Tuần 14. Nhàn

NHÀN
Đọc Văn
- Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585)
- Quê: Vĩnh Bảo-Hải Phòng
- Gia đình: Cha ông là người tài cao học rộng, mẹ là con gái quan thượng thư, là người thông tuệ giỏi văn chương, biết lí số.
- Cuộc đời: Ông đỗ trạng nguyên năm 1535 , làm quan dưới triều Mạc. Khi về ở ẩn lấy hiệu Bạch Vân cư sĩ.




Tượng danh nhân Nguyễn Bỉnh Khiêm tại HP
- Con người: Ông là người thẳng thắn cương trực, là người thầy có học vấn uyên thâm, học trò tôn là Tuyến Giang Phu Tử. Là người nhân cách thanh cao, yêu nước, thương dân
Phần mộ: Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tại: Vĩnh Bảo – Hải Phòng
Khu di tích tưởng niệm danh nhân
Nguyễn Bỉnh Khiêm tại Vĩnh Bảo-Hải Phòng
Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tại Vĩnh Bảo – Hải Phòng
Con phố ở Hà Nội mang tên
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Ngôi trường mang tên Nguyễn Bỉnh Khiêm
Hình Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm được in trên tem bưu chính Việt Nam năm 1992
Lễ kỉ niệm 423 năm ngày mất của trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Một số tác phẩm của Nguyễn Bỉnh Khiêm
Thơ ông mang đậm chất triết lí giáo huấn ngợi ca của kẻ sĩ, thú thanh nhàn, đồng thời phê phán những điều xấu xa trong xã hội.

Đọc :
giọng nhẹ nhàng, thong thả, hóm hỉnh câu 3-4;
giọng thanh thản, thoải mái ở 4 câu cuối.
Điển tích:
Theo Dị Văn Lục, Thuần Vu Phần đời Đường, ở đất Quảng Lăng, nhà có cây hòe to, sống lâu năm, cành lá sum suê rậm rạp. Nhân khi vui sinh nhật của mình, Thuần Vu Phần uống rượu say, nằm ngủ quên dưới cây hòe, mộng thấy mình bay lên không trung, vào một nơi có đề bảng: Đại Hòe An Quốc, được quốc vương nước ấy thương, gả công chúa cho, rồi được bổ đến làm Thái Thú đất Nam Kha, công danh thật hiển hách. Sau, Thuần Vu Phần cầm quân đánh giặc, chẳng may bị thua. Còn công chúa ở nhà bị đau bệnh chết. Vua nước Đại Hòe An nghi ngờ, rồi cách chức đuổi đi. Thuần Vu Phần buồn chán và uất ức, liền giật mình thức dậy, thấy mình đang nằm dưới cội cây hòe, nơi cành cây phía Nam, nhìn lên thấy một tổ kiến lớn.
Thuần Vu Phần nằm suy nghĩ về giấc mộng vừa qua của mình, chợt tỉnh ngộ, hiểu rằng nước Đại Hòa An là cây hòe lớn, cành cây phía Nam là đất Nam Kha, vua Đại Hòe An là con kiến chúa, dân chúng là toàn ổ kiến.. Thuần Vu Phần nhận ra cảnh đời là ngắn ngủi, không định liệu được việc gì cả, bèn dốc lòng tìm đạo tu hành.
Trong văn chương thường dùng điển tích này với các từ ngữ: Giấc Nam Kha, giấc hòe, để chỉ cuộc đời là phù du mộng ảo; công danh phú quí như giấc chiêm bao.
Theo Cao đài tử điển.

