Tuần 14. Đàn ghi ta của Lorca

Đàn ghi ta của Lor-ca
(Thanh thảo)
I.ĐỌC HIỂU CHUNG:
1. Tác giả:
Thanh Thảo
1. Tác giả:
Thanh Thảo (1946): quê huyện Mộ Đức, Quảng Ngãi.
-Một trong những nhà thơ xuất sắc thời chống Mĩ: Tài ba, dũng cảm...
-Tiếng thơ Thanh thảo đã nổi bật là tiếng nói riêng trung thực của một thế hệ cầm súng tự giác trước vận mệnh của dân tộc và lịch sử .
Được tặng giải thưởng Nhà nước về
Văn học và nghệ thuật năm 2001.
Đặc điểm thơ:
-Đậm chất triết luận: Hướng tới vẻ đẹp tinh thần của con người (nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực và yêu tự do)
-Tác phẩm đầy tính khám phá sáng tạo
- Luôn nỗ lực cách tân thơ Việt
- Xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm cách biểu đạt qua hình thức thơ tự do: hình ảnh và ngôn từ mới mẻ, gợi những liên tưởng đa chiều, đa nghĩa.
2.Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca
(1898-1936)
Nhờ có những vần thơ tài hoa mang đậm chất dân gian của ông mà người ta nghe thấy tiếng hoàng hôn than khóc ánh bình minh, tiếng đàn guitare cất lên xao xuyến…

Cũng chính nhờ có thơ ông mà đất nước Tây Ban Nha hiện lên với chiều dài sâu thẳm của lịch sử, với những sắc màu độc đáo, nồng nhiệt, nhưng vẫn phảng phất đâu đó một nỗi buồn mênh mang trong tâm hồn.
 Một thiên tài: sáng chói của VH NT hiện đại Tây Ban Nha - Con chim họa mi của thơ ca TBN.
Lor ca là một hịên tượng xuất chúng có sức ảnh hưởng to lớn tới nghệ thuật và chính trị của Tây Ban Nha lúc bấy giờ
 Một nhân cách cao đẹp: yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương nhân dân, dũng cảm đấu tranh với nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ.
Một số phận đầy oan khuất: Bị phát xít Phrăng-cô giết hại vào 1936, tại Gra-na-đa, trong một nấm mồ vô danh.
Rút trong tập Khối vuông ru-bích
(1985)
3.Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca
Cấu
trúc
thơ
Cấu
trúc
ru-bich
c?u trỳc l?ng, m?
phá bỏ khuôn mẫu, giải
phóng cảm xúc và trớ
tưởng tượng
II.Đọc cảm nhận văn bản
những tiếng đàn bọt nước
Tây-Ban-Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn

Tây-Ban-Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du

tiếng ghi-ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi-ta ròng ròng
máu chảy
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng

đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
trên chiếc ghi-ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt

li-la li-la li-la…..........
1. Cảm hứng sáng tác
Lorca
Người nghệ sĩ Tây Ban Nha vĩ đại
Người chiến sĩ chống phát xít
Người có số phận oan khuất
15

( Lorca trong tơi - M�i m�i l� bí m?t, NXB Lao d?ng, 2004)

"Lor-ca là nhà thơ mà tôi hết sức ngưỡng mộ, cả về thi ca lẫn cuộc đời và cái chết đều gây cho tôi nhiều xúc cảm và ấn tượng.Chính những hình ảnh và nhạc điệu trong nhiều bài thơ Lor-ca đã dẫn dắt tôi khi viết bài thơ mà tôi coi như một khúc tưởng niệm ông."
2. Thể thơ

Thơ tự do mang phong cách
tượng trưng - siêu thực
tượng trưng - siêu thực
Đặc trưng của thơ siêu thực là : đề cao yếu tố trực giác, cái vô thức trong quá trình sáng tác.
Thơ siêu thực chủ trương lối viết tự động, viết theo dòng cảm xúc đến một cách ngẫu nhiên, không hề sắp xếp theo lí trí.
=> Cảm giác thơ siêu thực mang màu sắc phi lí, hình ảnh liên tưởng không theo một logic, một nguyên tắc thông thường

