Tuần 16. Người lái đò Sông Đà

TRƯỜNG THPT HỒNG ĐỨC
TP. BUÔN MA THUỘT, ĐẮK LẮK
Giáo viên: NGUYỄN VĂN HÙNG
Tiết 45-46

NGUYỄN TUÂN
Đọc văn
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
1. NGUYỄN TUÂN:
a. Những nét chính về cuộc đời, con người:
- Xuất thân: Gia đình nhà Nho (khi Hán học đã tàn)
- Cách mạng tháng Tám thành công, ông tham gia cách mạng và là cây bút tiêu biểu của nền văn học mới
I. TÌM HIỂU CHUNG
- Là người tài hoa, uyên bác; Có cá tính độc đáo, rất có ý thức về cá nhân, phóng khoáng; Là trí thức giàu lòng yêu nước.
(1910 - 1987), Hà Nội
Nêu những nét cơ bản về cuộc đời, con người Nguyễn Tuân ?
b. Sự nghiệp văn chương:
Hãy kể tên các sáng tác của Nguyễn Tuân trước và sau Cách mạng tháng Tám ?
Một chuyến đi; Vang bóng một thời; Thiếu quê hương; Chiếc lư đồng mắt cua …
Đường vui; Tình chiến dịch; Sông Đà; Hà Nội ta đánh Mĩ giỏi…
TRƯỚC CÁCH MẠNG
SAU CÁCH MẠNG
Tác phẩm:
chủ nghĩa xê dịch; vẻ đẹp vang bóng một thời; đời sống trụy lạc
Phục vụ sự nghiệp cách mạng, theo sát nhiệm vụ chính trị của đất nước, ca ngợi con người
Phản đối, bất hòa với xã hội “Tây – Tàu nhố nhăng”
Tin yêu, gắn bó với đất nước, cuộc đời
Phong cách:
NGÔNG
Thể hiện
một nhân cách nghệ sỹ tài hoa, uyên bác, khao khát đi tìm cái đẹp và cái thật.
Văn chương tự do, phóng túng, ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân.
Phát hiện
con người và cảnh vật ở phương diện văn hóa nghệ thuật, tài hoa nghệ sĩ..
NGÔNG
Phong cách nghệ thuật
Nguyễn Tuân xứng đáng được xem là một nghệ sĩ lớn, một nhà văn hoá lớn
“Ngông” ở đây thực chất là biểu hiện những đặc điểm gì trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân?
( Thảo luận nhóm)
* Thể loại:
* Hồn c?nh ra d?i:
D�y l� th�nh qu? c?a Nguy?n Tu�n trong chuy?n di gian kh? v� h�o h?ng t?i mi?n T�y B?c r?ng l?n, xa xơi (1958) Du?c in trong t?p "Sơng D�" ( 1960)
=> Tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân
2. Tác phẩm: NGÖÔØI LAÙI ÑOØ SOÂNG ÑAØ
Tùy bút
Nguyễn Tuân sáng tác tùy bút này trong hoàn cảnh nào?
Chúng thủy giai đông tẩu – Đà giang độc bắc lưu”
(thơ Nguyễn Quang Bích)
*Nu?c:
a. Sông Đà hung bạo, dữ dằn, hiểm nguy:
1. Hình tu?ng sơng D�:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Hút nước
+ Thở và kêu như c?a cống c�i b? s?c; ?c ?c nhu rĩt d?u sơi v�o
+ Con thuy?n n�o b? h�t xu?ng thì tr?ng ngay c�y chu?i ngu?c
+ T? du?i d�y nhìn l�n nhu kh?i th?y tinh d�c d�y, nhu kh?i pha l� xanh.
Theo em, tác phẩm này có mấy nhân vật?
Dưới ngòi bút điêu luyện của Nguyễn Tuân hình tượng con sông Đà hiện lên với những nét tính cách nào?
Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, biện pháp nghệ thuật nào để khắc họa một cách ấn tượng hình tượng con sông Đà hung bạo, dữ dằn? (Thảo luận nhóm)
* Nước:
+ ? xa: ti?ng th�c g?m reo, nhu ốn tr�ch, van xin, nhu khi�u khích gi?ng g?n m� ch? nh?o ..

+ G?n: r?ng l�n - nhu ti?ng m?t ng�n con tr�u m?ng trong d�m l?a ch�y.
=> Miêu tả rất đặc biệt (âm thanh nhiều cung bậc, liên tưởng, tưởng tượng đôc đáo), sông nước sống động như một sinh thể, dữ dội tột cùng (nhân hóa, vật hóa...)
Thác nước
*Đá: - Bờ đá dựng vách thành …đúng ngọ mới thấy mặt trời; vách đá chẹt lòng sông như cái yết hầu;
“nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió cuồn cuộn luồng gió gùn ghè…
- Th?ch tr?n: ch�n tr?i d�- ho`n nh?, ho`n to tu`ng ha`ng, tu`ng da?m �?n n�?p, mai phu?c, ri`nh r�?p ... ch�ng s?n s�ng nh?m d?y v? l?y thuy?n.hịn n�o cung ng? ngu?c, nhan nh�m, m�o mĩ.dịi an ch?t con thuy?n.
=> Như trận đồ bát quái
Bờ đá dựng vách thành

 Với sự quan sát tinh tường, trí tưởng tượng phong phú, sự am hiểu nhiều lĩnh vực, kết hợp với các thủ pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa sống động và cách miêu tả thiên nhiên với vẻ đẹp hùng vĩ của Nguyễn Tuân, con sông Đà hiện lên thật hùng vĩ, đầy sức sống, song cũng hết sức hung bạo, dữ dằn, hiểm nguy - con sông như một sinh thể có hồn, có tâm trạng, có tính cách trông như con thủy quái khổng lồ đang quẫy mình, như kẻ thù số một của con người Tây Bắc.
Hùng vĩ, tràn đầy sức sống
Hung bạo, dữ dằn như thủy quái đang quẫy mình, như kẻ thù số một của con người.
Sông Đà
Sự quan sát tinh tường;
Liên tưởng, tưởng tượng;
Am hiểu nhiều lĩnh vực;
Thủ pháp so sánh, nhân hóa…
b. Sông Đà thơ mộng, trữ tình:
Khi ca ngợi nét trữ tình của sông Đà, tác giả đã nhìn dòng sông ở những góc độ nào? ( thảo luận nhóm)
- Hình dáng sông Đà: nhìn từ trên cao:
Con sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình
=> hiền hòa, mềm mại, huyền ảo như mái tóc người thiếu nữ kiều diễm
- Màu sắc nước sông Đà:
Mùa xuân xanh ngọc bích; mùa thu lừ lừ chín đỏ…
=> biến đổi theo mùa, mỗi mùa có một vẻ đẹp riêng
- Gợi cảm: Như một cố nhân …
Cảnh ven sông: chuồn chuồn, bươm bướm bay rợp trời; bờ sông lặng tờ, nương ngô nhú lên mấy lá ngô non, cỏ gianh đồi núi đang ra những búp nõn, một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm.. .
đàn cá dầm xanh…như bạc thoi rơi .. .
=> hoang sơ, thơ mộng, nhuốm màu cổ tích…
Để khắc họa hình tượng con sông Đà thơ mộng, trữ tình, Nguyễn Tuân đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào?
Tiết tấu nhẹ nhàng, ruỗi ra rất mực êm ả; ngôn ngữ, hình ảnh chọn lọc, sự quan sát tinh tường, liên tưởng thú vị của Nguyễn Tuân, con sông Đà lại hiện ra với vẻ đẹp hoang sơ, nhuốm màu cổ tích, trù phú, tràn trề nhựa sống.
Nguyễn Tuân chứng tỏ được:
- Sự tài hoa, uyên bác, lịch lãm.
-Tình yêu thiết tha đối với thiên nhiên đất nước.
- Quá trình lao động công phu, nghiêm túc.
Với ông thiên nhiên là một tác phẩm nghệ thuật vô song của tạo hóa.
Điều gì khiến Nguyễn Tuân miêu tả được con sông Đà đầy hấp dẫn và thú vị như vậy?
2. Hình tượng ông lái đò:
=> Miêu tả cụ thể, chi tiết, gợi hình ảnh ông đò khỏe mạnh chắc nịch, tinh tường và dạn dày kinh nghiệm, có hiểu biết sâu về thác sông Đà.

