Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

KIỂM TRA BÀI CŨ
Người nghệ lor-ca tự do được thể hiện trên nền văn hoá tây ban nha như thế nào?
* Chiếc áo choàng đỏ gắt
* Vầng trăng
* yên ngựa
* Cô gái Di-gan
*Mô phỏng nốt nhạc “li-la-li-la-li-la”
*Hình tượng lor- ca nổi bật trên nền văn hoá đó,làm rõ ca sĩ dân gian. Đó là ca sĩ lang thang đơn độc tự do.
- Chiếc áo choàng đỏ gắt:giúp người đọc liên tưởng tới cảnh đấu trường. Đây không phải là đấu trường giữa bò tót và đấu sĩ mà là đấu trường quyết liệt giữa công dân lor-ca cùng khát vọng dân chủ và nền chính trị độc tài Tây Ban Nha.
Tiết: 45
I. Tìm hiểu chung:
1/. Tác giả:
- Nguyễn Tuân (1910 - 1987) là nhà văn xuất sắc của nền văn xuôi hiện đại Việt Nam, nổi tiếng từ trước CMT8 với các tác phẩm như: Một chuyến đi, Vang bóng một thời...
- Sau CMT8, ông rất thành công với thể loại tùy bút, xây dựng hình tượng những người lao động mới.
- Phong cách nghệ thuật của ông rất tài hoa, độc đáo, uyên bác. (ngông)
- Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh 1996
- Tác phẩm tiêu biểu: Vang bóng một thời, tùy bút Sông Đà…
Người lái đò Sông Đà
Nguyễn Tuân
Tiết: 45
Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác và đặc điểm cơ bản của thể tuỳ bút?
a. Hoàn cảnh sáng tác
Tùy bút “Sông Đà” được sáng tác năm 1960, gồm 15 tùy bút.Đây là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc vào năm 1958.
b/Thể loại Tuỳ bút :
I/ TÌM HIỂU CHUNG:
2/ Tuỳ bút Sông Đà:
- Chủ quan, tự do, phóng túng, biến hóa linh hoạt, giàu hình ảnh, nhạc điệu, từ ngữ phong phú, nhiều cách so sánh liên tưởng…
- Thể loại giúp Nguyễn Tuân thăng hoa cảm xúc và tư tưởng của mình
Người lái đò Sông Đà
Tiết: 45
C- Tuỳ bút “Người lái Đò Sông Đà”:
* Xuất xứ: Trích từ tùy bút “Sông Đà” (1960)
* Nội dung: Bài tuỳ bút thể hiện:
+ Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh của Sông Đà hung bạo- trữ tình.
+ Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua hình ảnh của những người lái đò trên sông.
* Chủ đề:
Tác phẩm thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống mới ở vùng cao Tây Bắc của nhà văn.

Em hãy nêu Xuất xứ ,Nội dung , chủ đề của bài tuỳ bút
Người lái đò Sông Đà
II. Đọc - Hiểu văn bản
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
1.Hình tượng sông Đà
a. Về lai lịch :“Chúng Thuỷ giai đông tẩu
Đà giang độc bắc lưu”

(Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà theo hướng Bắc)

- Cách giới thiệu như vậy tạo ấn tượng về sông đà như một nhân vật có diện mạo ,có cá tính độc đáo.
Độ dài:910Km; Thượng Nguồn: Vân Nam Trung Quốc; Cửa sông:Ngã ba Hồng Đà-Tam Nông-Phú thọ
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
b.Về tính cách:
B1. Một dòng sông hung bạo và dữ dội.
* Hai bên bờ sông:
- ( Bờ đá dựng thành vách, dòng sông lúc đúng ngọ như một cái hang tối, sâu và lạnh).
- Con sông luôn hung hăng, “ưa gây sự”.
- Nó luôn chờ đợi người lái đò nào đi qua để giáng tai họa cho họ.

Sự hung bạo,dữ dội và hiểm ác của sông Đà được miêu tả cụ thể như thế nào?cách miêu tả đó nhằm mục đích gì?
* Miêu tả, so sánh làm nổi bật sự hùng vĩ, hiểm trở của hai bên sông; lòng sông hẹp,nước chảy xiết.
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
* Ghềnh sông Đà:
- Đoạn ghềnh Hát Loóng:
+ Nước xô đá, đá xô sóng,sóng xô gió
+ Luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt
Câu văn ngắn, điệp từ, điệp cấu trúc làm tăng sự gấp gáp như chuyển động của sóng to, gió lớn
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
* Hút nước sông Đà
+ Như cái giếng bê tông
+ Thở và kêu như cửa cống cái bị sặc
+ Nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào
+ Cạm bẫy chết người
* Thác nước sông Đà:
+ Réo gần mãi,lại réo to mãi lên
+ Oán trách, van xin, khiêu khích, chế nhạo
+ Rống lên như ngàn con trâu mộng, lồng lộn, phá tuông rừng lửa

So sánh, nhân hóa. Âm thanh được phóng to hết cỡ - Âm vang cuồng loạn khiến sông Đà như loài quái thú, hung ác, dữ dằn
Hút nước sông Đà
* Đá sông Đà
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
- Cả một chân trời đá
+ Mai phục hết trong lòng sông
+ Ngỗ ngược,nhăn nhúm, méo mó
+ Đứng, ngồi,nằm theo sở thích
+ Bày thạch trận trên sông
+ Phối hợp với nước thác
Liên tưởng, tưởng tượng phong phú, nhân hóa độc đáo khiến những hòn đá, tảng đá có sinh khí, mang tư thế, dáng vẻ của con người.
Sông Đà thật khôn ngoan, xảo quyệt, nham hiểm, hung ác- kẻ thù số một của con người
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
Hai bên
bờ sông
Dòng Sông hung bạo
Những
hút nước
Ghềnh thác
trên sông
Thác
Sông Đà
Đá
sông Đà
Sự hung bạo của con sông Đà được miêu tả ở những khía cạnh nào ?
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
B2: Dòng sông trữ tình:
Tác giả nhìn sông Đà trữ tình ở những góc nhìn như thế nào?
Nhìn từ máy bay :Sông Đà tuôn dài tuôn dài như áng tóc trữ tình.
Sông Đà như người phụ nữ Tây Bắc mềm mại, kiều diễm và duyên dáng