Thơ tự do mang phong cách
tượng trưng - siêu thực
tượng trưng - siêu thực
Kết hợp chất tự sự và âm nhạc
Sáng tạo hình ảnh theo lối lạ hóa
Đề cao nhạc tính trong thơ: mô phỏng nốt ghi ta, dùng từ láy, vần nhịp kết hợp ngẫu hứng
Hình tượng trong thơ mang tính chất đa nghĩa, liên tưởng, giàu suy tư.
3. Bố cục:
4 đoạn:
Đ1 (6 dòng đầu)
Đ2 (12 dòng tiếp)
Đ3 (4 dòng tiếp)
Đ4(9 dòng còn lại)
Hành trình đơn độc của Lorca
Lorca bị hạ sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân
Niềm thương xót và sự tiếc nuối những cách tân NT của Lorca không ai tiếp tục
Suy tư về sự giải thoát và linh hồn bất tử
III.Đọc hiểu chi tiết

1.Nhan đề:
-Nhạc cụ truyền thống của TBN=>biểu tượng cho nhân vật Lorca
-Sự gắn bó máu thịt giữa Lorca với âm nhạc và văn hóa dân tộc
=> Bản sắc văn hóa và con người TBN
=> Cái nôi văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn và tài năng Lorca
Khi
tôi
chết
hãy
chôn
tôi
với
cây
đàn
2.Lời đề từ
"Khi nào tôi chết
hãy vùi thây tôi
cùng với cây đàn
dưới lớp cát

Khi nào tôi chết
hãy vùi thây tôi
giữa rặng cây cam
và đám bạc hà

Khi nào tôi chết
hãy vùi thây tôi,
tôi xin các người đó
nơi một chiếc chong chóng gió

Khi nào tôi chết!"
Gar-xi-a Lor-ca
Tình yêu, sự gắn bó sâu nặng với
quê hương, xứ sở Tây Ban Nha
của Lor-ca
Lord-ca người nghệ sĩ say mê
sáng tạo, cách tân nghệ thuật
Lorca nhắn nhủ thế hệ sau:
Phải dũng cảm vượt qua
chuẩn mực để sáng tạo những
đỉnh cao nghệ thuật mới

Lời
đề
từ
Khi
tôi
chết
hãy
chôn
tôi
với
cây
đàn
Lời thơ khơi
nguồn, dẫn dắt
dòng cảm xúc
mãnh liệt của
Thanh Thảo
về cái chết
của Lor-ca.
Là một lời
di chúc sớm
-> tỡnh yêu
của Lor-ca
với nghệ thuật,
với xứ sở
Tây Ban Nha
chôn cây đàn không có nghĩa là phủ nhận mọi giá trị sáng tạo nghệ thuật mà mong muốn tương lai phải tiếp nối, nhân lên.
a. Lorca – Hành trình đơn độc:
“những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
3.Tìm hiểu
tiếng đàn
bọt nước
âm thanh
hình khối
thính giác
thị giác
thủ pháp lạ hóa
30
 “tiếng đàn bọt nước” phù du như dự báo về số phận mỏng manh, ngắn ngủi
Áo choàng đỏ gắt
Đấu trường
Đấu sĩ
Bò tót
Áo choàng đỏ gắt
Đấu trường
Đấu sĩ
Đấu trường chính trị
Đấu tranh cho tự do
Chế độ độc tài
NT cách tân
Nền NT già nua
><

Những nét đặc thù đậm chất bản sắc văn hóa TBN.
Gợi liên tưởng đến nền chính trị phức tạp của đất nước


Lor-ca
=>Ngu?i ngh? si don d?c trờn h�nh trỡnh d?u tranh cho t? do v� d?i m?i ngh? thu?t.
Lang thang, đơn độc , vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn
=> V? d?p c?a Lorca -ngu?i ngh? si khỏt khao d?u tranh cho t? do v� cỏch tõn ngh? thu?t hi?n lờn gi?a th? gi?i d?y b?o t�n v� n?n ngh? thu?t gi� nua c?n c?i.

