Tuần 13. Tỏ lòng (Thuật hoài)

TRƯỜNG THPT PHÚC THÀNH
CÁC THẦY CÔ GIÁO
Về dự giờ môn ngữ văn lớp - 10A
GIÁO VIÊN: HOÀNG THỊ HOÀI

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Câu 1. Văn học trung đại Việt Nam phát triển qua mấy giai đoạn?
A. Một
B. Hai
C. Ba
D. Bốn
Câu 2. Những tư tưởng lớn nào xuyên suốt toàn bộ 10 thế kỉ c?a văn học Trung đại Việt Nam?
A. Yêu nước và hiện thực
B. Yêu nước và nhân đạo
C. Yêu nước và lãng mạn
D. Nhân đạo và hiện thực
Câu 3. "Hào khí đông A" là cụm từ dùng để chỉ?
A. Hào khí thời Đinh
C. Hào khí thời Trần
B. Hào khí thời Lí
D. Hào khí thời Lê
Ki?M TRA B�I CU
D
B
C
Chọn đáp án mà em cho là đúng nhất cho từng câu hỏi sau
3
Em hãy kể tên các danh tướng thời nhà Trần mà em biết?
Trần Hưng Đạo, Trần Nhật Duật,
Trần Quang Khải, Trần Thủ Độ, Trần Khánh Dư…
Những hình ảnh, câu chuyện về chàng trai đan sọt
5
Tiết 36: Đọc Văn
TỎ LÒNG
(Thuật hoài )
- Phạm Ngũ Lão -
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung





* Cuộc đời:
Dựa vào phần Tiểu dẫn SGK. Em hãy tóm tắt những nét cơ bản về tác giả Phạm Ngũ Lão ?
- Phạm Ngũ Lão (1255 - 1320)
- Quê quán: Làng Phù Ủng - Huyện Đường Hào - Tỉnh Hưng Yên
- Xuất thân: từ tầng lớp bình dân
- Con người: văn võ song toàn, có công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông (lần 2, 3)
-> Được nhân dân kính trọng, vua Trần nể phục, tin dụng.

Đền Ủng (Phù Ủng, Ân Thi, Hưng Yên) - nơi thờ
tướng quân Phạm Ngũ Lão.
8

Đền Kiếp Bạc: Chí Linh- Hải Dương
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung





* Cuộc đời:
- Phạm Ngũ Lão (1255 - 1320)
- Quê quán: Làng Phù Ủng - Huyện Đường Hào - Tỉnh Hưng Yên
- Xuất thân: từ tầng lớp bình dân
- Con người: văn võ song toàn, có công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông (lần 2, 3)
-> Được nhân dân kính trọng, vua Trần nể phục, tin dụng.
* Sự nghiệp sáng tác:
+ Tỏ lòng – (Thuật hoài)
+ Viếng thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương (Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương)
- Số lượng tác phẩm để lại không nhiều, hiện còn lại 2 bài thơ:
Em biết gì về sự nghiệp sáng tác của vị danh tướng này ?





1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2.Tác phẩm
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
Múa giáo non sông trải mấy thu,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
(Bùi Văn Nguyên dịch)
Phiên âm
Dịch thơ
Nguyên tác
Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu,
Ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu.
Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh,
Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.


Dịch nghĩa
Trình bày những hiểu biết của các em về bài thơ theo mẫu sau?
Hoàn cảnh
sáng tác?

Thể thơ?
“Thuật hoài” Thuật: kể, bày tỏ
Hoài: hoài bão

Nhan đề?
Ước đoán: Bài thơ ra đời trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông lần 2 (1258)
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
Bố cục?
Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, viết bằng chữ Hán
- 2 câu đầu: Hình tượng người anh hùng và khí thế của quân đội thời Trần.
- 2 câu sau: Quan niệm về chí nam nhi và nỗi lòng của nhà thơ.
Bày tỏ khát vọng, hoài bão chí hướng (thuộc đề tài thi dĩ ngôn chí)
2.Tác phẩm
THẢO LUẬN:





Phiên âm
Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu,



Dịch thơ
Múa giáo non sông trải mấy thu,



I. Tìm hiểu chung
II. Đọc - hiểu văn bản
Hoành sóc
Múa giáo

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.

Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
1. Hai câu đầu

- Múa giáo: gợi sự thuần thục, của nghề
cung kiếm, có chút phô trương, biểu diễn
Trong câu thơ 1, hình tượng con người hiện lên với hành động và tư thế nào? (bằng từ ngữ nào)?
- Hành động: hoành sóc - (cầm ngang ngọn giáo)

- Tư thế:
chủ động, hiên ngang, oai phong, sẵn sàng chiến đấu
- Không gian: “giang sơn” - đất nước
Không gian rộng, lớn lao, kì vĩ.
- Thời gian: “kháp kỉ thu” - mấy mùa thu
Thời gian ước lệ, dài lâu, không hạn định.
=> Vẻ đẹp của người anh hùng thời Trần: chủ động, hiên ngang oai phong, lẫm liệt… sánh ngang cùng trời đất, bền bỉ theo thời gian
Hình ảnh con người ấy được đặt trong không gian, thời gian nào?





Phiên âm
Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu,



Dịch thơ
Múa giáo non sông trải mấy thu,



I. Tìm hiểu chung
II. Đọc - hiểu văn bản
- Sức mạnh của tam quân như hổ báo, lấn át cả sao ngưu
- Nghệ thuật: so sánh ẩn dụ; phóng đại (thậm xưng, …)
-> Tô đậm sức mạnh vật chất và tinh thần của quân đội nhà Trần.
- Sức mạnh của ba quân nuốt trôi cả trâu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Nuốt trôi trâu
Khí thôn ngưu
=> Sức mạnh như vũ bão, khí thế bách chiến bách thắng của quân đội thời Trần tràn đầy hào khí Đông A
1. Hai câu đầu
Cụm từ nào đặc tả sức mạnh, khí thế của quân đội nhà Trần?
Ở câu thơ thứ hai này tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Có tác dụng gì?
Tam quân là gì? Tam quân được hiểu như thế nào?
- Tam quân: ba quân (tiền, trung, hậu quân; thủy, bộ, kị binh) -> Hình ảnh dân tộc
Hoành sóc
Múa giáo





I. Tìm hiểu chung
II. Đọc - hiểu văn bản

Vậy, qua việc phân tích hai câu thơ đầu: em hiểu thế nào là Hào khí Đông A?
1. Hai câu đầu
Hào khí Đông A
Taâm hoàn, khí phaùch daân toäc thôøi Traàn:
+ Tư tưởng độc lập tự cường, tự hào dân tộc.
+ � chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược.
Đây còn là lối chơi chữ :
chữ "Đông" + bộ A = chữ "Trần"
Hào khí Đông A : Hào khí thời Trần
Đại thắng trên sông Bạch Đằng 1288
Lịch sử Việt Nam bằng tranh
Lịch sử Việt Nam bằng tranh
Lịch sử Việt Nam bằng tranh
Trận Tây Kết - Hưng Đạo Vương chém đầu Toa Đô
Lịch sử Việt Nam bằng tranh
Trận Biên giới: Phạm Ngũ Lão cùng các tướng phục kích Thoát Hoan
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
Hình ảnh một tráng sĩ lồng trong hình ảnh ba quân, dân tộc, mang đậm chất sử thi hùng tráng
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai câu đầu
b. Hai câu cuối:
Nam nhi vị liễu công danh trái,

Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu.
Nam nhi
Công danh nam tử còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
Phiên âm
Dịch thơ
Công danh trái
- Nam nhi: người làm trai trong thiên hạ
- Công danh trái: món nợ công danh
Lập công: đem lại cuộc sống ấm no cho đất nước
Lập danh: để lại tiếng thơm cho muôn đời sau
Khát vọng cao đẹp của người quân tử, rất tích cực, phù hợp với mọi thời đại
=> Quan niệm
về chí làm trai
Em có thể đọc một vài câu thơ hoặc ca dao nói đến chí làm trai ?
Hai câu thơ cuối đã thể hiện quan niệm, nỗi lòng (tâm sự) gì của tác giả?
b. Hai câu cuối:
Nam nhi vị liễu công danh trái

Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu
Công danh nam tử còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
Phiên âm
Dịch thơ
(nhân vật kì tài thời Tam Quốc, một bậc trung quân, có công giúp Lưu Bị thống nhất nhà Hán)
Vũ hầu
- Tu (thẹn): xấu hổ, thẹn thùng
- Vũ Hầu: Gia Cát Lượng
Theo em: thẹn là gì?
Vũ hầu là ai? Em biết gì về nhân vật này?
thẹn
22
Nỗi thẹn
Vì chưa bằng Vũ hầu
Vì chưa trả xong nợ nước
Thể hiện: sự khiêm tốn, khiêm nhường ...
Thể hiện: một khát vọng được cống hiến
Nỗi thẹn nâng cao phẩm giá, nhân cách của tác giả: đó chính là sự chân thành, đức độ, là cái tâm cái tài của Phạm Ngũ Lão - của con người thời Trần
b. Hai câu cuối:
THẢO LUẬN
- Vì sao tác giả cảm thấy thẹn với Vũ hầu?
Nhận xét về con người Phạm Ngũ Lão qua nỗi thẹn đó?
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I.Tìm hiểu chung
Qua lời thơ “ Tỏ lòng” em thấy hình ảnh người trai đời Trần mang những vẻ đẹp gì?
Vẻ đẹp
- Ý chí
- Quyết tâm
- Trách nhiệm
- Khát vọng (hoài bão) …
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai câu đầu:
2. Hai câu cuối:
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai câu đầu
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2. Hai câu cuối
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Nội dung
- Bài thơ khắc họa được vẻ đẹp của con người có sức mạnh, có lí tưởng và nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại Đông A.
Nghệ thuật
- “Tỏ lòng” là bài thơ Đường luật đạt tới độ súc tích cao bởi:
+ Nghệ thuật so sánh, bút pháp khoa trương, phóng đại.
+ Cách thể hiện khéo léo, chân thực mà sâu sắc .
Em hãy tóm tắt một cách ngắn gọn nhất về nội dung và nghệ thuật bài thơ?
- Từ hình ảnh người trai thời Trần, em có nhận xét gì về những hình ảnh sau đây của tuổi trẻ hiện nay?
Những hình ảnh này giúp em hiểu gì về cuộc sống? Về bản thân?
Những hình ảnh này giúp em hiểu gì về cuộc sống? Về bản thân?
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
Bản thân em thấy mình cần có suy nghĩ và hành động như thế nào để cống hiến một phần sức lực của mình đối với đất nước trong thời đại ngày nay?
II. Đọc-hiểu văn bản
1. Hai câu đầu
2. Hai câu cuối
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
- Nỗ lực hết mình (học tập, rèn luyện …) để thực hiện ước mơ hoài bão ấy
- Khi Tổ quốc cần, sẵn sàng lên đường để bảo vệ đất nước (đâu cần thanh niên có …)
- Sống phải có trách nhiệm, có hoài bão, ước mơ và biết mơ ước những điều lớn lao
- Hướng tới lý tưởng sống của thanh niên thời nay: Tâm sáng - trí trong - hoài bão lớn
Hãy chung tay vì cộng đồng để xây dựng một đất nước giàu đẹp, văn minh
“Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên đất nước muôn đời.”
(Nguyễn Khoa Điềm)
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai câu đầu
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2. Hai câu cuối
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Củng cố: Baøi taäp traéc nghieäm

Chọn đáp án mà em cho là đúng nhất cho từng câu hỏi dưới đây :
Câu 1: Chủ thể trữ tình của "Tỏ lòng" là:


A. Moät nhaø nho.

B. Moät nhaø sö.


C. Một vị tướng.
C
II. Đọc - hiểu văn bản
1.Đọc - hiểu khái quát
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2.Đọc - hiểu chi tiết
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Củng cố: Baøi taäp traéc nghieäm

Chọn đáp án mà em cho là đúng nhất cho từng câu hỏi dưới đây :
Câu 2: Hình ảnh "Hoành sóc" thể hiện :
A. Khí theá suïc soâi.

B. Tö theá hieân ngang.

C. Loøng can ñaûm.

B
Câu 1: Chủ thể trữ tình của "Tỏ lòng" là:
II. Đọc - hiểu văn bản
1.Đọc - hiểu khái quát
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2.Đọc - hiểu chi tiết
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Củng cố: Baøi taäp traéc nghieäm

Chọn đáp án mà em cho là đúng nhất cho từng câu hỏi dưới đây :
Câu 3: C?m t? "khí m?nh nu?t trơi tr�u"
du?c hi?u là:

A. Khí phách hiên ngang
B. Khí phách anh hùng
C. Khí phách lão luyện


B
Câu 1: Chủ thể trữ tình của "Tỏ lòng" là:
Câu 2: Hình ảnh "Hoành sóc" thể hiện :
II. Đọc - hiểu văn bản
1.Đọc - hiểu khái quát
2.Tác phẩm
1.Tác giả
I. Tìm hiểu chung
2.Đọc - hiểu chi tiết
III. Tổng kết
1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Dặn dò
- Học thuộc lòng bài thơ Tỏ lòng (cả phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ)
- Nắm được tiểu sử tác giả, cảm nhận được giá trị bài thơ, phát huy lý tưởng sống cao đẹp
- Soạn bài:Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi
TRƯỜNG THPT PHÚC THÀNH
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ
và các em học sinh