Tuần 14. Nhàn

TIẾT 40 - VĂN HỌC
NHÀN
NGUYỄN BỈNH KHIÊM
A. MỤC TIÊU
Giúp HS:
- Cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm: cuộc sống đạm bạc, nhân cách thanh cao, trí tuệ sáng suốt, uyên thâm.
- Biết cách đọc hiểu một bài thơ có những câu thơ ẩn ý, thâm trầm; thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ tiếng việt: mộc mạc, tự nhiên mà ý vị.
- Hieåu ñuùng quan nieäm soáng nhaøn cuûa taùc giaû, töø ñoù caøng theâm yeâu meán, kính troïng Nguyeãn Bænh Khieâm.
B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
SGK, SGV.
Thiết kế bài học.
Tranh, ảnh tư liệu về Nguyễn Bỉnh Khiêm
C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
- GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
- Hướng dẫn HS trước hết cảm nhận cuộc sống của tác giả rồi từ đó cảm nhận vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm.
D. TIEÁN TRÌNH DAÏY HOÏC
1. Kiểm tra bài cũ
* Cách tóm tắt văn bản tự sự?
* Kiểm tra bài tập ở nhà.
2. Giới thiệu bài mới.
- Có thể tóm tắt nội dung Côn Sơn ca của Nguyễn Trãi bằng một chữ : "Nhàn". Chữ ấy hơn 100 năm sau lại trở thành phương châm, một lẽ sống, một thi đề của một lớp nhà Nho mà Nguyễn Bỉnh Khiêm là người tiêu biểu.
I/ TIỂU DẪN
1/ Giới thiệu tác giả:
Nguyễn Bỉnh Khiêm(1491-1585)
Hiệu là Bạch Vân cư sĩ, quê ở Hải Phòng, cáo quan nhà Mạc về hưu
Dạy học nổi tiếng
Có uy tín và ảnh hưởng lớn tới các vua, chúa nhà Mạc, Trịnh, Nguyễn
Là nhà thơ lớn có học vấn uyên thâm, có tài đoán định tương lai
Là tác giả của "Bạch Vân am thi tập" và "Bạch Vân quốc ngữ thi tập".
2/ Tác phẩm
a/ Xuất xứ:
: là bài thơ Nôm, trích trong Bạch Vân quốc ngữ thi tâp.
b/ Thể loại:
thô Thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät, chöõ Noâm.
c/ Bố cục:
2 nội dung
+ Vẻ đẹp cuộc sống
+ Vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm.
II.ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Vẻ đẹp cuộc sống Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Bạch Vân am( câu 1,2 và 5,6)


Moät mai, moät cuoác, moät caàn caâu
Thô thaån daàu ai vui thuù naøo
a/ Hai câu đầu( 1, 2)
? Cuộc sống lao động thuần hậu như một lão nông với những công cụ lao động: mai, cuốc, cần câu..
-Cách dùng số từ "một":
tất cả đã sẵn sàng, chu đáo -> ung dung ,thanh thản.
Cuộc sông đạm bạc, nguyên sơ, tâm hồn sảng khoái - ngông ngạo trước thói đời, không màng đến thế sự
" dầu ai vui thú nào", sống thanh cao.
1/ Vẻ đẹp cuộc sống Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Bạch Vân am
a. Hai câu 1,2
1/Vẻ đẹp cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Bạch Vân am
b.Hai câu 5,6: Sống đạm bạc mà thanh cao
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
b/ Sống đạm bạc mà thanh cao ( câu 5,6)
?Thức ăn quê mùa, mùa nào thức ấy:
thu ? măng trúc
đông ? giá đỗ
? câu thơ là bộ tranh tứ bình về cảnh sinh hoạt với 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông; có mùi vị hương sắc, không nặng nề ảm đạm: " ăn giá tuyết, uống băng đông; nước ao trong, hương thơm thanh quý.
? NT đối rất chỉnh: cuộc sống chan hoà với thiên nhiên, trở về với thiên nhiên.
2/ Vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm
a. Hai câu 3,4
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao
2/ Veû ñeïp nhaân caùch Nguyeãn Bænh Khieâm
?Quan niệm sống: về với thiên nhiên, thuận theo tự nhiên, thoát ra ngoài vòng ganh đua của thói tục, không bị cuốn hút bởi tiền tài, địa vị để tâm hồn an nhiên, khoáng đạt.
- Đối lập lợi danh như nước với lửa
Ta
Người
Tìm nơi vắng vẻ
Ñeán choán lao xao
Dại
Khoân
2/ Vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Vắng vẻ :
nơi không người cầu cạnh ta và ta cũng không cầu cạnh người, nơi tĩnh tại của thiên nhiên, nơi thảnh thơi của tâm hồn.
- Lao xao:
nơi cửa quyền, đường hoạn lộ- sang trọng, ngựa xe tấp nập, kẻ hầu người hạ, thủ đoạn bon chen, luồn lọt, sát phạt.
=> Người thông tuệ, tỉnh táo ở cách xuất xử, chọn lẽ sống; hóm hỉnh đùa vui trong cách nói ngược.
2/ Vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm
b. Câu 7,8: Vẻ đẹp trí tuệ Nguyễn Bỉnh Khiêm
Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao
2/ Vẻ đẹp nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm
- Có nhãn quan tỏ tường, tìm đến say là tỉnh
- Ông nhận ra công danh, của cải quyền quý chỉ là giấc chiêm bao
? từ bỏ chốn lao xao quyền quý tìm đến nơi vắng vẻ đạm bạc mà thanh cao-> cái khôn của người thanh cao là quay lưng lại với danh lợi, tìm sự ung dung cho tâm hồn thư thái hoà nhập với thiên nhiên.
=> Nguyễn Bỉnh Khiêm là một triết gia có trí tuệ uyên thâm, nắm vững lẽ biến dịch, hiểu thấu qui luật hoạ/ phúc, bĩ / thái..
3) Nghệ thuật
- Thơ trữ tình - triết lí mà vẫn tự nhiên, hóm hỉnh, nhẹ nhàng mà sâu sắc.
III/ TỔNG KẾT
 Chuû ñeà:
Ngợi ca chữ " Nhàn" trong cuộc sống ẩn dật nơi rừng núi khi chán cảnh quan trường, triều đình rối ren của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
? Ghi nhớ ( SGK)
IV/ CỦNG CỐ
- Học thuộc lòng bài thơ cả bản phiên âm và bản dịch thơ.
- Soạn bài " cảnh ngày hè"
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