Áo choàng bê bết đỏ
b. Lorca bị hạ sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân
Tây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn chàng đi như người mộng du
Đấu sĩ bị thương khi giao đấu
Cái chết thảm khốc của Lor-ca
 Hoán dụ
Đối lập: hát nghêu ngao áo choàng bê bết đỏ
khát vọng hiện thực
cái đẹp tàn ác
 Bi kịch của người nghệ sĩ cách tân trong thời đại bạo tàn.
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Tiếng ghi ta
Nâu
Màu của vỏ đàn, của đất, của quê hương
Nỗi niềm hướng tới quê hương
Lá xanh
Màu của sự sống tươi đẹp
Niềm tha thiết với cuộc sống
Tròn bọt nước vỡ tan
Ròng ròng máu chảy
Hình khối, dòng
đau đớn
Tiếng đàn hóa thân thành thân phận, linh hồn, trái tim
người nghệ sĩ Lor-ca.
vỡ oà, xót xa,
tức tưởi
►âm thanh vỡ ra thành màu sắc, hình khối:
Hình ảnh tượng trưng, siêu thực:
+ Nhân hoá:
+ Hoán dụ:
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
 Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể.
Tiếng đàn của người nghệ sĩ Lor-ca trong khoảnh khắc bi thương:
- niềm yêu tha thiết quê hương, cuộc sống
- mang trong mình một tình yêu thủy chung
- nỗi đau đớn trước cái chết oan khuất
Tiếng ghi ta… máu chảy.
Áo choàng, tiếng ghi ta Lor-ca.
Tiếng ghi ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành động…
 Niềm tin vào sự bất tử của nghệ thuật mà Lor-ca sáng tạo.
C. Ni?m thuong xĩt v� s? ti?c nu?i nh?ng c�ch t�n NT c?a Lorca khơng ai ti?p t?c :
“khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
không ai chôn cất tiếng đàn
Nỗi buồn của tác giả vì khát vọng của Lor-ca không ai tiếp tục
Niềm tiếc xót cái chết, hành trình cách tân nghệ thuật dang dở của Lor-ca.
NT: so sánh, tượng trưng:
Sự bất tử của tiếng đàn, NT của Lorca:
Giọt nước mắt - vầng trăng
Long lanh - trong đáy giếng
Tiếc nuối cho hành trình cách tân NT còn dang dở của Lor-ca
d. Những suy tư về sự giải thoát thoát và linh hồn bất tử



Lor-ca bơi sang ngang
Chiếc ghi-ta
Đường chỉ tay đã đứt
Dòng sông
Một cái chết đặc biệt
đậm chất nghệ sĩ
Trong sạch, ngay thẳng, không quỳ gối trước bất công
Bất tử
Ném
Lá bùa
Trái tim
Thanh thản bước vào cõi vĩnh hằng bằng những hình ảnh mộng mơ, giàu chất nghệ sĩ
Địêp từ
e. Yếu tố âm nhạc trong bài thơ:
=> Sự kết hợp giữa thơ và nhạc.
Khúc nhạc của người nghệ sĩ hài hòa trong cái đẹp của thiên nhiên đất nước.
Thanh Thảo thể hiện sự kính trọng và tri âm với Lorca
Câu thơ “Li la - li la- li la” được láy lại ở phần đầu và cuối BT
HOA TỬ ĐINH HƯƠNG
+ Phần đầu: Gợi liên tưởng tiếng vang của chùm hợp âm(nhạc dạo) khi ca khúc bắt đầu
+ Phần kết thúc: gợi tiếng vang của chùm hợp âm vĩ thanh
IV/ LUYỆN TẬP:
:
Cảm nhận của em về hình ảnh Lorca được thể hiện qua bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca”?