Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

TRƯỜNG THPT SỐ 2 BỐ TRẠCH

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo và các em
học sinh!
Giáo viên thực hiện: Hoàng Thị Thúy Nga
Kiểm tra bài cũ:
Nêu cảm nhận chung của em về thiên nhiên vùng Tây Bắc Bộ Việt Nam qua một số câu thơ trong bài thơ Tây Tiến ( Quang Dũng) và Việt Bắc ( Tố Hữu ) ?

- "Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống.
.Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người".
- "Rãi rác biên cương mồ viến xứ".
" Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù".
- " Mình đi có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù"
Gợi ý:

" Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi..
.Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đông đưa"
- "Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi.
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung"
" Nhớ từng bản khói cùng sương...
Nhớ từng rừng nứa bờ tre."
Thiên nhiên vùng Tây Bắc Bộ trong 2 bài thơ Tây Tiến và Việt Bắc vừa đầy khó khăn, khắc nghiệt, dữ dội vừa thơ mộng, hiền hòa và trữ tình.



Tiết 45:
Người lái đò sông Đà ( tiết 1)
- Nguyễn Tuân-
Công trình thủy điện Hòa Bình trên sông Đà
“Một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp”

Thành công trong nhiều thể loại, đặc biệt thúc đẩy thể tùy bút, bút kí đạt tới trình độ nghệ thuật cao, làm phong phú thêm ngôn ngữ văn học dân tộc.
Phong cách văn xuôi tài hoa và độc đáo.
Nguyễn Tuân được nhận giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 1996.
Tác phẩm nổi tiếng trước Cách mạng tháng Tám: Vang bóng một thời(1940), Thiếu quê hương(1940), Một chuyến đi(1938), Chiếc lư đồng mắt cua (1941).
I. Tiểu dẫn:
1. Tác giả Nguyễn Tuân (1910-1987):
Trình bày những hiểu biết cơ bản của em về tác giả Nguyễn Tuân (sở trường sáng tác, tác phẩm nổi tiếng, phong cách nghệ thuật.) ?
Em có nhận xét gì về sự thay đổi phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân trước và sau Cách mạng tháng Tám qua " Vang bóng một thời" và tùy bút " Sông Đà" ?
- Trước cách mạng tháng Tám phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân thâu tóm trong chữ ngông. Ông tìm cái đẹp của thời xưa còn vương sót lại, gọi là "Vang bóng một thời".
- Sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, phong c¸ch nghÖ thuËt cã thay ®æi : «ng t×m thÊy c¸i ®Ñp ë thiên nhiên và quần chóng nh©n d©n lao ®éng ( Tïy bót “ S«ng §µ”)
I. Tiểu dẫn:
2. Tùy bút Sông Đà ( 1960):
Căn cứ vào phần tiểu dẫn hãy cho biết tùy bút " Sông Đà" ra đời trong hoàn cảnh nào, nội dung chính, đặc điểm thể loại ?
- Hoàn cảnh ra đời: Đây là kết quả của chuyến đi thực tế gian khổ và hào hứng của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc 1958 không chỉ để cho thỏa niềm khao khát " xê dịch" mà để tìm kiếm chất vàng của thiên nhiên và thứ vàng mười đã qua thử lửa ở tâm hồn con người lao động và chiến đấu trên miền núi sông hùng vĩ và thơ mộng.
- Nội dung: + Phong c?nh Tõy B?c v?a uy nghiờm hựng vi, v?a tho m?ng tr? tỡnh.
+ Con ngu?i Tõy B?c dung c?m, lao d?ng c?n cự.
- Thể loại: Tùy bút ( Ch? quan, t? do, phúng tỳng, bi?n húa linh ho?t, gi�u hỡnh ?nh, nh?c di?u, t? ng? phong phỳ, nhi?u so sỏnh liờn tu?ng.)

