Tuần 13. Tỏ lòng (Thuật hoài)

Câu 1: Văn học trung đại Việt Nam phát triển qua mấy giai đoạn lớn?
a) 2
b) 4
c) 3
d) 5
?Câu trả lời đúng: c

Câu 2: Truyện Kiều của Nguyễn Du tiêu biểu cho đặc điểm nào về nội dung của văn học trung đại Việt Nam?
a) Chủ nghĩa yêu nước
b) Chủ nghĩa nhân đạo
c) Cảm hứng thế sự
d) Cả a, b, c đều đúng


? Câu trả lời đúng câu : b



Câu 3: Đặc điểm về nghệ thuật của văn học trung đại Việt Nam là gì ?
a) Tính quy phạm và sự phá vỡ tính quy phạm
b) Tính trang nhã và xu hướng bình dị
c) Tiếp thu và dân tộc hóa văn học nước ngoài
d) Cả a, b, c đều đúng
? Câu trả lời đúng: câu d
Nội dung bài giảng
Giới thiệu chung

Đọc hiểu văn bản

Tổng kết

Giới thiệu chung:
Tiểu dẫn:
SGK /trang 115
2) Văn bản :

Nguyên âm:
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
Dịch thơ:
Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu
Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu



Dựa vào SGK trang 115, em thử nêu vài nét
chính về tác giả và tác phẩm?
Em nào có thể đọc diễn cảm
bài thơ (chú ý giọng mạnh mẽ,
tự tin.)?
Tìm hiểu chú thích, giải nghĩa các từ
Tam quân Khí thôn Ngưu
Nam nhi Công danh
Vũ hầu
a) Bố cục:
Hai câu đầu: vẻ đẹp con người và thời đại nhà Trần
Hai câu cuối: "nỗi lòng" của tác giả
Theo em, bài thơ này có thể chia làm mấy
phần? Em thử nêu đại ý của mỗi phần?
b) Chủ đề:
Bài thơ miêu tả khí phách và hoài bão lớn lao của một vị tướng đời Trần, qua đó thấy được vẻ đẹp con người và thời đại nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống lại quân Nguyên-Mông, bảo vệ Tổ quốc.

c) Ý nghĩa nhan đề bài thơ:
"Thuật hoài": tỏ lòng, bày tỏ khát vọng và hoài bão trong lòng của một vị tướng đời nhà Trần

Qua phần đọc và tìm hiểu bài, em có thể cho
cô biết chủ đề bài thơ ?
Em hiểu như thế nào về nhan đề của bài thơ ?
II. Đọc hiểu văn bản:

1)Hai câu thơ đầu:

"Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu"
Nguyên tác: "hoành sóc" ( cầm ngang ngọn giáo)
Dịch thơ: "múa giáo"
Câu thơ dịch không khắc họa được tư thế cũng như tinh thần của người tráng sĩ
Em đọc lại hai câu thơ đầu tiên, sau đó thử tìm ra điểm khác biệt giữa câu thơ dịch và nguyên tác? Theo em ý nghĩa của sự khác biệt này là gì?
Hình ảnh người tráng sĩ được tác giả miêu tả như thế nào trong câu thơ đầu?
a)Hình ảnh người tráng sĩ:
Hoành sóc: hành động cầm ngang ngọn giáo
Giang sơn: không gian nước non rộng lớn
Kháp kỉ thu: thời gian đã trải qua mấy thu
? Tư thế tung hoành, chủ động; tinh thần xông xáo, sẵn sàng bảo vệ đất nước.
? Hình tượng oai phong, lẫm liệt, hiên ngang giữa đất trời, sống mãi cùng thiên thu .



Biện pháp nghệ thuật: ẩn dụ- so sánh

"Tam quân": ba thứ quân ? quân đội nhà Trần ? sức mạnh cả dân tộc.
"Tam quân"- "khí thôn ngưu": ? hình ảnh so sánh lớn lao kì vĩ

Hiệu quả: gây ấn tượng mạnh, vừa cụ thể hóa sức mạnh vật chất vừa hướng tới sự khái quát hóa sức mạnh tinh thần của ba quân .


Câu thơ sử dụng biện pháp
nghệ thuật nào? Em nhận xét
gì về hình ảnh thơ được
nói đến trong câu thơ này?
Theo em, biện pháp nghệ thuật
được dùng có hiệu quả
như thế nào?
b)Hình ảnh của ba quân:
"Tam quân tì hổ khí thôn ngưu"
Cách 1: ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu
Cách 2: ba quân như hổ báo, khí thế át cả sao Ngưu
hiểu theo cách 2 vừa diễn tả được sức mạnh của quân dân nhà Trần vừa tạo được yếu tố thẩm mĩ cho câu thơ .

Câu thơ này có hai cách hiểu khác nhau.Em lựa chọn cách hiểu nào và thử lí giải vì sao em chọn?( Các em thảo luận trong 2 phút)
Hai câu thơ đầu
đã thể hiện hào khí
Đông A như thế nào?
Tiểu kết: Hào khí Đông A thể hiện ở vẻ đẹp của con người mang tầm vóc, tư thế sánh ngang cùng vũ trụ và vẻ đẹp của thời đại nhà Trần với khí thế hào hùng mang tinh thần quyết chiến quyết thắng.
2) Hai câu thơ cuối:
Câu thơ :
"Nam nhi vị liễu công danh trái
(Công danh nam tử còn vương nợ)
Lập công ( để lại sự nghiệp)
Công danh:
Lập danh ( để lại tiếng thơm)
Thể hiện chí làm trai theo tinh thần Nho giáo.
Hoàn thành nghĩa vụ đối với dân với
nước, là món " nợ" phải trả của kẻ làm trai.
?Lí tưởng sống lớn lao, cao cả


Công danh hiểu như vậy có phải là
một cách vinh danh cho cá nhân không?
Câu thơ :
"Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu"
(Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu)
Thẹn :hổ thẹn, tự mình cảm thấy không xứng đáng
?" thẹn" chưa có tài thao lược để tạo dựng sự nghiệp anh hùng như Gia Cát Lượng.
? cách nói khiêm nhường ?thể hiện khát vọng, hoài bão vươn lên lập công cứu nước.
? Nhân cách sáng đẹp.

Em hiểu gì về chữ "thẹn" và nỗi thẹn được tác giả nói đến trong câu thơ thứ hai?
Nguyễn Khuyến:" Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào" (Thu ẩm)
? tâm huyết của nhà thơ đối với đất nước dù lựa chọn con đường lui về ở ẩn.

Cùng viết về nỗi thẹn này em còn gặp ở tác giả và tác phẩm nào?
Điểm gặp nhau giữa hai nhà thơ cho em biết thêm về điều gì?
? Nỗi " thẹn" của những con người có nhân cách lớn
Qua đây em có suy nghĩ gì về lí tưởng của thanh niên ngày nay?
Lí tưởng của thế hệ trẻ ngày nay khác ngày xưa ở nhiều phương diện, nhưng cùng chung một mục đích cao cả: hướng tới hoàn thiện vẻ đẹp chân thiện mĩ trong nhân cách và sống phải có lí tưởng, phải quyết tâm thực hiện lí tưởng đó.
Các em tự ghi lại suy
nghĩ của mình.
III. Tổng kết
Theo em nội dung chủ yếu của bài thơ này là gì?
Nội dung đó được chuyển tải bằng những biện pháp nghệ thuật nào?
Các em đọc ghi nhớ
trong SGK 116.




Em có cảm nhận gì về vẻ đẹp con người và thời đại nhà Trần?
"Thuật hoài" là tác phẩm tiêu biểu cho thể loại "tỏ lòng" trong văn chương trung đại, em có nhận xét gì về nghệ thuật của bài thơ?
Bạn nào có thể đọc thuộc cả bài thơ? ( hay ít nhất là câu thơ mà em thích - chú ý đọc thật diễn cảm.)


-Học thuộc bài thơ (nguyên tác, dịch thơ)
-Chuẩn bị bài "Cảnh ngày hè" của_Nguyễn Trãi
+Đọc ít nhất 1 lần.
+Đọc kĩ phần chú thích.
+Gạch dưới những câu thơ em thích nhất? Thử lí giải vì sao?