Tuần 14. Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ
TRƯỜNG PTTH BẮC BÌNH
Tiết 55 - Tiếng Việt

THỰC HÀNH VỀ LỰA CHỌN
TRẬT TỰ CÁC BỘ PHẬN TRONG CÂU
A/Tầm quan trọng của việc lựa chọn, sắp xếp từ trong câu:
VD:
1.Có năm sách quyển tôi.
2.Sách quyển có tôi năm.
3.Tôi năm sách quyển có.
4.Tôi có năm quyển sách.
5.Sách, tôi có năm quyển.
6.Tôi, sách có năm quyển.
ĐÁP ÁN ĐÚNG: 4-5-6
A/Tầm quan trọng của việc lựa chọn, sắp xếp từ trong câu:
*Tại sao khi nói( hoặc viết) lại cần lựa chọn và sắp xếp các trật tự từ trong câu?
- Tiếng Việt là một loại hình ngôn ngữ đơn lập, do đó trật tự các từ ngữ trong câu là một phương thức ngữ pháp quan trọng.
-Trật tự từ trong câu có tác dụng biểu hiện ý nghĩa, phân biệt ý nghĩa
 Khi nói hay viết bằng tiếng Việt, người ta không thể tự do, tuỳ tiện sắp đặt từ ngữ trong câu.
*Việc lựa chọn và sắp xếp từ ngữ trong câu phụ thuộc vào những điều kiện nào?


- Mỗi cách sắp xếp từ ngữ trong câu phụ thuộc vào những điều kiện trong ngữ cảnh và mục đích giao tiếp nhất định.
* Muốn xác định được điều kiện và tác dụng của một sự sắp xếp trật tự các bộ phận trong câu, cần:
+Phải đặt câu vào văn cảnh ( hay ngữ cảnh sử dụng chung của nó).
+ Phải xem xét quan hệ về ý giữa câu đó với những câu đi trước và sau câu đó.
+Phân tích nhiệm vụ thông báo của từng câu.
B/ Thực hành
I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:
1/ Bài 1:
Hắn móc đủ mọi túi,để tìm một cái gì,hắn giơ lên:đó là một con dao nhỏ,nhưng rất sắc.Hắn nghiến răng nói tiếp:
-Vâng,bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.
a. Sắp xếp theo trật tự “rất sắc,nhưng nhỏ” thì nội dung ý trong nội bộ câu không thay đổi nhưng sự liên kết ý với các câu đi sau không phù hợp. Mục đích của Chí là uy hiếp và hăm doạ Bá Kiến  do đó đặc tính rất sắc của con dao cần được đặt vào vị trí có hiệu lực mạnh- vị trí cuối câu, sau đặc tính nhỏ.
 Trong ngữ cảnh đó, cách sắp xếp duy nhất và tối ưu nhất là “ một con dao nhỏ, nhưng rất sắc”.
I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:
1/ Bài 1:
b.Tác dụng:Tạo sự liên kết ý với câu đi sau trong đoạn.
c.Trong ngữ cảnh “c”, thì sắp xếp theo trật tự “rất sắc nhưng nhỏ” lại thích hợp ( vì chuẩn bị cho ý phủ định, mỉa mai ở câu đi sau).
I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:
2/ Bài 2:
-Cách viết A là tối ưu, duy nhất .
-Để chọn vào đội tuyển học sinh giỏi thì phẩm chất thông minh là quan trọng nhất
 vì thế cần đặt sau đặc điểm “ nhỏ người”
I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:
3. Bài tập 3:
Mỗi trường hợp, cụm từ chỉ thời gian cần đặt ở một vị trí thích hợp, không thể cố định ở một vị trí.
a. Câu đầu bắt đầu kể về một sự kiện  cụm từ chỉ thời gian ở đầu câu là phù hợp với việc nêu hoàn cảnh, sau đó mới thuật lại sự kiện.
Câu tiếp theo cũng đặt cụm từ chỉ thời gian
( sáng hôm sau) ở đầu câu
=>Mục đích:để tạo mạch tiếp nối về thời gian.
II/ TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP:
1/ Bài 1:

Chí Phèo đoán chắc rằng một người đàn bà hỏi một người đàn bà khác đi bán vải ở Nam Định về. Hắn lại nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi. Hình như có một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ.Chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải.
Câu ghép:
Hắn lại nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi.
II/ TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP:
1/ Bài 1:
a.-Vế chỉ nguyên nhân ( là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn một cái gì rất xa xôi) cần đặt sau vế chính.
-vế chính “hắn nao nao buồn” nêu một hệ quả từ sự việc ở câu đi trước.
sau đó mới giải thích nguyên nhân dẫn đến hệ quả.
Tạo sự liên kết ý.
II/ TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP:
2. Bài 2:
 chọn phương án C.
+ Đặt trạng ngữ “trong những năm gần đây” ở đầu câu để tạo ra sự đối lập với trạng ngữ “trong các thời kỳ khác nhau trước đây” ở câu 2.
+ Cần bố trí vế câu “nó không phải là điều mới lạ” ở cuối câu đầu để thể hiện rõ chủ đề của cả đoạn, chủ đề này sẽ được cụ thể hóa ở những câu sau đó.
BÀI TẬP
Bài tập 1:Trong các câu sau,câu nào có cách diễn đạt tối ưu nhất, vì sao?
1.Chiếc áo này cũ nhưng còn rất tốt,nên mua.
2.Chiếc áo này còn rất tốt nhưng cũ,nên mua.
3.Chiếc áo này cũ,nên mua,nhưng còn rất tốt.
4.Chiếc áo này còn rất tốt,nên mua,nhưng cũ.
BÀI TẬP 2:Trong câu ghép ở đoạn trích sau, vì sao vế in nghiêng lại đặt ở vị trí sau so với vế còn lại?
“Thị thấy hắn đương uống rượu, và vừa uống vừa chửi thị về nhà lâu.Hắn không quen đợi; bởi phải đợi, hắn lại lôi rượu, và uống cho đỡ buồn.Uống vào thì phải chửi, quen mồm rồi!”
(Nam Cao,Chí phèo)
-Vì đó là vế phụ chỉ nguyên nhân.Nó đứng sau để làm rõ nghĩa cho vế chính
-Vế chính đứng trước để tiếp tục nói về hắn,còn vế in nghiêng đứng sau để tạo sự liên kết nội dung với câu sau “Uống vào…”
Xin chân thành cảm ơn
I/ TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN:
3. Bài tập 3:
b.Cụm từ chỉ thời gian “ Một buổi sáng tinh sương” đặt giữa câu, dành phần đầu câu cho cụm từ chỉ người thực hiện hành động.
c.Cụm từ chỉ thời gian ( đã mấy năm) đặt ở cuối câu vì nó biểu hiện thông tin mới và quan trọng nhất ở thời điểm của câu này
( Vì các câu đi trước thực ra đã gián tiếp thông báo cô Mỵ là con dâu của Pátra) cho nên ở câu này “Mị về làm dâu nhà Pátra” tuy là thành phần chính của câu nhưng về thông tin chỉ là thứ yếu; còn cụm “đã mấy năm” tuy là thành phần phụ về ngữ pháp, nhưng là thành phần quan trọng nhất thông tin về thời gian.
 do vậy phải đặt ở cuối câu.
II/ TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP:
1/ Bài 1:
b.Vế chỉ nhượng bộ “tuy…” và vế chỉ giả thiết
“ nếu…” đặt sau.
 đó đều là các vế phụ của câu ghép, nhưng đặt sau để bổ sung những thông tin cần thiết.