II. Tìm hiểu bài:
1. Đọc:
Chú ý đọc: đoạn 1 ( từ hùng vĩ . đến. thuyền ra)
Đoạn 2 ( từ còn xa lắm. ở chân thác)
Đoạn 3 ( từ thuyền tôi. cổ điển trên dòng trên)


Qua văn bản vừa đọc em hãy cho biết có mấy hình tượng nghệ thuật thật sự có ý nghĩa trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích ?
2. Phân tích:
a. Hình ảnh sông Đà:
Sông Đà có hướng chảy như thế nào ? Cách giới thiệu như thế của tác giả có dụng ý gì ?
a1.Về hướng chảy:
- "Chúng thuỷ giai đông tẩu_ Đà giang độc bắc lưu"
( Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ con sông Đà theo hướng Bắc)
=> Cách giới thiệu tạo ấn tượng về sông Đà : Sông Đà như một nhân vật có cá tính độc đáo, khác biệt.
2. Phân tích:
Hình ảnh sông Đà:
a2.Về đặc điểm:
Qua tìm hiểu em nhận thấy con sông Đà hiện lên với những đặc điểm nào là chủ yếu ?
* Hung bạo, dữ dằn
* Trữ tình, thơ mộng
Tìm những hình ảnh miêu tả đặc điểm
địa hình của sông Đà ( về đá, mặt sông, vách đá,
sóng, gió, hút nước, .) ? Qua miêu tả
của tác giả em có ấn tượng như thế nào về con sông Đà ?
- 73 thác có tên
"Đá bờ sông, dựng vách thành"
"Mặt sông chổ ấy.đúng ngọ mới có mặt trời"

- "Vách đá thành chẹt lòng sông như một cái yết hầu", ".nhẹ tay ném hòn đá sang bờ bên kia", "Ngồi trong khoang đò đang mùa hè. thấy lạnh" -> hẹp, sâu, dốc thẳng đứng
- Sóng : "đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn, gùn ghè suốt năm."
- Những hút nước: "như cái giếng bê tông.nước thở và kêu như cửa cống cái bị sặc,..ặc ặc lên như rót dầu sôi vào.", Có những thuyền bị . trồng cây chuối."
Theo em hiểu, 2 đặc điểm hung bạo và
trữ tình của con sông Đà có phải luôn
cùng tồn tại trên mọi quãng sông của
dòng sông n�y ?
Hình ảnh sông Đà:
b.Về đặc điểm:
Thủy chiến ở sông Đà: Tiếng thác nước.oán trách gì.van xin.khiêu khích.rống lên.vồ lấy thuyền.mặt hòn đá ngỗ ngược.bày thạch trận..đòi ăn chết cái thuyền..đang hất hàm hỏi chuyện.hò la vang dậy.sóng nước như thể quân liều mạng..nước bám lấy thuyền như đô vật.mở ra năm cửa trận có bốn cửa tử một cửa sinh.chúng không ngớt khiêu khích.
Hãy tóm tắt ngắn gọn trận thủy chiến
trên sông Đà ? Tác giả sử dụng biện pháp
nghệ thuật nào là chủ yếu ?
Từ đó em rút ra nhận xét gì
về con sông Đà ?
=> Nghệ thuật nhân hóa, so sánh: Sông Đà hùng vĩ, hung bạo, dữ dằn, mang diện mạo và tâm địa một thứ kẻ thù số một suốt đời làm mình làm mẩy với con người Tây Bắc.
Hình ảnh sông Đà:
a2. Về đặc điểm:
Nhận xét về cách đặt câu, cách dùng từ của Nguyễn
Tuân ? Hãy chỉ ra các thủ pháp nghệ thuật
được tác giả sử dụng để miêu tả
một con sông Đà hùng vĩ, hung bạo, dữ dằn ?
Tác giả đã sử dụng câu văn giàu tính tạo hình, nhiều động từ, tính từ mạnh - giàu sức biểu cảm.
Biện pháp: so sánh, cách nói ví von, nhân hóa ( con sông Đà - kẻ thù số 1), điệp từ, liên tưởng, tưởng tượng chính xác bất ngờ thú vị, nhịp điệu hối hả, gân guốc (trận thủy chiến). Sử dụng ngôn từ của ngành thể thao, điện ảnh, quân sự.
Nhận xét về tài quan sát
của nhà văn Nguyễn Tuân ?
Quan sát tỉ mỉ, bao quát
( Công sức lao động nghệ thuật nghiêm túc)
Hình ảnh sông Đà:
a2.Về đặc điểm :
Hình dáng của con sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả qua những câu văn, hình ảnh và từ ngữ nào ? ấn tượng ban đầu của em về hình dáng sông Đà ?
Cái dây thừng ngoằn ngoèo.
Con sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc.bung nở hoa ban hoa gạo .
+ Hình dáng sông Đà:
=> Sông Đà duyờn dỏng, m?m m?i, g?i c?m.
Hình ảnh sông Đà:
a2 . Về đặc điểm :
+ Màu sắc của dòng sông Đà:
- Mùa xuân dòng xanh ngọc bích.
Mùa thu nước sông Đà lừ lừ chín đỏ
- Màu nắng tháng 3 " Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu"
Em có cảm nhận gì về con sông Đà
qua cách miêu tả của tác giả ?
Em thấy sông Đà đang hiện lên với
tư cách của ai trong trường hợp này ?
=> Màu sắc của sông Đà thay đổi theo mùa, đẹp lung linh, gợi cảm, như một mĩ nhân.
Màu sắc của nước trên sông Đà
được tác giả miêu tả như thế nào ?
Hình ảnh sông Đà:
a2. Về đặc điểm
+ Cảnh hai bên bờ sông:
Cảnh hai bên bờ sông Đà được miêu tả như thế nào ?
- Bờ sông Đà, bãi sông Đà chuồn chuồn bươm buớm.vui như thấy nắng giòn tan.như nối lại chiêm bao đứt quãng.

