Tuần 14. Đàn ghi ta của Lorca

Thanh Thảo
Đàn ghi-ta của Lor-ca
I.TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Sinh năm 1946, quê: Mộ Đức- Quảng Ngãi.
- Nhà thơ tiêu biểu cho thế hệ thơ trẻ thời chống Mĩ.
- Thành công ở thể thơ văn xuôi và trường ca.
- Sau 1975, ông dành nhiều tâm huyết cho việc đổi mới thơ Việt.
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ
- Rút trong tập “Khối vuông ru-bích” (1985), sáng tác tiêu biểu cho tư duy thơ Thanh Thảo.
mụ hỡnh m?, phỏ b?
khuụn m?u, gi?i
phúng c?m xỳc v�
trớ tu?ng tu?ng
b. Bài thơ viết về Phê- đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca
(1898-1936)
Đàn ghi ta
“Cây đàn ghi ta
cất tiếng thở than
Những cốc rượu ban mai
sóng sánh đổ tràn
Cây đàn ghi ta
bắt đầu lời ai oán
Dỗ nó nín đi
phỏng có ích gì
Chẳng thể nào
làm cây đàn im tiếng
Nó van vỉ
như dòng nước sâu thổn thức
như gió thở dài
trên đỉnh tuyết lạnh băng
(…) Ơi ghi ta/ Trái tim người tử thương/ dưới năm đầu kiếm sắc”
b. Bài thơ viết về Phê- đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca
(1898-1936)
- Tài năng sáng chói của văn học hiện đại Tây Ban Nha, đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỉ XX.
- Nhân cách cao đẹp.
- Số phận đầy oan khuất.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1. Ý nghĩa nhan đề và lời đề từ
a. Nhan đề: “Đàn ghi ta của Lor-ca”
Biểu tượng cho:
+ Tình yêu tha thiết của ông đối với đất nước Tây Ban Nha.
+ Con đường nghệ thuật cao cả mà ông nguyện phấn đấu suốt đời.
b. Lời đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”

=> Lời di chúc của Lor-ca khi tiên cảm về cái chết:
b. Lời đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”
=> Lời di chúc của Lor-ca khi tiên cảm về cái chết:
- Tình yêu tha thiết đất nước Tây Ban Nha.
- Tình yêu say đắm của Lor-ca với nghệ thuật.

- Căn dặn các thế hệ sau: hãy “chôn” nghệ thuật của ông để tìm ra những con đường sáng tạo mới.
2. Bố cục
- 6 dòng đầu:
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Hình tượng Lor-ca - con người tự do, người nghệ sĩ cách tân.
- 12 dòng tiếp:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du

tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Cảm xúc trước cái chết của Lor-ca
- 13 dòng cuối:
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng

đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la…
Niềm xót thương Lor-ca và suy tư về cuộc giải thoát, cách giã từ của Lor-ca
a. 6 dòng đầu: Hình tượng Lor-ca, người nghệ sĩ tự do với khát vọng cách tân nghệ thuật
* 3 dòng đầu:
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li la li la li la
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li la li la li la
- Tác giả đưa người đọc nhập vào không gian văn hoá đậm chất Tây Ban Nha.
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li la li la li la
- Hình tượng Lor-ca được miêu tả bằng những nét chấm phá, chịu ảnh hưởng của trường phái ấn tượng.
+ “Tiếng đàn” ghi ta – hình tượng song trùng với Lor-ca.
âm thanh
+ Chi tiết “tiếng đàn bọt nước”
hình ảnh
nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
tạo ấn tượng về những âm thanh như có hình khối: tròn trịa, trong trẻo, trẻ trung, nhảy nhót, lúc hiện lúc tan.
Hiệu quả
gợi cái hữu hạn, mong manh.
+ Hình ảnh “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”
gợi liên tưởng về một đấu trường dữ dội:
Khát vọng tự do
dân chủ
Nền chính trị
độc tài hà khắc
Khát vọng cách tân
nghệ thuật
Nền nghệ thuật
già nua, bảo thủ
Tiếng đàn bọt nước
Aó choàng đỏ gắt
ĐỐI LẬP
ÂM THANH HỒN NHIÊN ><
SẮC MÀU CHÓI GẮT
NGHỆ THUẬT ><
BẠO LỰC
* 3 dòng sau:
- Người nghệ sĩ du ca đang chếnh choáng trong men say của đất trời, của nghệ thuật.
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
- Hành trình đơn độc nhưng bền bỉ của người nghệ sĩ trong cuộc đấu tranh cho tự do và cái mới trong nghệ thuật,
b. 12 dòng tiếp
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du

tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
- Cụm từ “bỗng kinh hoàng”
-> Trạng thái sửng sốt, bàng hoàng của người dân Tây Ban Nha.
- “Áo choàng bê bết đỏ”
-> Hình ảnh hoán dụ diễn tả cái chết bi thảm của Lor-ca
- Đối lập giữa “hát nghêu ngao” với “áo choàng bê bết đỏ”:

