Tuần 14. Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận

LÀM VĂN
Tự chọn tuần 14
Ngữ liệu 1
Hằng ngày chúng ta thường có dịp tiếp xúc với đời sống bên ngoài, trước mắt chúng ta, loài người còn đầy rẫy những cảnh khổ. Từ một ông lão già nua răng long tóc bạc, lẽ ra phải được sống trong sự chăm sóc đùm bọc của con cháu, thế mà ông lão ấy phải sống kiếp đời hành khất, sống bằng của bố thí của kẻ qua đường, đến một trẻ thơ, quá bé bỏng mà lại sống bằng cách đi nhặt từng mẩu bánh của người khác ăn dở, thay vì được cha mẹ nuôi nấng, dạy dỗ…Những hình ảnh ấy và thảm trạng ấy khiến cho mọi người xót thương và tìm cách giúp đỡ. Đó chính là lòng nhân đạo.
Con người cần phát huy lòng nhân đạo của mình đối với mọi người xung quanh. Thánh Găng-đi có một phương châm: “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn. Điều kiện duy nhất để tạo sự kính yêu và mến phục đối với quần chúng, tốt nhất là phải làm sao phát huy lòng nhân đạo đến cùng và tột độ vậy”.
(Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)
NGỮ LIỆU 1
- Vấn đề nghị luận?
- Thao tác lập luận được sử dụng?
- Tác dụng của thao tác?
Lòng nhân đạo
Giải thích, chứng minh, bình luận
Giúp người tiếp nhận hiểu, tin, biết cách sống có lòng nhân đạo
Yêu cầu hoạt động nhóm
1. Đọc ngữ liệu và xác định vấn đề nghị luận.
2. Xác định thao tác lập luận được sử dụng?
3. Cho biết tác dụng của thao tác trong ngữ liệu.
Phân công nhiệm vụ
1. Nhóm 1- 2 tìm hiểu ngữ liệu 2
2. Nhóm 3- 4 tìm hiểu ngữ liệu 3
I. Luyện tập ở lớp
Ngữ liệu 2
…Có người bảo: Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!
Xin đáp lại: Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc những người ở gần anh. Anh uống rượu say mèm, anh làm anh chịu, nhưng hút thuốc thì người gần anh cũng hít phải luồng khói độc. Điều này hàng nghìn công trình nghiên cứu đã chứng minh rất rõ.
Vợ con, những người làm việc cùng phòng với những người nghiện thuốc cũng bị nhiễm độc, cũng đau tim mạch, viêm phế quản, cũng bị ung thư. Anh có quyền hút, nhưng có mặt người khác, xin mời anh ra ngoài sân, ngoài hành lang mà hút.
Tội nghiệp thay những cái thai còn nằm trong bụng mẹ, chỉ vì có người hút thuốc ngồi cạnh mẹ mà thai bị nhiễm độc, rồi mẹ đẻ non, con sinh ra đã suy yếu. Hút thuốc cạnh một người đàn bà có thai quả là một tội ác.
Bố và anh hút, chú bác hút không những đầu độc con em mà còn nêu gương xấu…
(Nguyễn Khắc Viện, Ôn dịch thuốc lá)
- Vấn đề nghị luận?
- Thao tác lập luận được sử dụng?
- Tác dụng của thao tác?
NGỮ LIỆU 2
Bàn về tác hại của thuốc lá
Bác bỏ, phân tích, chứng minh
Phủ nhận quan niệm sai lệch về việc hút thuốc lá, giúp người hút nhận thức rõ tác hại kề cận người thân và thuyết phục bằng chứng cứ thực tế
Ngữ liệu 3
Từ trước đến nay đã có nhiều định nghĩa về thơ, nhưng lời định nghĩa nào cũng vn không đủ. Có người nghĩ rằng thơ là những lời đẹp. Nhưng đâu phải như vậy. Dưới ngòi bút của Xuân Hương, những chữ tầm thường của lời nói hằng ngày nôm na mách qué đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi. Và Nguyễn Du không những để lại những câu thư như “Mai cốt cách tuyết tinh thần” mà còn viết:
“Thoắt trông lờn lợt màu da,
Ăn gì cao lớn đẫy đà làm sao!”