Cảnh ven sông ở đây lặng như tờ.tịnh không một bóng người.
Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử.hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích.

Sông Đà còn hiện lên với tư cách là ai theo cảm nhận của nhà văn NT ?
=> Sông Đà hiện lên tĩnh lặng, thơ mộng và gần gũi thân quen như một cố nhân.
Hình ảnh sông Đà:
A2. Về đặc điểm:

Cảnh hai bên sông Đà còn được miêu tả qua
những câu văn nào ? Nhận xét về ©m h­ëng của
những câu văn miªu t¶ c¶nh hai bªn bê s«ng ?
+ Cảnh hai bên bờ sông:
- Thuyền tôi trôi trên.bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình của một người tình chưa quen biết. Con hươu thơ ngộ.
- Dòng sông quãng này lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi.giọng nói êm êm.
=> Sông Đà hiện lên thật tình tứ, hi?n hòa, lãng mạn như một tình nhân.
-> Câu văn dài, ngắt nhịp dài, âm hưởng mềm mại, du dương, trầm lắng
Hình ảnh sông Đà:
a2. Về đặc điểm:
Để làm rõ nét trữ tình thơ mộng của
con sông Đà nhà văn Nguyễn Tuân
đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật
nào ?
Tác giả đã sử dụng câu văn dài, sử dụng thanh bằng là chủ đạo
Biện pháp: so sánh, liên tưởng, tưởng tượng, nhân hóa ( con sông Đà hiện lên như một mĩ nhân, một cố nhân, một tình nhân), sử dụng từ láy ( lừ lừ, lững lờ ), sử dụng thi liệu thơ Đường ( Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu), dùng động tả tĩnh (tiếng còi sương, hươu vểnh tai.)
b. Hình ảnh người lái đò
* Trong trận thủy chiến:
Hãy mô tả cuộc đối mặt giữa ông đò và thác nước sông Đà trong trận thủy chiến ? Qua đó nhận xét về nhân vật ông đò?
Mặt trận sông Đà
- đá:bày thạch trận, dàn 3 hàng.
- nước thác: reo hò, khích lệ.
- mặt nước:hò la, ùa vào
- sóng nước: thúc vào bụng, hông thuyền.
- tăng nhiều cửa tử,
cửa sinh bố trí lệch
- sóng thác: không ngừng khiêu khích.
- ít cửa hơn: bên phải, trái đều là luồng chết.
- luồng sống: giữa bọn đá hậu vệ.
Người lái đò
- cố nén vết thương, chân kẹp cuống lái.
- mặt méo bệch nhưng còn tỉnh táo.
- đổi chiến thuật, nắm chắc binh pháp,
- thuộc ql phục kích, ghì cương lái, bám chắc luồng nước.
- phóng nhanh, lái miết, mở đường tiến.
- phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa.
- vút qua cửa, xuyên nhanh qua hơi nước.
Độc dữ, nham hiểm, sức hủy diệt, tàn phá khủng khiếp, sẵn sàng nhấn chìm tất cả.
