Tuần 14. Đàn ghi ta của Lorca

Đàn ghi ta của Lorca
THANH THẢO
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
Thanh Thảo 1946, tên thật là Hồ Thành Công quê Quảng Ngãi, tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà Nội, từng công tác ở chiến trường miền Nam.
- Thơ của ông thể hiện sự suy tư, trăn trở về xã hội và thời đại.
- Bút pháp thơ: nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biểu đạt mới, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ.
- Được tặng giải thưởng Nhà nước về VH-NH 2001.
- Tác phẩm: Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trảng cỏ (1978), Khối vuông ru-bich (1985)…
2. Bài thơ:
a. Xuất xứ:
- Bài thơ nằm trong tập Khối vuông ru-bich (1985).
- Lor-ca: tài năng sáng chói của vh hiện đại Tây Ban Nha. Ông cổ vũ nhân dân đấu tranh, thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân nghệ thuật. Năm 1936, bọn độc tài phát xít TBN đã bắt giam và bắn chết ông.
b. Thể thơ:
Thơ hiện đại, thuộc trường phái tượng trưng siêu thực, "đa ngã", nỗ lực tìm kiếm và khám phá, hình thức nổi.
Cấu
trúc
ru-bich
Cấu
trúc
thơ
mô hình mở
phá bỏ khuôn mẫu, giải
phóng cảm xúc và
tưởng tượng
c. Bố cục: 3 đoạn
- Khổ 1: hình ảnh Lor-ca người nghệ sĩ cách tân trong bối cảnh TBN
- Khổ 2 và 3: cái chết bi phẫn của Lor-ca
- Phần còn lại: sự tiếc nuối về cách tân nghệ thuật dang dở, suy tư về cuộc giải thoát của Lor-ca.
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Lor-ca - người nghệ sĩ cách tân:
- Những tiếng đàn bọt nước: hình ảnh gợi cảm nhận về một vẻ đẹp mong manh.
- Áo choàng đỏ gắt: mang ý nghĩa tượng trưng cho bối cảnh chính trị của TBN lúc bấy giờ như một đấu trường
-> Lor-ca là đấu sĩ vì tự do trước những con bò tót phát xít tàn bạo.
- Li-la li-la li-la: tiếng đàn ghi ta cũng là tên 1 loài hoa của đất nước TBN tươi đẹp
-> Khúc nhạc của người nghệ sĩ hài hòa trong cái đẹp của thiên nhiên đất nước
- Hình ảnh: đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn -> Lor-ca trong tư thế của người nghệ sĩ khát khao cách tân nhưng đơn độc trong cuộc hành trình của mình.
 Nhìn từ góc độ nào, người nghệ sĩ Lor-ca cũng đơn độc trong cuộc tranh đấu của mình.
2. Cái chết bi phẫn của Lor-ca:
- Hình ảnh:
+ Áo choàng bê bết đỏ: gợi cảnh tượng khủng khiếp về cái chết của Lor-ca
+ Tiếng ghi-ta:
. Nâu: trầm tĩnh, nghĩ suy
. Xanh: thiết tha, hy vọng
. Tròn, bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi trước cái chết bất ngờ
. Ròng ròng máu chảy: đau đơn, nghẹn ngào
-> Hình tượng tiếng ghi-ta trở thành thân phận, thành linh hồn của người nghệ sĩ tan vỡ khát vọng cách tân.
+ Chàng đi như người mộng du, vẫn đang sống trong thế giới của nghệ thuật, chàng không ngờ tới cái chết đột ngột.
- Biện pháp nghệ thuật:
+ Đối lập: hát nghêu ngao >< áo choàng bê bết máu
khát vọng >< hiện thực phũ phàng
-> Đối lập giữa tiếng hát yêu đời vô tư, giữa tình yêu cái đẹp và những hành động tàn ác dã man.
+ Nhân hóa: tiếng ghi-ta ... máu chảy
+ Hoán dụ: áo choàng, tiếng đàn ghi-ta -> chỉ Lor-ca
+ Ẩn dụ chyển đổi cảm giác: tiếng ghi-ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành động.
 Với việc sử dụng từ ngữ hình ảnh độc đáo, tác giả đã khắc họa thật ấn tượng cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ Lor-ca.
3. Suy tư về hành trình nghệ thuật dang dở của Lor-ca:
- Lời đề từ: "Nếu tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn":
+ Thể hiện niềm đam mê nghệ thuật, yêu đất nước Tây Ban Nha
+ Nhắn nhủ hãy biết quên nghệ thuật của Lor-ca để tìm hướng đi mới, tiếp tục hành trình cách tân nghệ thuật.
Tham khảo
Bài thơ của Lorca :
GHI NHỚ
(Người dịch : Hàm Đan)
Bao giờ tôi tôi chết,
hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta
trong cát.
Bao giờ tôi chết,
giữa những hàng cam
và đám bạc hà.
Bao giờ tôi chết,
xin hãy chôn tôi
trong chiếc chong chóng gió.
Bao giờ tôi chết!
- Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
-> Phải chăng không ai dám vượt qua cái cũ để tiếp tục cuộc hành trình cách tân của Lor-ca? ý thơ thể hiện sự tiếc nuối 1 hành trình dang dở bởi lẽ nhà cách tân Lor-ca đã mất, nghệ thuật không người dẫn đường.
- Nghệ thuật của Lor-ca có sức sống và lưu truyền mãi mãi như cỏ mọc hoang.
Giọt nước mắt vầng trăng
-> Hình ảnh thơ đẹp và buồn, chan chứa tiếc thương còn mãi đến muôn đời.
- Đường chỉ tay: hữu hạn
Dòng sông rộng: vô hạn
-> ẩn dụ: cái chết của người nghệ sĩ
- Lor-ca bơi sang ngang
Trên chiếc thuyền ghi-ta màu bạc
-> Nói lên sự giải thoát. Chiếc ghi-ta tượng trưng cho âm nhạc và thơ ca. Chiếc ghi-ta màu bạc là biến ảnh của chiếc ghi-ta nâu khi đã sang cõi khác. Lor-ca bơi trên chiếc thuyền thi ca và âm nhạc, vượt qua bến bờ sinh tử, trở nên bất tử với nghệ thuật và cuộc đời.
- Các hành động ném lá bùa, ném trái tim vào xoáy nước, vào cái lặng yên là tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát, chia tay với những hệ lụy trần gian. Đó cũng là sự lựa chọn của Lor-ca.
 Lời thơ thể hiện tiếng lòng tri âm sâu sắc, đối với người nghệ sĩ thiên tài Lor-ca.
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu kết thúc.
- Sử dụng hình ảnh, biểu tượng siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
- Kết hợp hài hòa 2 yếu tố thơ và nhạc
2. Nội dung:
Thể hiện nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết oan khuất của thiên tài Lor-ca - một nghệ sĩ khát khao tự do dân chủ, luôn mong muốn cách tân nghệ thuật.
Tạm biệt