a. Giới thiệu ông đò:
* 70 tuổi, người Lai Châu, mười năm gắn bó với nghề chèo đò trên sông Đà
* Ngoại hình: Chân khuỳnh khuỳnh, tay dài lêu nghêu, giọng ào ào, đầu bạc trắng trên cơ thể gọn quánh chất sừng chất mun; luôn trong tư thế chèo đò
*Công việc: Đưa đò vượt thác dữ, đối đầu với thử thách, hiểm nguy.
Qua cách giới thiệu của Nguyễn Tuân, em cảm nhận như thế nào về hình ảnh của ông đò?
b. Ông đò đưa đò vượt thác:
Sông Đà:
Bày thạch trận khắp lòng sông; đá tạo những boong –ke chìm, và pháo đài đá nổi; nước và đá phối hợp hung hăng, hò la, thanh viện; sóng nước liều mạng đá trái thúc gối vào bụng và hông thuyền, có lúc đội cả thuyền lên
-Thuyền vút qua cổng đá, vút vút cửa ngoài, cửa trong , thuyền như mũi tên tre xuyên nhanh, vừa xuyên vừa tự động lái được
Ông đò:
- Bị thương vẫn cố nén, kẹp chặt cuống lái và chỉ huy bạn thuyền ngắn gọn, tỉnh táo;
-Nắm chặt bờm sóng, ghì cương, bám chắc phóng nhanh vào cửa sinh lái miết một đường chéo;lúc rảo tránh đá, lúc đè sấn lên…
Sông Đà:
Vòng 1: bốn cửa tử, một cửa sinh lệch về tả ngạn, liên tiếp ra đòn

-Vòng 2: tăng cửa tử, một cửa sinh lệch về hữu ngạn

- Vòng 3: bên trái, bên phải đều là luồng chết, luồng sống ở sau bọn đá
Cuộc chiến giữa ông lái đò và sông Đà diễn như thế nào? Qua đó em thấy gì về phẩm chất ông lái đò? (thảo luận nhóm)
b. Ông đò đưa đò vượt thác:
 Sự tài hoa,tài trí, ngoan cường, dũng cảm và kinh nghiệm sông nước
+ Cuộc sống vẫn diễn ra bình thường: đốt l?a trong hang đá, nướng ống cơm lam, bàn tán về cá anh vũ, cá dầm xanh.
+ Không ai bàn tán về chiến thắng vừa qua.
c. Ông đò khi đò cập bến:
? Ông đò bình d?, ung dung, l�ng m?n, ngh? si, .
*Hình ảnh ông lái đò cho thấy Nguyễn Tuân đã tìm được nhân vật mới: những con người đáng trân trọng ngợi ca, không thuộc tầng lớp đài các vang bóng một thời mà là những người lao động bình thường - th? vàng mười d� qua th? l?a của Tây Bắc.
* Quan niệm của nhà van: Người anh hùng không chỉ có trong chiến đấu mà còn có trong cuộc sống lao động thường ngày. Ch? nghia anh h�ng khơng xa l? m� nĩ cĩ ngay trong cu?c s?ng c?a nh?ng ngu?i lao d?ng bình thu?ng. Nh?ng ngu?i bình d?, trí dung t�i ba cĩ th? vi?t n�n nh?ng thi�n anh h�ng ca, cĩ th? t?o hình t?c m?u cho ngh? thu?t
Qua đó, Nguyễn Tuân đã có quan niệm như thế nào về người anh hùng?
Hình ảnh ông lái đò của Nguyễn Tuân có gì khác so với các nhân vật trong sáng tác trước Cách mạng tháng Tám của nhà văn?
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ- NGUYỄN TUÂN
III. TỔNG KẾT:
1. Ngh? thu?t:
- Những so sánh, ví von, liên tưởng, tưởng tu?ng độc đáo bất ngờ và thú vị.
- Từ ngữ phong phú sống động , giàu hình ảnh và có sức gợi cảm cao.
- Câu văn đa dạng, nhiều tầng, giàu nhịp điệu, lúc thì hối hả, gân guốc, khi thì chậm rãi, trữ tình.
1. Ý nghĩa văn bản:
- Giới thiệu, khẳng định, ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên và con người lao động ở miền Tây Bắc của Tổ quốc.
- Thể hiện tình yêu mến, sự gắn bó thiết tha của Nguyễn Tuân đối với đất nước và con người Việt Nam

NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ- NGUYỄN TUÂN
C. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
1. Tìm đọc trọn vẹn tác phẩm Người lái đò sông Đà.
2. Liệt kê dẫn chứng và phân tích hiệu quả của một vài biện pháp nghệ thuật mà nhà văn đã sử dụng để khắc họa hình tượng sông Đà.
3. Phân tích hình ảnh người lái đò trong cảnh vượt thác.