Tuần 14. Nhàn

KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ
Nhàn
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tiết 38
CẤU TRÚC BÀI HỌC
I.
II.
III.
CẤU TRÚC BÀI HỌC
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
Hãy nêu
những nét chính về
cuộc đời và sự nghiệp của tác giả
Nguyễn Bỉnh Khiêm?
* CUỘC ĐỜI
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), hiệu là Bạch Vân cư sĩ.
Quê ở làng Trung Am ( nay thuộc Vĩnh Bảo- Hải Phòng)
- Đỗ trạng nguyên (1535), làm quan dưới triều Mạc. Sau đó cáo quan về ở ẩn, làm nghề dạy học.
Là người có học vấn uyên thâm, có tài đoán định tương lai, tính tình thẳng thắn cương trực, được suy tôn là Tuyết giang phu tử ( Người thầy sông Tuyết)
- Được phong tước Trình Tuyền hầu, Trình Quốc công ( Trạng Trình)
* SỰ NGHIỆP VĂN HỌC
Tác phẩm chính:
+ Chữ Hán : Bạch Vân am thi tập ( gồm 700 bài)
+ Chữ Nôm: Bạch Vân quốc ngữ thi ( gồm 170 bài)
- Nội dung: mang đậm chất triết lí, giáo huấn, ca ngợi chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn, đồng thời phê phán những điều xấu xa trong xã hội.
Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn của dân tộc
I. TÌM HIỂU CHUNG
2. Văn bản
Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác, vị trí, thể loại và bố cục của bài thơ?
Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác khi Nguyễn Bỉnh Khiêm cáo quan về ở ẩn
- Vị trí: Là bài thơ thứ 43 trong tập Bạch Vân quốc ngữ thi
- Thể loại: Thơ Nôm Đường luật
- Bố cục: 2 phần
+ Vẻ đẹp cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ( câu 1- 2, 5- 6)
+ Vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm ( câu 3-4, 7-8)

Một mai, một cuốc, một cần câu,
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào.
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.
Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống,
Nhìn xem phú quý, tựa chiêm bao.
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
NHÀN (Nguyễn Bỉnh Khiêm)
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Vẻ đẹp cuộc sống của tác giả
- Hai câu đầu:
Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©u,
Thơ thÈn dÇu ai vui thú nào.
Tìm những biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ đầu?
- ĐiÖp sè tõ : mét
- LiÖt kê danh tõ: mai, cuèc, cÇn câu
NhÞp: 2/2/3: gợi nhịp điệu đều đặn, thong thả của cuộc sống
 Lối sống bình dị, thuần hậu, vui thú với điền viên.
- Thơ thẩn: trạng thái thảnh thơi, nhàn rỗi.
- dầu ai vui thú nào: sự kiên định với lối sống đã lựa chọn.
Hai câu thơ cho ta hiÓu hoàn c¶nh cuéc sèng và tâm tr¹ng tác gi¶ như thÕ nào?
Hai câu đầu toát lên vẻ ung dung, tự tại của một con người đã hòa mình vào chốn cây cỏ, điền viên, được sống theo ý thích của mình.

- Hai câu 5, 6:
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá,
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao.
XUÂN
THU
ĐÔNG
HẠ

Các sản vật và khung cảnh sinh hoạt trong hai câu thơ có gì đáng chú ý?
- Thức ăn :
+ Thu : ăn măng trúc
+ Đông : ăn giá
 Đạm bạc, dân dã, dễ tìm
- Sinh hoạt :
+ Xuân : tắm hồ sen
+ Hạ : tắm ao
 Thuần hậu, thanh cao
Cách ngắt nhịp : 4-3
Nghệ thuật : Liệt kê đan xen
Cuộc sống đạm bạc, dân dã, mùa nào thức ấy, hòa mình với thiên nhiên
- Thời gian: Xuân- Hạ- Thu- Đông nhằm chỉ một khoảng thời gian dài  thể hiện sự chủ động của con người trước thời gian và khẳng định sự thoải mái, dễ chịu của con người trong môi trường thiên nhiên
Hai câu thơ cho thÊy cuéc sèng cña NguyÔn BØnh Khiêm như thÕ nào?
Hai câu 5 và 6 bộc lộ rõ quan điểm sống thuận theo tự nhiên, hưởng những thức ăn sẵn có nơi thôn dã, đạm bạc mà thanh cao, không phải mưu cầu, tranh đoạt.
2. Vẻ đẹp nhân cách
- Hai câu 3, 4:
Ta d¹i, ta tìm nơi v¾ng vÎ,
Ngưêi khôn, ngưêi đÕn chèn lao xao.
Chỉ ra những biện pháp
nghệ thuật được
sử dụng trong hai câu thơ ?
- Nghệ thuật đối :
Ta >< người
Dại >< khôn
Nơi vắng vẻ >< chốn lao xao
 Quan niệm sống của tác giả
- Nghệ thuật ẩn dụ : nơi vắng vẻ, chốn lao xao
Em hiểu như thế nào là nơi vắng vẻ, chốn lao xao? Quan điểm của tác giả về dại, khôn như thế nào?
Quan
niệm
Dại
Khôn
Nơi vắng vẻ
Chốn lao xao
Thiên nhiên
tĩnh lặng
Tâm hồn
thảnh thơi
Cửa quyền
Danh lợi
Bon chen
Luồn cúi
Khôn
Dại


