Tuần 14. Đàn ghi ta của Lorca

Người thực hiện:
Đoàn Thụy Bảo Châu
Trường THPT Thủ Thừa
Tổ: Ngữ văn
ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
Thanh Thảo
Chân dung Lor-ca
Nhà cách tân nghệ thuật Tây Ban Nha
I. TÌM HIỂU CHUNG
1/ Tác giả
Thơ của ông thể hiện sự suy tư, trăn trở về xã hội và thời đại.
Bút pháp thơ: nỗ lực cách tân thơ Việt.
I. TÌM HIỂU CHUNG
2/ Tác phẩm
a/ Xuất xứ : rút từ tập Khối vuông ru-bich

tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo
2/ Tác phẩm
b/ Cảm hứng :


Bao giờ tôi chết,
hãy chôn tôi với cây đàn ghi ta
trong cát.
Bao giờ tôi chết,
hãy chôn tôi giữa những hàng cam
và đám bạc hà.
Bao giờ tôi chết,
xin hãy chôn tôi
trong chiếc chong chóng gió.
Bao giờ tôi chết!
Nếu tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn ghi-ta (Lorca)
 Lor ca là một hịên tượng xuất chúng có sức ảnh hưởng to lớn tới nghệ thuật và chính trị của Tây Ban Nha hiện đại.
2/ Tác phẩm
c/ Bố cục :
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn

6 dòng đầu:
Lor-ca với những biểu hiện tập trung của văn hóa Tây Ban Nha
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
2/ Tác phẩm
c/ Bố cục :
12 dòng kế : Nỗi tiếc thương sâu sắc trước cái chết bi tráng của Lor-ca.
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du

tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
2/ Tác phẩm
c/ Bố cục :
Còn lại :
Niềm tin vào sự bất tử của tên tuổi và sự nghiệp Lor-ca.
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng

đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt

li-la li-la li-la…
Các nhóm hình ảnh:
(1): “tiếng đàn bọt nước,
áo choàng đỏ,
vầng trăng chếnh choáng,
yên ngựa mỏi mòn,…”
(2): “áo choàng bê bết đỏ,
tiếng ghita nâu,
tiếng ghita lá xanh,
tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan,
tiếng ghita ròng ròng máu chảy,…”
(3): “tiếng đàn như cỏ mọc hoang,
giọt nước mắt vầng trăng,
đường chỉ tay, dòng sông,
Lorca bơi sang ngang, ném lá bùa,
ném trái tim mình”
Biểu tượng cho những điều gì?
II. ĐỌC – HIỂU
“khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
Ph.G. Lor-ca
II. ĐỌC – HIỂU
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Hình tượng Lorca và cảm xúc của tác giả:
Hình tượng Lorca:
A1. 6 dòng đầu: Một nghệ sĩ mộng mơ, yêu tự do và cái đẹp nhưng đơn độc:
Các hình ảnh: “tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ, vầng trăng, yên ngựa” -> gợi bản sắc văn hóa TBN: đất nước của đàn ghita, của đấu sĩ đấu bò tót, của những giấc mơ hiệp sĩ.
Hệ thống từ láy: “lang thang, đơn độc, chếnh choáng, mỏi mòn” + câu thơ “li-la li-la li-la” -> gợi liên tưởng: Lorca là một kị sĩ, ca sĩ dân gian tự do và cô đơn nhiều năm ngồi vắt vẻo trên yên ngựa, mặc áo choàng đỏ, khoác chiếc đàn ghita sau lưng, đi xuôi ngược khắp TBN để sưu tầm dân ca, học tập những điệu hát đồng quê dân dã.
áo choàng đỏ
sinh hoạt văn hóa, thể thao : đấu bò
chiến đấu quyết liệt với chế độ phát xít
vầng trăng – yên ngựa
thảo nguyên mênh mông
kị sĩ phóng khoáng
=> Đoạn thơ gợi về 1 đấu trường đặc bịêt giữa khát vọng dân chủ của công dân với nền chính trị độc tài, giữa khát vọng cách tân nghệ thuật của một người nghệ sĩ chân chính với một nền nghệ thuật già nua.
hoa li-la
tiếng đàn ghi ta
A2. 12 dòng tiếp: Lor-ca – một số phận oan khuất – bi phẫn bởi những thế lực tàn ác:
Các hình ảnh: “áo choàng bê bết đỏ, bãi bắn, đi như người mộng du” tái hiện không gian kinh hoàng với những ấn tượng chết chóc gợi cái chết đột ngột đầy bất ngờ của Lorca.
Điệp khúc “tiếng ghita” + ẩn dụ tượng trưng theo cách chuyển đổi cảm giác (những âm thanh như vỡ ra thành màu sắc, hình khối) -> lột tả cảm giác bàng hoàng, căm phẫn.
+ “ tiếng ghita nâu”, “tiếng ghita lá xanh”: biểu tượng tâm hồn nghệ sĩ tha thiết yêu cuộc, yêu con người.
+ “tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan…ròng ròng máu chảy”: sự tàn bạo của bọn độc tài phát xít đã huỷ diệt một tài năng.

