Tuần 13. Tỏ lòng (Thuật hoài)

Tỏ lòng
( Thuật hoài )

Phạm Ngũ Lão
Ngữ văn 10
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Phạm Ngũ Lão (1255-1320) là danh tướng thời Trần.
- Ông là người “văn võ toàn tài”, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông.
Sáng tác:
+ Thuật hoài
+ Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến quyết thắng giặc Mông-Nguyên của quân đội nhà Trần.
b. Nhan đề:
* Thể loại:
Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
- Thuật: Kể, bày tỏ
- Hoài : Mang trong lòng
Bày tỏ nỗi lòng
c. Th? lo?i v� b? c?c:
2 phần
2 câu đầu:
2 câu cuối:
Hình tu?ng con người và quân đội thời Trần
Nỗi lòng của tác giả
* Bố cục:
Đề tài quen thuộc của VHTĐ : “nói chí”
II. Đọc-hiểu VB:
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
(Phạm Ngũ Lão)
Múa giáo non sông trải mấy thu,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
(Bùi Văn Nguyên dịch)
Đọc VB:
Nguyên tác:
A.NỘI DUNG
1.Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần
Hành động: “Hoành sóc” (cầm ngang ngọn giáo)
Tư thế hiên ngang, vững chãi, sẵn sàng chiến đấu
a.Câu 1: Hình tượng người tráng sĩ
-Tầm vóc:
+Không gian:
“giang sơn”(non sông, đất nước)
rộng lớn
+Thời gian:“kháp kỉ thu”(mấy mùa thu)
Dài lâu, không hạn định
 Lớn lao, kì vĩ, sánh cùng trời đất
Dựng lên chân dung người tráng sĩ vệ quốc thuở “bình Nguyên” hùng dũng, hiên ngang, oai phong, lẫm liệt, mang tầm vóc vũ trụ.
b.Câu 2: Hình tượng quân đội thời Trần
- Hình ảnh: “tam quân”(ba quân)
 Tượng trưng: quân đội-dân tộc thời Trần
- Thủ pháp ss, phóng đại:
+ Tì hổ (như hổ báo)
 Cụ thể hóa sức mạnh thể chất của toàn dân tộc: Vô địch, phi thường.
+ Khí thôn ngưu
Khí thế nuốt trôi trâu
Khí thế át sao Ngưu
Khái quát hóa sức mạnh tinh thần của dân tộc: Sức mạnh tiến công như vũ bão, thần tốc,khí thế “xung thiên”, quyết chiến quyết thắng mọi kẻ thù xâm lược
Thể hiện sự ngợi ca, niềm tự hào về sức mạnh dân tộc.
Một số hình ảnh về quân đội thời Trần:
Giặc Mông-Nguyên xâm lược
Trận Vân Đồn của Trần Khánh Dư, quân ta thắng lớn
Trận Tây Kết-Hưng Đạo Vương chém đầu Toa Đô
Trận Vạn Kiếp-Hưng Đạo Vương cùng các tướng đại thắng
Trận biên giới-Phạm Ngũ Lão cùng các tướng phục kích Thoát Hoan
Trận trên sông Bạch Đằng 1288
Kháng chiến thắng lợi
Tiểu kết: Ngôn từ hàm súc, hình ảnh hoành tráng,NT so sánh, phóng đại + giọng điệu hào hùng thể hiện sinh động hình tượng người tráng sĩ lồng trong hình tượng dân tộc mang ý nghĩa khái quát, gợi lên hào khí dân tộc thời Trần - “Hào khí Đông A”
1.Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần
Hào khí Đông A:
Tâm hồn, khí phách dân tộc thời Trần
+ Tu tu?ng d?c l?p t? cu?ng, t? h�o d�n t?c
+ � chí quy?t chi?n, quy?t th?ng k? th� x�m lu?c
Đây còn là lối chơi chữ:
Chữ “Đông” + Chữ A = chữ “Trần”
Hào khí Đông A: Hào khí thời Trần
2.Hai câu cuối: Nỗi lòng tác giả
a. Câu 3: Cái “chí” của người anh hùng
- “Công danh”
Lập công:
Làm nên sự nghiệp
Lập danh:
Để lại tiếng thơm
 Lý tưởng sống chung của người trai thời phong kiến.
- “Nợ”
 Ý thức về nghĩa vụ, trách nhiệm công dân với đất nước trong hoàn cảnh giặc xâm lăng
Cái “chí” thể hiện ở lí tưởng sống đẹp đẽ: Quyết tâm thực hiện, hoàn thành trách nhiệm đối với đất nước.
b. Câu 4: Cái “tâm” của người anh hùng
Nỗi “thẹn”
Vì tự thấy kém cỏi so với Vũ hầu về tài thao lược
Vì chưa báo đáp được ơn vua, nợ nước
Cái “tâm” thể hiện ở hoài bão cao cả: mong có được tài cao, chí lớn đóng góp cho đất nước Cái “tâm” của con người có nhân cách lớn.
Tiểu kết: Giọng thơ trầm lắngHai câu thơ là lời bày tỏ niềm trăn trở về khát vọng lập công danh để thỏa “chí nam nhi” và cũng là khát vọng được đem tài trí “tận trung báo quốc”-Lẽ sống lớn của con người thời đại Đông A.
2.Hai câu cuối: Nỗi lòng tác giả
B. NGHỆ THUẬT:
- Ngôn từ cô đọng, hàm súc, thiên về thủ pháp gợi, gây ấn tượng.
- Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thi:
+ Xây dựng hình tượng lớn lao, kì vĩ.
+ Hào khí thời đại, tầm vóc, chí hướng của người anh hùng.
- Hình ảnh giàu sức biểu cảm.
C. Ý NGHĨA VĂN BẢN:
Thể hiện lí tưởng cao cả của vị danh tướng Phạm Ngũ Lão, khắc ghi dấu ấn đáng tự hào về một thời kì oanh liệt, hào hùng của lịch sử dân tộc.
III. Tổng kết: (ghi nhớ sgk)
*CỦNG CỐ:
1/ Vẻ đẹp của con người thời Trần thể hiện như thế nào qua bài thơ?
-Tầm vóc, tư thế, hành động lớn lao, kì vĩ.
-Chí lớn lập công danh gắn với sự nghiệp cứu nước, cứu dân; cái tâm mang giá trị nhân cách, nỗi thẹn tôn lên vẻ đẹp con người.
2/Vẻ đẹp của thời đại thể hiện như thế nào qua bài thơ?
Khí thế hào hùng mang tinh thần quyết chiến, quyết thắng.
3/Thành công nghệ thuật của bài thơ?
-Thủ pháp gợi thiên về ấn tượng bao quát, đạt độ súc tích cao
-Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thi và hình tượng thơ lớn lao, kì vĩ.
Dặn dò:
-Viết một đoạn văn nói lên cảm nhận của em về Hào khí Đông A qua bài thơ Tỏ lòng.
-Soạn bài mới: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt
Ch�c C�c Em H?c T?t!!!