* Qua thời gian:
Tiết: 45
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
+ Mùa xuân: dòng xanh ngọc bích
+ Mùa thu:Nước sông Đà lừ lừ chín đỏ
Vẻ đẹp độc đáo của sông Đà
* Qua cái nhìn của một “cố nhân”:
+ Dòng sông đậm chất thơ- nối giữa quá khứ và hiện tại
* Đi thuyền trên sông Đà:
+ Cảnh vật:
“Một nương ngô…Cỏ gianh đồi núi..búp nõn
…Đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh”
Cảnh vật hồn nhiên, hoang dại, đầy sức sống
Sông Đà đẹp như một bài thơ,lãng mạn,đằm thắm, cổ kính, hoang dại…
Sông Đà trữ tình được tái hiện qua những điểm nhìn nào?
Sông Đà trữ tình
(Qua điểm nhìn)



Từ máy bay
Theo thời gian
Của cố nhân
Đi thuyền trên sông
Tóm lại, bằng khả năng quan sát sắc sảo,trí tưởng tượng phong phú, ngôn ngữ điêu luyện… Nguyễn Tuân đã cung cấp những kiến thức hết sức chi tiết về một dòng sông nổi tiếng ở Tây Bắc của Tổ quốc .
2. Hình tượng người lái đò sông Đà :
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
a. Về lai lịch :
- Ông đò là một ông già 70 tuổi. Ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông Đà .

- Phần lớn cuộc đời ông dành cho nghề lái đò dọc trên sông Đà – một nghề đầy gia khổ và hiểm nguy.
“Quê ông ở ngay chỗ
ngã tư sông sát tỉnh”.
“Thời Tây , Tàu …ông chở đò
dọc tải chè mạn , chè cối từ
Mường Lay
cho đến hết cửa rừng hòa bình…”
Dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân Người lái đò được tái hiện như thế nào? Ông có những phẩm chất gì?
b. Về hình dáng:
- Cái gian nan, khổ cực của nghề lái đò như “ chạm khắc”,
- làm nên một hình dáng rất đặc biệt của ông lái .
“ Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông lúc nào cũng như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng.
Giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt gềnh… Nhỡn giới ông vòi vọi ….Cái đầu quắc thước…đặt trên một thân hình cao to và gọn quánh như chất sừng, chất mun.”
Chỉ một vài nét, Nguyễn Tuân đã tạc nên một bức chân dung của lái đò
không chỉ hình dáng bề ngoài mà cả nội tâm, phong thái của một người lao động có tâm hồn .
c. Tài năng và tâm hồn:
Là người từng trải, hiểu biết và rất thành thạo trong nghề lài đò.
Ông am hiểu tường tận về con sông, về phương tiện đi lại, ông dùng mắt
“ mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở”;
Ông thuộc dòng sông như thuộc “ một trường thiên anh hùng ca…”
Là người mưu trí, dũng cảm;
bản lĩnh cao cường là dũng tướng tài ba.
- Bình tĩnh, ung dung đối đầu với những cơn cuồng bạo của thác gềnh ( nén đau, giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy, chiến đấu lần lượt vượt qua các vòng vây của thủy trận sông Đà).
- Xử lý các tình huống nguy hiểm một cách tài tình, linh hoạt “ nắm chắc binh pháp của thần sông, thần núi…”.
- Động tác điêu luyện “ cỡi đúng ngay lên bờm sóng luồng nước, phóng thẳng thuyền vào giữa thác…”
Là một người nghệ sĩ tài hoa
- Ông không thích lái đò trên những khúc sông bằng phẳng. Ông bảo “Chạy thuyền trên khúc sông không có thác, nó dễ dại tay dại chân và buồn ngủ”.
- Ông thích chạy đò qua những khúc sông có nhiều gềnh thác vì ông cảm nhận rằng “ hết gềnh thác, hình như sông Đà hết đậm đà với nhà đò”.
-Người lái đò không coi việc chiến thắng thủy trận sông Đà là chiến công mà chỉ là một chuyện thường, là điều tất nhiên “ đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ đầm xanh…”
Là người từng trải, hiểu biết và rất thành thạo trong nghề lài đò.
Là người mưu trí, dũng cảm;
bản lĩnh cao cường là dũng tướng tài ba.
Là một người nghệ sĩ tài hoa
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
Nét tài hoa của người lái đò được nhìn nhận ở những khía cạnh nào ?

=> Ông lái đò là hình ảnh tuyệt đẹp về người lao động bình thường nhưng tài ba,trí dũng . Nhân vật ông lái được xây dựng trong mối tương quan với hoàn cảnh
( cuộc đối đầu dữ dội với sông Đà) để làm bật nổi phẩm chất và tính cách.
Nét độc đáo là Nguyễn Tuân đã sử dụng tri thức hội họa, điện ảnh, võ thuật, quân sự một cách tài hoa – uyên bác để diễn tả sinh động tài nghệ của nhân vật.
=> Qua đó , nhà văn đã dành cho nhân vật những tình cảm yêu mến và trân trọng, ngợi ca.