Cũng không phải thơ là những đề tài “đẹp”, phong hoa tuyết nguyệt của các cụ ngày xưa, hoặc những nhớ mong sầu lụy của các chàng và nàng một thời trước Cách mạng. Nhà thơ Pháp Bô-đơ-le đã làm bài thơ nổi tiếng về cái xác con chó chết đầy dòi bọ, và ở thời chúng ta, cái xe đạp, khẩu ba-dô-ca, cho đến cái ba lô trên vai chiến sĩ, bóng dây thép gai hung ác của đồn giặc,…đều có thể đem nói trong thơ. Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người…
(Nguyễn Đình Thi, Mấy ý nghĩ về thơ)
NGỮ LIỆU 3
- Vấn đề nghị luận?
- Thao tác lập luận được sử dụng?
- Tác dụng của thao tác?
Quan niệm về ngôn ngữ và đề tài thơ: gắn bó và có từ đời sống thực hằng ngày
Bác bỏ, chứng minh, so sánh, bình luận
Nêu lên một hướng mới trong tìm tòi và sáng tạo nghệ thuật thơ ca từ ngôn ngữ đến đề tài để thích ứng với thời đại mới (kháng chiến)
1.Hệ thống tri thức về các thao tác lập luận
THAO TÁC LL
CHỨNG MINH
GIẢI THÍCH
PHÂN TÍCH
SO SÁNH
BÁC BỎ
BÌNH LUẬN
MỤC ĐÍCH
Tin vấn đề
Hiểu biết cặn kẽ
Hiểu vấn đề
Nhận rõ giá trị sự vật
Phủ nhận ý kiến
Đánh giá, bàn bạc
Nguồn gốc từ đời sống
Đáp ứng yêu cầu của đời sống
Hãy cho biết mục đích của từng TTLL?
Vậy có bao nhiêu TTLL?
2. Bài tập áp dụng
- Người viết đã kết hợp 3 thao tác: bác bỏ, phân tích và chứng minh
+ Bác bỏ (thế mà: phủ nhận những việc làm của Pháp trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa)
+ Chứng minh để làm rõ ý bác bỏ ở 2 lĩnh vực: về chính trị và kinh tế
+ Phân tích từng mảng nhỏ của 2 lĩnh vực lớn dưới hình thức diễn dịch
Hãy thực hiện bài tập 2 SGK
3. Bài tập vận dụng
-Thực hiện (SGK, tr. 175)
-Trình bày sản phẩm
-Nhận xét, góp ý
-Tổng kết chung
Chọn chủ đề, xác lập ý, viết một ý, giới thiệu thao tác đã sử dụng, phân tích các thao tác LL, thao tác nào là chính- phụ để đạt mục đích nghị luận
Rút kinh nghiệm, sửa chữa lại để nâng cao chất lượng sản phẩm vừa trình bày.
Hoạt động nhóm
II. Luyện tập ở nhà
1. Sưu tầm những bài (đoạn văn) hay, trong đó tác giả đã sử dụng kết hợp thành công các TTLL
2. Viết một văn bản nghị luận ngắn có vận dụng kết hợp ít nhất 3 thao tác LL khác nhau để trình bày quan điểm về 1/3 vấn đề sau:
+ Nét đặc sắc của một bài thơ (một thiên truyện, một vở kịch)
+ Một tác phẩm VH mới ra đời được nhiều người quan tâm bàn luận
+ Một nội dung kiến thức Ngữ văn cần được tìm hiểu sâu hơn, kỹ hơn.
Hướng dẫn học bài
Thực hiện phần luyện tập ở nhà, nhất là ở bài tập 2
Hướng dẫn chuẩn bị bài
Đọc bài Quá trình văn học và phong cách văn học
Rút ra các khái niệm QTVH, TLVH, PCVH và những biểu hiện của chúng, tìm dẫn chứng minh họa cho từng nội dung trên.