Tự do Sự tàn ác
Tiếng hát yêu đời Hiện thực phũ phàng
Cái đẹp Các thế lực tàn bạo
NÂU
LÁ XANH
TRÒN BỌT NƯỚC
RÒNG RÒNG
MÁU CHẢY
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, hình ảnh giàu tính tượng trưng.
TIẾNG GHI TA
NÂU
LÁ XANH
TRÒN BỌT NƯỚC
RÒNG RÒNG
MÁU CHẢY
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác => những âm thanh như vỡ ra thành màu sắc, thành hình khối, thành dòng máu chảy.
TIẾNG GHI TA
+ gợi hình dung về cái chết đầy bi phẫn của Lor-ca.
+ nói lên nỗi niềm của người nghệ sĩ trước cái chết.
TIẾNG GHI TA
NÂU
Màu của đất, vỏ đàn
“bầu trời cô gái ấy”
Hoài niệm về tự do, tình yêu
LÁ XANH
Hoài niệm về tuổi trẻ.
TRÒN BỌT NƯỚC
Hoài niệm về những khát vọng cách tân nghệ thuật.
“vỡ tan”
RÒNG RÒNG
MÁU CHẢY
bàng hoàng, tức tưởi
đau đớn, nghẹn ngào
+ Tiếng đàn đã thành thân thể, linh hồn của con người, âm nhạc đã hoá thành thân phận.
- Hình ảnh “tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy”
+ Dòng thơ được ngắt đôi giống như tiếng đàn “đứt ngang dây” -> nỗi đau tan nát cõi lòng và sự xót xa tiếc nuối trước cái chết bi thương của người nghệ sĩ.
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang

Xót thương,
tiếc nuối
hành trình
cách tân
dang dở
Niềm tin vào
sự bất tử
của sự nghiệp
Lor-ca
Thể hiện nỗi buồn của người nghệ sĩ
phương Đông vì không ai thực sự
hiểu những di chúc sâu sắc của
Lor-ca gửi cho hậu thế.
Hình ảnh thơ được viết theo lối sắp đặt, gợi nhiều làn nghĩa:
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
giọt nước mắt (và) vầng trăng
giọt nước mắt (như) vầng trăng
giọt nước mắt (là) vầng trăng
vầng trăng (như) giọt nước mắt
* 9 dòng cuối
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt

li la li la li la…
- “đường chỉ tay đã đứt” tượng trưng cho số mệnh đã định trước cái chết của Lor-ca.
=> Thái độ chấp nhận định mệnh, chấp nhận sự ra đi của Lor-ca như một quy luật.
- “dòng sông”: nơi ngăn cách cõi sống và cõi chết.
- “chiếc ghi ta màu bạc”: là biến ảnh của chiếc ghi ta nâu khi đã sang cõi khác.
“màu bạc” là màu của sự vĩnh hằng, huyền thoại.
chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt

li la li la li la…
- Các hành động “ném lá bùa vào xoáy nước”, “ném trái tim vào lặng yên” tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát, chia tay thực sự với những ràng buộc, hệ luỵ của trần gian.
- Thanh âm “li la li la li la…” một lần nữa vang lên
+ như bài ca về sự bất tử của con người.
+ những đoá hoa người đời dành kính viếng hương hồn người nghệ sĩ.
+ ngàn muôn đoá hoa của sự sống nảy nở trên cái chết đau thương của người thi sĩ.
* 9 dòng cuối
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc

chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt

li la li la li la…
Thanh Thảo đã “chọn” cho Lor-ca một cách ra đi thật đẹp, thật đúng với tầm vóc tư tưởng của người nghệ sĩ nổi tiếng này.
III. Tổng kết: ( SGK)
III. Tổng kết: ( SGK)
III. Tổng kết: ( SGK)
III. Tổng kết
+ S? ngu?ng m?, d?ng c?m v� ti?c thuong sõu s?c c?a tỏc gi? v?i ngu?i ngh? si d?i di?n cho tinh th?n t? do v� khỏt v?ng cỏch tõn ngh? thu?t.
- Ngh? thu?t: K?t h?p hai y?u t? tho v� nh?c, hỡnh ?nh phong phỳ, gi�u s?c g?i m?, ngụn t? m?i m?...
- N?i dung:
+ V? d?p c?a hỡnh tu?ng ngu?i ngh? si Lor- ca.
Đã có người hiểu hình ảnh
“ giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng”
có sự kết hợp giữa hình ảnh thực với hình ảnh hoán dụ. Bọn giết người sau khi sát hại ông đã vứt xác ông xuống giếng hòng che giấu tội ác của chúng. Ông nằm đó long lanh trong làn nước giếng. Vầng trăng cũng đến bên ông, vầng trăng bây giờ không “ chếnh choáng” nữa mà nó long lanh soi tỏ một con người đã chết cho quê hương. Thêm vào đó là những giọt nước mắt cảm thông uất hận cũng long lanh trên gương mặt mỗi người.
Ý kiến của em?
Luyện tập