Cảm giác mất mát được tô đậm
Màu nâu: của đất, của làn da rám nắng.
Màu đỏ của máu
Màu xanh của đất trời, của cỏ cây hoa lá
đối lập

tiếng ghi ta
(ẩn dụ)
cuộc đời Lor-ca
nâu  trầm tĩnh
xanh  hi vọng
tròn bọt nước  đẹp mong manh
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
vỡ tan  tức tưởi ròng ròng máu chảy  đau đớn
nhân hóa, tượng trưng
Tình yêu cái đẹp
Những thế lực dã man
A3/ Lor-ca – một tâm hồn với sức sống bất diệt
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Niềm tin vào sự bất tử của Lor-ca: nghệ thuật, tình yêu tự do, tình yêu con người của Lorca như “tiếng đàn: không ai chôn cất được; nó tồn tại mãi mãi trong cuộc đời “như cỏ mọc hoang”.
Sự tiếc nuối hành trình dang dở của Lor-ca: những cách tân nghệ thuật của Lorca không có người tiếp tục, nền nghệ thuật TBN thiếu người dẫn đường “như cỏ mọc hoang”.

“khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
Ph.G. Lor-ca
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Hình ảnh: “giọt nước mắt … đáy giếng”:
đẹp mà buồn => Niềm thương tiếc, xót xa
trước cái chết của Lorca và sự dang dở
của một khát vọng cách tân nghệ thuật
Lorca bơi sang ngang
đường chỉ tay
dòng sông
ghi ta bạc
* Chiếc ghi ta tượng trưng cho âm nhạc và thơ ca. Chiếc ghi ta màu bạc là biến ảnh của chiếc ghi ta nâu khi đã sang cõi khác. Lor-ca bơi trên chiếc thuyền thi ca và âm nhạc, vượt qua bến bờ sinh tử, trở nên bất tử với nghệ thuật và cuộc đời.
* Cuộc đời Lor-ca đơn độc, ngắn ngủi nhưng mãi gắn bó với nghệ thuật
- Hình ảnh: + “đường chỉ tay đã đứt: sự chấm dứt đột ngột của một số phận.
+ Cây đàn ghi ta quen thuộc trở thành con thuyền đưa Lorca bơi ngang qua dòng sông cuộc đời, sang một thế giới khác an lạc, vĩnh hằng.
Các hành động :
ném lá bùa vào xoáy nước, ném trái tim vào lặng yên
* Điệp động từ “ném” nhằm làm tôn vinh vẻ đẹp tâm hồn của con người dám coi khinh cái chết, bình thản đối mặt với định mệnh.
 tượng trưng cho sự giã từ, giải thoát, chia tay với những hệ lụy trần gian.
 tri âm sâu sắc của tác giả đối với người nghệ sĩ thiên tài Lor-ca.
Li-la li-la li-la…
Câu thơ kết thúc đã khẳng định sức sống bất tử của tâm hồn, tư tưởng, tài năng nghệ thuật của Lorca. Tiếng đàn ngân vang gợi hình ảnh Lorca với cây đàn vẫn rong ruổi trên đất nước TBN để hát lên bài ca tranh đấu, bài ca tình yêu sự sống
=> Hình tượng bi tráng về một người nghệ sĩ chân chính trong môi trường bạo lực thống trị-một nghệ sĩ tài hoa, trong sáng, sống chết, bất tử cùng đất nước.
Hình tượng Lorca và cảm xúc của tác giả:
Hình tượng Lorca:
