Tuần 15. Thực hành phép tu từ ẩn dụ và hoán dụ

THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ
I. ẨN DỤ
1. Định nghĩa:
Là tên gọi sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt
2. Các kiểu ẩn dụ:
Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
I. ẨN DỤ
Thuyền ơi có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
3. Ví dụ:
Thuyền ơi có nhớ bến chăng
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
Dựa vào tranh hãy lấy 1 ví dụ có chứa phép ẩn dụ? Chỉ ra đâu là từ ngữ mang yếu tố ẩn dụ? Hàm ẩn của câu là gì?
Mẹ tròn con vuông
Dựa vào tranh hãy lấy 1 ví dụ có chứa phép ẩn dụ? Chỉ ra đâu là từ ngữ mang yếu tố ẩn dụ? Hàm ẩn của câu là gì?
Ếch ngồi đáy giếng
II. HOÁN DỤ
Đầu xanh đã tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.
(Nguyễn Du – Truyện Kiều)
Đầu xanh đã tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.
(Nguyễn Du – Truyện Kiều)
1. Ví dụ:
II. HOÁN DỤ
1. Ví dụ:
2. Định nghĩa:
Dùng một đặc điểm, một nét, một bộ phận tiêu biểu nào đó của một đối tượng để gọi tên chính đối tượng đó. Dựa trên mối quan hệ tương cận, gần gũi giữa các đối tượng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
II. HOÁN DỤ
1. Ví dụ:
2. Định nghĩa:
3. Các kiểu hoán dụ:
Lấy bộ phận để gọi toàn thể
Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng
II. HOÁN DỤ
* SO SÁNH ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ
+ Giống nhau:
Rút gọn lời nói và tạo hình
Vay mượn ngôn ngữ để làm giàu ngôn ngữ
Mang vào ngôn ngữ những yếu tố lạ, tạo bất ngờ do đó gây cảm xúc với người đọc, người nghe
Bài tập 2/ 84

- Hoán dụ có gì giống và khác với ẩn dụ ?  ( trả lời miệng)

- Cho ví dụ minh họa
 ( viết ra bảng nhóm.)

Thảo luận:
Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác.
tương đồng
tương cận
(gần gũi)
* SO SÁNH ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ
+ Khác nhau:
Hãy xác định ẩn dụ, hoán dụ ở các ví dụ sau:

1. Lá lành đùm lá rách
Bài tập nhanh:
Xác định biện pháp hoán dụ có trong 2 ví dụ sau:
VD1: Những bàn chân từ than bụi lầy bùn,
Đã đứng dưới mặt trời cách mạng.
(Ta đi tới - Tố Hữu)
VD2: Núi không đè nổi vai vươn tới,
Lá ngụy trang reo với gió đèo.
(Lên Tây Bắc- Tố Hữu)
VD1: “Bàn chân” (bộ phận của cơ thể) biểu thị con người lao động nghèo khổ bị áp bức, từ “than bụi lầy bùn” đã quật khởi đứng lên làm cách mạng. Công, nông là đội quân chủ lực của cách mạng.
VD2: “vai” là bộ phận của con người để mang vác, gánh gồng-> “vai” là một hoán dụ nghệ thuật thể hiện ý chí chiến đấu kiên cường, tinh thần vượt gian khổ quyết tâm vượt lên dốc núi đèo cao của anh bộ đội trong kháng chiến chống Pháp với tinh thần lạc quan yêu đời.
1. Lá lành đùm lá rách
1. Lá lành đùm lá rách
2. Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?
Hãy xác định ẩn dụ, hoán dụ ở các ví dụ sau:

Hãy xác định ẩn dụ, hoán dụ ở các ví dụ sau:

2. Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?
Từ “mồ hôi” trong ví dụ sau được dùng để hoán dụ cho sự vật gì ?
“Mồ hôi mà đổ xuống đồng
Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương.”
a. Chỉ người lao động.
b. Chỉ công việc lao động.
c. Chỉ quá trình lao động nặng nhọc vất vả.
d. Chỉ kết quả con người thu được trong lao động.
Sai
Sai
Sai

. Cụm từ “miền Nam” được dùng như là một hoán dụ trong trường hợp nào ?

a. Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát.
(Viễn Phương)
b. Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thuỷ
Đang xông lên chống Mĩ tuyến đầu
(Lê Anh Xuân)


sai
Bài tập củng cố:
1.Dòng nào sau đây không nêu đúng tên gọi của những kiểu hoán dụ thường gặp?
A. Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng.
B. Lấy bộ phận để gọi toàn thể.
C. Chuyển đổi tên gọi của vật trên quan hệ tương đồng.
D. Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng.
E. Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật
2. Trong những trường hợp sau trường hợp nào không dùng phép hoán dụ?
Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác. (Viễn Phương)
Miền Nam đi trước về sau. (Tố Hữu)
C. Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thuỷ. (Tố Hữu)
D. Hình ảnh miền Nam luôn ở trong trái tim tôi. (Hồ Chí Minh)

A
C
DẶN DÒ:
- Về nhà làm tất cả những bài tập còn lại
- Xem trước bài: Trình bày một vấn đề
- Mỗi tổ chuẩn bị 1 vấn đề về thời trang để tiết sau lên thuyết trình trước lớp.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH