Tuần 14. Đàn ghi ta của Lorca

(Trích “Khối vuông rubic”)
Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn nghị luận

Câu hỏi:
- Vì sao trong một bài văn nghị luận ta cần phải vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt?
- Muốn cho việc vận dụng có kết quả cao, ta cần phải chú ý điều gì?
- Trình bày văn bản có vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt đã chuẩn bị ở nhà theo yêu cầu của bài tập luyện tập?
- Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946.
- Quê: Mộ Đức, Quảng Ngãi.
- Sự nghiệp văn chương:
+ Có các sáng tác hay và độc đáo về chiến tranh và thời hậu chiến.
I . Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
+ Tác phẩm
Đặc điểm thơ :
+ Là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống.
+ Ông luôn tìm tòi khám phá, sáng tạo, tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ.
2. Tác phẩm:
Cấu
trúc
thơ

Cấu
trúc
ru-bich

Mụ hỡnh m?
phỏ b? khuụn m?u, gi?i
phúng c?m xỳc v�
tu?ng tu?ng
- Rút trong tập “Khối vuông ru bích”.
- Là tác phẩm tiểu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo: Giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng và siêu thực.
2. Tác phẩm:
II. Đọc - Hiểu văn bản:
1. Khái quát chung:
a. Bố cục:
- Đoạn 1 (6 dòng đầu): Hình ảnh người nghệ sĩ tự do, cách tân Lor – ca trên cái nền chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.
- Đoạn 2 (12 dòng tiếp theo): Lor – ca bị sát hại và nỗi xót xa về khát vọng cách tân còn dang dở .
- Đoạn 3 (4 dòng tiếp theo): Niềm xót thương Lor – ca và tiếc nuối những cách tân của Lor – ca không ai tiếp tục.
- Đoạn 4 (9 dòng cuối): Suy tư về sự giải thoát và giã từ của Lor – ca.
- Nhan đề: Hình ảnh cây đàn ghi ta.
+ Nhạc cụ truyền thống, tiêu biểu cho đất nước và nền âm nhạc Tây Ban Nha.
+ Biểu tượng cho nghệ thuật và tài năng của Lor – ca.
b. Nhan đề và câu thơ đề từ:
Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.


- Một thiên tài: nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, nhà hoạt động sân khấu người Tây Ban Nha - đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỷ XX.
Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.

- Một nhân cách cao đẹp: nhà thơ hiện đại yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dám dũng cảm đấu tranh với một nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ.
Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.

- Một số phận đầy oan khuất: kẻ thù tàn nhẫn lén thủ tiêu ông, nhiều người không hiểu hết sự hy sinh cao cả của ông.
Lor ca: một nghệ sĩ đa tài, một nhân cách cao đẹp, một số phận oan khuất.

- Câu thơ đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
+ Thể hiện sự gắn bó máu thịt giữa Lor – ca với nền âm nhạc và nghệ thuật Tây Ban Nha.
+ Sự yêu mến, kính trọng, khâm phục của tác giả với bản sắc văn hoá của đất nước và con người Tây Ban Nha.
Bản đồ nước Tây Ban Nha
QUỐC KỲ VÀ QUỐC HUY TÂY BAN NHA
Thủ đô Tây Ban Nha
Thủ đô Tây Ban Nha về đêm
Thánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha

Thánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha
Đất nước Tây Ban Nha
Đất nước Tây Ban Nha
Bảo tàng Gugenhem











Đấu bò tót
Đấu bò tót











Đấu bò tót
Đấu bò tót
Đấu bò tót
Vũ nữ Di - gan
Hoa li la
Thiên tài âm nhạc Tây Ban Nha: Lor- ca
Thiên tài âm nhạc Tây Ban Nha: Lor- ca
Lor- ca và nền âm nhạc Tây Ban Nha
Hoa Li la (Tử đinh hương)
2. Hình tượng người nghệ sĩ tự do, cách tân Lor – ca (6 câu đầu):
- Hình ảnh so sánh mới mẻ: tiếng đàn bọt nước
 sự tinh tế, mong manh của tiếng đàn mới, của ước vọng đổi mới âm nhạc nơi Lor – ca.
- Hình ảnh biểu tượng: áo choàng đỏ gắt
 văn hoá đặc trưng của TBN, đấu trường giữa khát vọng dân chủ Lor – ca với nền chính trị độc tài; khát vọng cách tân nghệ thuật với nền nghệ thuật già nua.
- Câu thơ mô phỏng tiếng đàn: “Li la li la li la”
 vang lên như một điệp khúc mở đầu nhịp nhàng và du dương.
- Hình ảnh người nghệ sĩ:
“đi lang thang về miền cô độc” với “vầng trăng chếnh choáng”, “trên yên ngựa mỏi mòn”
 hệ thống từ láy (lang thang, đơn độc, chếnh choáng, mỏi mòn) + nhân hoá (vầng trăng chếnh choáng):








người nghệ sĩ tự do, lãng tử nhưng mong manh, cô độc trong cuộc chiến vì dân chủ và cách tân nghệ thuật.
3. Nghĩ về cái chết của Lor-ca:
- Tác giả khắc hoạ nhân vật giữa một không gian hoang dã đậm chất Tây Ban Nha :
+ Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ.
+ Thủ pháp đối lập:
hát nghêu ngao >< áo choàng bê bết đỏ
 Tiếng hát yêu đời, yêu tự do của người nghệ sĩ với bạo lực tàn án của bọn phát xít, với hiện thực kinh hoàng.
- Trên cái nền ấy là hình ảnh Lor- ca :
+ bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du.
+ Hình ảnh tả thực, ẩn dụ: “áo choàng bê bết đỏ” + so sánh “chàng đi như người mộng du”
 cái chết bất ngờ, đột ngột, đau đớn và đầy bi phẫn của Lor – ca.
- Thủ pháp so sánh và chuyển đổi cảm giác + điệp từ:
tiếng đàn ghi ta nâu,
tiếng ghi ta lá xanh,
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan ,
tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy
+ Tiếng đàn ghi ta được thể hiện với nhiều cung bậc khác nhau, nhiều trạng thái cảm xúc khác nhau:
o trầm tĩnh suy tư: tiếng ghi ta nâu,
o thiết tha hy vọng: tiếng ghi ta lá xanh
o bàng hoàng tức tưởi: tiếng ghi ta tròn bọt nước
o đau đớn nghẹn ngào: tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy
 Đó cũng là âm thanh của dòng cảm xúc nơi tác giả: niềm căm phẫn, tiếc thương, chua xót trước cái chết đột ngột của người nghệ sĩ dân gian.
Federico Garcia Lorca
4. Niềm xót thương và tiếc nuối trước những cách tân nghệ thuật của Lor – ca:
- Hình ảnh ẩn dụ: “không ai chôn cất tiếng đàn”
 gợi nhắc đến câu thơ đề từ – lời di chúc của Lor – ca “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”:
cần phải biết chôn cất nghệ thuật của ông, đừng để nó ngăn cản, áng ngữ những người đến sau trong sáng tạo nghệ thuật.
 Phủ định để khẳng định, ca ngợi sự bất tử của nghệ thuật, của người nghệ sĩ.
- Thủ pháp so sánh:
“tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
 Khẳng định sức sống mạnh mẽ, không thể huỷ diệt của nghệ thuật, sẽ lan truyền mãi như cỏ dại.
- Những hình ảnh tượng trưng, đẹp và buồn, viết theo lối sắp đặt:
“giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng”
 Nỗi thương xót trước cái chết của một thiên tài, sự tiếc nuối trước hành trình còn dang dở của Lor- ca
(vầng trăng nơi giếng nước như giọt nước mắt khổng lồ, nước mắt sáng trong như vầng trăng bất tử)
- Những hình ảnh ẩn dụ:
“đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor – ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc”
5. Nghĩ về cuộc giã từ của Lor – ca:
 biểu tượng cho cuộc hành trình về cõi chết, sự nghiệt ngã của định mệnh, số phận ngắn ngủi.
- Những hình ảnh biểu tượng:
“chàng ném lá bùa cô gái Di – gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt”
 động từ “ném” được lặp lại hai lần (ném lá bùa, ném trái tim mình):
biểu tượng cho cái chết bi thảm nhưng cũng đầy bi tráng, dũng mãnh.
 tượng trưng cho sự giải thoát, sự giã từ trước những ràng buộc, hệ luỵ của trần gian.
- Chuỗi âm thanh được lặp lại:
“li la li la li la”
 gợi tiếng vang của chùm hợp âm vĩ thanh, sau khi khúc ca dừng lời.
=> Sự tiếc thương hoà lẫn với sự mến mộ, tôn vinh, cảm phục, tri âm của nhà thơ.
III. Tổng kết: Ghi nhớ (SGK)
- Nghệ thuật:
+ Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc
+ Sử dụng hình ảnh, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung;
+ Tạo ra màu sắc Tây Ban Nha rất đậm nét trong bài thơ ;
+ Kết hợp hai yếu tố thơ và nhạc.
- Nội dung:
Bài thơ thể hiện nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lor-ca.
Nêu cảm nhận của anh (chị) về hình ảnh của LORCA được thể hiện qua bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” của nhà thơ Thanh Thảo ?
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI, CHUẨN BỊ BÀI MỚI
1. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI.
a. Học thuộc tiểu sử tác giả.
b. Phân tích hình tượng Lorca trong bài thơ.
c. Nghệ thuật chính của bài thơ.
2. CHUẨN BỊ BÀI MỚI:
Các bài đọc thêm:
+ Bác ơi – Tố Hữu.
+ Tự do – P. E–LUY–A.
 Chuẩn bị các câu hỏi trang 169, 173 SGK.