Nhõn
cỏch
sỏng
ngời


Khôn dại
(Nguyễn Bỉnh Khiêm)
Ở đời có dại mới nên khôn
Chớ dại ngu si, chớ quá khôn
Khôn được ích mình đừng để dại
Dại thì giữ phận, chớ tranh khôn
Khôn mà hiểm độc là khôn dại
Dại ấy hiền lành, ấy dại khôn
Chớ cậy mình khôn cười kẻ dại
Gặp thời dại cũng hoá nên khôn...
(Thơ chữ Nôm, Bài số 94)
Dại khôn
(Trần Tế Xương)
Thế sự đua nhau nói dại khôn
Biết ai là dại biết ai khôn ?
Khôn nghề cờ bạc là khôn dại
Dại chốn văn chương ấy dại khôn
Này kẻ nên khôn đều có dại
Làm người có dại mới nên khôn
Cái khôn ai cũng khôn là thế
Mới biết trần gian kẻ dại khôn.
Hai câu thơ thể hiện triết lí sống của một bậc trí giả: tìm về nơi thiên nhiên yên tĩnh để giữ thanh cao, trong sạch cho tâm hồn.
- Hai câu 7, 8:
Rưîu, đÕn céi cây, ta sÏ uèng
Nhìn xem phú quý tùa chiêm bao
Tác giả có quan niệm
như thế nào về công danh, phú quý?
Qua đó nêu nhận xét của
Em về nhân cách nhà thơ?
.
Công danh, phú quý
Giấc mơ thoảng qua
Nhân cách trong sáng
vượt lên danh lợi
Với nhà thơ, cái khôn của người thanh cao là quay lưng lại với danh lợi vì danh lợi chỉ là “giấc chiêm bao”. Trí tuệ đó đã nâng cao nhân cách để nhà thơ từ bỏ “chốn lao xao” mà tìm “nơi vắng vẻ”, nơi tĩnh tại của tâm hồn ở chốn đồng quê.
NH�N
Tự do lựa chọn cách sống cho mình
Sống thuận theo tự nhiên
Thoát khỏi vòng danh lợi
Coi thường công danh, phú quý
Từ triết lí sống của nhà thơ
Nguyễn Bỉnh Khiêm, các em có
suy nghĩ gì về quan niệm sống nhàn
của một bộ phận thanh niên, học sinh
trong xã hội ngày nay?
Các em rút ra bài học sâu sắc gì
cho sự tu dưỡng của bản thân?
Từ việc tìm hiểu bài thơ,
em rút ra được những đặc sắc
gì về nội dung và nghệ thuật?
III. TỔNG KẾT

NỘI DUNG
NGHỆ THUẬT
Khẳng định quan niệm sống
“ nhàn”:hòa hợp với tự nhiên, giữ
cốt cách thanh cao, không màng
danh lợi.
Khẳng định vẻ đẹp nhân cách và
trí tuệ của nhà thơ Nguyễn Bỉnh
Khiêm.
Từ ngữ, hình ảnh tự nhiên, mộc
mạc.
Sử dụng đạt hiệu quả nghệ
thuật : Đối, điệp, điển tích
→ Việt hóa thơ Đường
- Giọng thơ nhẹ nhàng, hóm hỉnh.
Về NHà
- Học thuộc bài thơ
Häc vµ n¾m v÷ng quan niệm sống nhàn và vẻ đẹp nhân cách, trí tuệ của Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện trong bài thơ .
-Tìm đọc thêm một số bài thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm
- So¹n bài : “Đéc Tiểu Thanh kí” Nguyễn Du
CảM ƠN QUí THầY CÔ Và CáC EM
HọC SINH Đã CHú ý LắNG NGHE