảnh
( cuộc đối đầu dữ dội với sông Đà) để làm bật nổi phẩm chất và tính cách.
Nét độc đáo là Nguyễn Tuân đã sử dụng tri thức hội họa , điện ảnh, võ thuật, quân sự một cách tài hoa – uyên bác để diễn tả sinh động tài nghệ của nhân vật.
=> Qua đó , nhà văn đã dành cho nhân vật những tình cảm yêu mến và trân trọng, ngợi ca.
-Qua bài tùy bút, ta thấy rõ phong cách của Nguyễn Tuân:
+ Cách nhìn và tả cảnh thiên nhiên thật đẹp
( thiên nhiên sông Đà vừa mang một vẻ đẹp dữ dội “như thiên anh hùng ca”, vừa mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng…)
 Tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, vốn ngôn ngữ cực kỳ phong phú của nhà văn.
* Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua bài tùy bút:
+Cách nhìn và miêu tả con người lao động của nhà văn chú trong vào vẻ đẹp trí tuệ , tài năng và tâm hồn ( tấm lòng ông lái và cô lái đò thật chân chất, đôn hậu).
- Nghệ thuật viết tùy bút của Nguyễn Tuân thật đặc sắc :
+ Lối ví von độc đáo, bất ngờ, chính xác.
+ Chi tiết chân thực và hóm hỉnh.
+Cách viết phóng túng, ngôn ngữ điêu luyện.
+ Sự hiểu biết khoa học cặn kẽ, sức tưởng tượng phong phú, cảm xuc1 sâu lắng. Đặc biệt là lòng yêu thương và tự hào về con người và đất nước.
III/ TỔNG KẾT
(ghi nhớ)