Tuần 15. Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

Tiết 101, bài 24
HOÁN DỤ
Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
(Tố Hữu)
Ví dụ:
Áo nâu
Áo xanh
Chỉ người nông dân
Chỉ người công nhân
Áo và người có quan hệ gần gũi
Nông thôn
Thị thành
Những người sống ở nông thôn
Những người sống ở thành phố
Nơi sống và người sống có quan hệ gần gũi.
Đặc điểm, tính chất
Sự vật có đặc điểm, tính chất
Cách diễn đạt ở ví dụ 1 hay hơn. Vì nó sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ nên giàu hình ảnh, ngắn gọn và biểu cảm.
Thông báo sự kiện,
không có giá trị biểu cảm.

*Ghi nhớ :
Hoán dụ là gọi tên sự vật hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt .
II.Các kiểu hoán dụ
a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cùng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông)
b. Một cây làm chẳng lên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
(Ca dao)
c. Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
Tình cờ chú cháu
Gặp nhau Hàng Bè.
(Tố Hữu)
b) Một cây làm chẳng nên non.
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao )

d) Áo nâu liền với áo xanh
Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.
( Tố Hữu )

a) Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
( Hoàng Trung Thông )


c) Ngày Huế đổ máu
Chú Hà Nội về
( Tố Hữu )

Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của hiện tượng để gọi hiện tượng
Lấy cái cụ thể
để gọi cái trừu tượng.
Lấy một bộ phận để gọi toàn thể
8
BÀI TẬP NHANH
Xác định và chỉ rõ các kiểu hoán dụ trong các câu thơ sau:
a/ Sài Gòn thức đêm đêm theo Hà Nội
Nghe thủ đô đập giữa tim mình

b/ Bác ơi tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người
(Người Sài Gòn)

(Người Hà Nội)
( Tình yêu thương)
-> Vật chứa đựng- vật bị chứa đựng
->Cái cụ thể- Cái trừu tượng

Bài 1 (sgk/84)
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì
a. Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bón mùa nhộ nhịp cảnh làm ăn tập thể.
(Hồ Chí Minh)
Vì lợi ích mười năm phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
(Hồ chí Minh)
Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
(Tố Hữu)
Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ chí Minh
(Tố Hữu)
Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì .

a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể.
( Hồ Chí Minh )
Làng xóm
Làng xóm
Làng xóm
chỉ người nông dân.
vật bị chứa đựng.
vật chứa đựng
Quan hệ
III - LUYỆN TẬP

b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây ,
Vì lợi ích trăm năm phải trồng người.
( Hồ Chí Minh )

mười năm :
trăm năm
Mười năm
Trăm năm
thời gian trước mắt
thời gian lâu dài.
Quan hệ
cái cụ thể
cái trừu tượng


c) Áo chàm đưa buổi phân li
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.
( Tố Hữu)

sự vật.
Áo chàm
Áo chàm
người dân Việt Bắc.
Quan hệ
dấu hiệu của sự vật


Vì sao? Trái đất nặng ân tình
Nhắc mãi tên người: Hồ Chí Minh
(Tố Hữu)

vật bị chứa đựng
Trái đất
nhân loại
Quan hệ
Vật chứa đựng
- Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác.
- Đều có bốn kiểu.
2. So sánh hoán dụ với ẩn dụ :

Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm.
- Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên sự vật, hiện tượng khác;
- Có tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
Dựa vào quan hệ tương đồng
(giống nhau)
D?a v�o quan h? tuong c?n
(g?n gui)
Cụ thể:
- Hình thức
- Cách thức thực hiện
- Phẩm chất
- Chuyển đổi cảm giác
Cụ thể:
- Bộ phận - toàn thể
- Vật chứa đựng -vật bị chứa đựng
- Dấu hiệu của sự vật - sự vật
- Cụ thể - trừu tượng
15