- Bố cục: 2 phần.
+ Phần 1: Câu 1-2 và câu 5-6: Vẻ đẹp cuộc sống ở Bạch Vân am của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
+Phần 2: Câu 3-4 và câu 7-8: Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào
Thu ăn măng trúc , đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen , hạ tắm ao


Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao
Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao
Điển tích:
Theo Dị Văn Lục, Thuần Vu Phần đời Đường, ở đất Quảng Lăng, nhà có cây hòe to, sống lâu năm, cành lá sum suê rậm rạp. Nhân khi vui sinh nhật của mình, Thuần Vu Phần uống rượu say, nằm ngủ quên dưới cây hòe, mộng thấy mình bay lên không trung, vào một nơi có đề bảng: Đại Hòe An Quốc, được quốc vương nước ấy thương, gả công chúa cho, rồi được bổ đến làm Thái Thú đất Nam Kha, công danh thật hiển hách. Sau, Thuần Vu Phần cầm quân đánh giặc, chẳng may bị thua. Còn công chúa ở nhà bị đau bệnh chết. Vua nước Đại Hòe An nghi ngờ, rồi cách chức đuổi đi. Thuần Vu Phần buồn chán và uất ức, liền giật mình thức dậy, thấy mình đang nằm dưới cội cây hòe, nơi cành cây phía Nam, nhìn lên thấy một tổ kiến lớn.
Thuần Vu Phần nằm suy nghĩ về giấc mộng vừa qua của mình, chợt tỉnh ngộ, hiểu rằng nước Đại Hòa An là cây hòe lớn, cành cây phía Nam là đất Nam Kha, vua Đại Hòe An là con kiến chúa, dân chúng là toàn ổ kiến.. Thuần Vu Phần nhận ra cảnh đời là ngắn ngủi, không định liệu được việc gì cả, bèn dốc lòng tìm đạo tu hành.
Trong văn chương thường dùng điển tích này với các từ ngữ: Giấc Nam Kha, giấc hòe, để chỉ cuộc đời là phù du mộng ảo; công danh phú quí như giấc chiêm bao.
Theo Cao đài tử điển.
Thảo luận
Có ý kiến cho rằng:
1. Quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là ích kỉ, độc thiện kì thân.
2. Tư tưởng của Nguyễn Bỉnh Khiêm tiếp nối tư tưởng của Nguyễn Trãi, Chu Văn An “ thân nhàn, tâm không nhàn”, ở ẩn mà vẫn lo cho dân cho nước.
Theo em ý kiến nào đúng?Vì sao?

Ý kiến 1 : sai vì cách sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm khác xa lối sống ích kỉ, làm tốt cho mình. Ông giũ bỏ vinh hoa phú quý để trở về với cuộc sống thanh bần
Ý kiến 2: đúng vì
- Trong thời buổi xã hội phong kiến suy vi “nhàn” là tích cực
- nếu xã hội có chủ nhân tốt nguyễn Bỉnh Khiêm sẵn sàng ra giúp nước
Khi Lê Trung Tông mất, Trịnh muốn nhân dịp này để nhà Trịnh lên nắm quyền vì quyền bính đều ở trong tay họ Trịnh cả. Chúa Trịnh cho người đi hỏi Trạng Trình. Ngài bảo: “Năm nay thóc giống không tốt, chúng bay nên tìm thóc cũ mà gieo mạ”. “Giữ chùa, thờ Phật thì được ăn oản”. Trịnh Kiểm hiểu ngay ý Trạng Trình dặn: Phải tôn Lê thì mới hưởng phúc lâu dài. Và sau đó, Kiểm cho tìm người anh ruột vua Lê Thái Tổ, tên là Lê Duy Bang ở làng Bố Vệ, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá đem về phò lên ngôi, tức là Lê Anh Tông.
Về sau, con cháu chúa Trịnh cũng đã nhiều lần muốn chiếm ngôi nhà Lê, nhưng cụ Trạng Trình đều khuyên khéo:
Lê tồn, Trịnh tại; Lê bại, Trịnh vong"
Tuy nhà Lê suy nhược, nhưng Lê còn thì Trịnh mới đứng vững được.
Lời sấm của Trạng Trình không sai, khi vua Lê Chiêu Thống để mất ngai vàng thì dòng Trịnh cũng chẳng còn ai xưng chúa nữa.



* Về nhà:

Học thơ, bài phân tích.

Viết đoạn văn đánh giá quan niệm “nhàn” trong xã hội hiên nay.

Soạn bài “Độc Tiểu Thanh kí”