A1. 6 dòng đầu: Một nghệ sĩ mộng mơ, yêu tự do và cái đẹp nhưng đơn độc: Đoạn thơ gợi về 1 đấu trường đặc bịêt giữa khát vọng dân chủ của công dân với nền chính trị độc tài, giữa khát vọng cách tân nghệ thuật của một người nghệ sĩ chân chính với một nền nghệ thuật già nua.
A2. 12 dòng tiếp: Lor-ca – một số phận oan khuất – bi phẫn bởi những thế lực tàn ác: sự đối lập giữa tình yêu cái đẹp với những thế lực dã man, tàn bạo.
A3/ Lor-ca – một tâm hồn với sức sống bất diệt: Hình tượng bi tráng về một người nghệ sĩ chân chính trong môi trường bạo lực thống trị-một nghệ sĩ tài hoa, trong sáng, sống chết, bất tử cùng đất nước.
Hình tượng Lorca và cảm xúc của tác giả:
Hình tượng Lorca:
b. Cảm xúc của tác giả:
Đồng cảm, ngưỡng mộ, thương tiếc
Đưa vào nhiều chi tiết, hình ảnh, ý thơ của chính Gar-xi-a Lor-ca để mở ra một trường nghĩa “liên văn bản” rộng rãi.
Khắc họa hình tượng Lorca trong mạch cảm xúc và suy tư đa chiều vừa sâu sắc vừa mãnh liệt: ngưỡng mộ, ca ngợi, tin tưởng tài năng, nhân cách của Lorca và đau đớn xót xa trước cái chết của ông.
Sự sáng tạo hình ảnh mang nghĩa tượng trưng với sức gợi mở đa dạng, phong phú.
Tính nhạc dồi dào:
B1. Thể thơ tự do với lối viết thường các chữ đầu dòng thơ (ngoại trừ tên riêng) tạo ấn tượng một dòng cảm xúc tuôn trào mạnh mẽ, tự nhiên.
B2. Một số cụm từ và hình ảnh được lặp lại kết hợp các biện pháp ẩn dụ, hoán dụ, so sánh và chuyển đổi cảm giác theo thuyết tương giao cùng việc phá vỡ tính đều đặn cân đối của các khổ thơ góp phần làm nên sự biến hóa phong phú của điệu thơ, nhạc thơ.
B3. Các câu thơ mô phỏng cách đệm đàn và âm thanh tiếng đàn là sự kết hợp trực tiếp âm nhạc với thơ tạo nên những nốt nhạc ngân vang.
Hình tượng Lorca và cảm xúc của tác giả:
2. Những đặc sắc nghệ thuật trong bài thơ:
III. TỔNG KẾT

1/ Nội dung
Thể hiện nỗi đồng cảm của tác giả : đau xót, ngưỡng mộ trước cái chết của Lor-ca.
2/ Nghệ thuật
Kết hợp hài hòa thơ với nhạc.
Hình ảnh, ngôn ngữ đa dạng, mới mẻ, nhiều sức gợi …


IV. CHỦ ĐỀ:
Bài thơ là sự ngưỡng mộ và đồng cảm sâu sắc đối với thơ Gar-xi-a Lor-ca, là nỗi đau vô hạn trước số phận bi thảm của nhà thơ và niềm tin mãnh liệt về sự bất tử của tiếng đàn thơ Lorca.
Đọc thêm
TỰ DO
P.Ê-luy-a
I- TÌM HiỂU CHUNG
Tác giả :
Nhà thơ cũng là chiến sĩ đấu tranh cho Tổ quốc
Tác phẩm :
Được viết 1941, thời kì nước Pháp bị phát xít Đức xâm lược
II- ĐỌC – HIỂU
Bố cục :
Bài thơ gồm 21 khổ, mỗi khổ 4 câu, không có vần, không có dấu câu.
Chủ đề :
Tâm trạng tha thiết của người dân nô lệ hướng tới tự do.
Nghệ thuật :
Trùng lặp về :
- Câu “ Tôi viết tên em”
- Từ “trên”