Dũng cảm, quyết liệt, thông minh, giàu kinh nghiệm, chiến thắng thiên nhiên, anh hùng- nghệ sĩ trong thiên sử thi leo ghềnh vượt thác.
Em có nhận xét gì về cuộc sống của ông đò sau những trận thủy chiến ? Thái độ của tác giả khi miêu tả nhân vật người lái đò ?
b. Hình ảnh người lái đò
* Sau trận thủy chiến:
2.Phân tích:
Sóng thác xèo xèo tan trong trí nhớ
Đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam
Bàn tán về cá anh vũ cá dầm xanh, về những cái hầm ca hang cá mùa khô.
Cuộc sống gắn với sông nước, chiến đấu hằng ngày với thiên nhiên
Thái độ của tác giả: trân trọng, cảm phục, ngưỡng mộ và ngợi ca.
III. Tổng kết
Qua phân tích, em hãy cho biết cảm
cảm nhận của mình về hình tượng con
sông Đà, đặc sắc trong nghệ thuật miêu
tả thiên nhiên và tấm lòng của nhà văn
Nguyễn Tuân ?
* Sông Đà hiện lên là một dòng sông với vẻ đẹp vừa hùng vĩ, dữ dội , lại vừa trữ tình, thơ mộng. Chính trên cái nền sinh động đó, tác giả nhằm khắc hoạ hình ảnh con người, người nghệ sĩ lái đò trên Sông Đà
* Khả năng quan sát sắc sảo của nhiều ngành nghệ thuật, trí tưởng tượng phong phú, thủ pháp so sánh, đối lập, nhân hoá tài ba, đối lập, ngôn ngữ điêu luyện.
* Qua đây ta thấy một tấm lòng nặng tình, nặng nghĩa với non sông đất nước, với cái đẹp. Cái gốc của sự uyên bác ở N Tuân chính là cái tình của một công dân yêu nước.
Qua tìm hiểu hình tượng sông Đà em có nhận xét gì về sự độc đáo, thống nhất và mới mẻ trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trước và sau cách mạng ?
IV. Củng cố:
Bài tập 1:
Nhận xét nào sau đây đầy đủ nhất khi nhắc đến hình tượng con sông Đà của Nguyễn Tuân ?
Là dòng sông mang trên mình một vẻ đẹp hùng vĩ.
Là dòng sông suốt đời làm mình, làm mẩy với người lái đò.
Là dòng sông mang trong mình vẻ đẹp đối lập: hung bạo, dữ dằn và trữ tình, thơ m?ng.
Là dòng sông có tính cách như con người.
Bài tập 2:
Nguyễn Tuân đã vận dụng kiến thức của những ngành nào khi miêu tả hình tượng con sông Đà:
Điện ảnh
Quân sự
Thể thao
Cả a, b,c đều đúng.


d
v.Dặn dò:
- Bài tập về nhà:
Hãy viết một đoạn văn ngắn, ghi lại cảm nhận của em về hình tượng con sông Đà qua tác phẩm "Người lái đò sông Đà"của Nguyễn Tuân.
Một số hình ảnh về sông Đà
Nhìn từ trên nhà máy thuỷ điện
Công trình thủy điện Hòa bình trên sông đà
Xin chân thành cảm ơn sự có mặt quý thầy cô giáo và các em học sinh!