Tuần 13. Sóng

A>TÁC GiẢ-TÁC PHẨM
Tiểu sử của tác giả:
- Nhà thơ Xuân Quỳnh (1942- 1988) tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê ở tỉnh Hà Sơn Bình (Hà Tây ngày nay). Bà sinh ra trong một gia đình công chức, mồ côi mẹ từ nhỏ, ở với bà nội.

Bà vốn là diễn viên. múa từ năm 13 tuổi. Năm 19 tuổi, bà có thơ đăng báo, không lâu sau bà đã trở thành nhà thơ chuyên nghiệp với nhiều bài viết về người phụ nữ.
Năm 1967, bà kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam, là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá III.
Năm 1973, bà kết hôn với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ.
Nhà thơ Xuân Quỳnh mất ngày 29/8/1988 trong một tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương (nay là thành phố Hải Dương), tỉnh Hải Dương. Trong tai nạn thương tâm đó có cả chồng bà – Nhà biên kịch Lưu Quang Vũ và con trai út Lưu Quỳnh Thơ (13 tuổi).



Các giải thưởng văn học tiêu biễu của nhà thơ:
Giải thưởng Văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn 1982 - 1983 (tập thơ “Bầu trời trong quả trứng”).

Giải thưởng về thơ của Hội Nhà văn Việt Nam 1990 (tập thơ “Hoa cỏ may”)

Năm 2001, Nhà thơ Xuân Quỳnh được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.

Tác phẩm tiêu biểu:

- Gió Lào, cát trắng (thơ, 1974);
- Lời ru trên mặt đất (thơ, 1978);
- Sân ga chiều em đi (thơ, 1984);
- Tự hát (thơ, 1984);
- Cây trong phố - Chờ trăng (thơ, in chung);
- Bầu trời trong quả trứng (thơ, thiếu nhi, 1982);
- Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985);
- Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi - 1981),
- Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984);
- Vẫn có ông trăng khác (truyện thiếu nhi, 1986);

Tác phẩm:
- Những bài thơ khi hạnh phúc đắm say, lúc đau khổ, suy tư của nhà thơ luôn gần gũi vì được viết với sự đằm thắm của một người phụ nữ vừa làm thơ vừa làm vợ, làm mẹ. Nhiều bài thơ của Xuân Quỳnh đã trở nên nổi tiếng như Thuyền và biển, Sóng, Hoa cỏ may, Tự hát, Nói cùng anh …
- Bài thơ Sóng được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền ( Thái Bình). Bài thơ in trong tập Hoa dọc chiến hào.
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sống không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ

Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau


Con sóng dưới lòng sâu-
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương

Ở ngoài kia đại dương
Trăm nghìn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở

Cuộc đời đi dài thế
Năm tháng vãn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Ðể ngàn năm còn vỗ .
- 29-12-1967
B> Tìm Hiểu Văn Bản
1./ Hình tượng sóng –nỗi niềm tình yêu:
Với hình tượng Sóng, Xuân Quỳnh đã khéo léo gợi hình tượng sóng bằng nhạc. Những từ ý nghĩa trái ngược nhau lại được sắp xếp theo từng cặp, vừa thể hiện được nhịp sóng, bản chất của sóng và cũng gợi tình yêu đôi lứa, những thay đổi thất thường trong tâm hồn trẻ:
“Dữ dội >
Ồn ào >
Con sóng là vĩnh hằng gắn với sự vĩnh hằng của biển khơi muôn đời, con sóng của ngày xưa với con sóng của hôm nay không có gì thay đổi, vẫn dào dạt, vẫn sôi nổi như tình yêu của tuổi trẻ muôn đời vẫn bồi hồi. Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu của tuổi trẻ với con sóng của đại dương:


“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.”

Anh
Em
Biển lớn
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”
Trong tâm hồn của người phụ nữ đang luôn khao khát đi tìm hiểu cặn kẽ nguồn gốc của tình yêu.
Người phụ nữ đắm chìm trong nỗi suy tư, nhưng cuộc hành trình đi tìm lời giải cho nguồn gốc tình yêu bị bế tắc, không thể nào trả lời câu hỏi ấy
Trước muôn trùng… em nghĩ

“Em cũng không biết nữa”
a. Những trăn trở của sóng - của tình yêu:
Tình yêu phải gắn liền với nỗi nhớ
Nỗi nhớ vô cùng tha thiết, sâu sắc, len lõi sâu vào ý thức và cả tiềm thức.
“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
- Nỗi nhớ sâu lắng, nhẹ nhàng nhưng cũng rất chân thành, táo bạo mới mẻ trong đời và cả trong thơ.
b. Bản chất của tình yêu:
Trong bài Sóng, Xuân Quỳnh đã biểu hiện nỗi nhớ qua âm thanh của tiếng sóng vỗ suốt ngày đêm vào bờ, thao thức không ngủ được.

Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được




Xuân Quỳnh đã nói lên nỗi đau da diết qua hình tượng sóng, những con sóng thao thức đập vào bờ. Con sóng nào cũng khao khát đến bờ, hình ảnh của bến bờ như cái đích đi tới. Xuân Quỳnh đã có những liên tưởng rất sáng tạo để nói lên một tình yêu chung thủy:


“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vàn cách trở.”
Ở ý thơ trên Xuân Quỳnh nói hạnh phúc trong tình yêu không dễ dàng mà đạt được, phải biết vượt qua những thử thách.
Tình yêu bao giờ cũng phải đuợc thử thách với thời gian. Xuân Quỳnh đã liên hệ những con sóng đã trải qua thời gian vẫn vỗ, vẫn dào dạt và khao khát tìm đến bờ:


“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.”

2. Nỗi niềm suy tư của người phụ nữ.
Bài thơ đựơc kết thúc với những tình cảm riêng của tác giả mong ước được tan ra thành trăm ngàn con sóng muôn đời với biển khơi. Tác giả đã nhờ sóng nói hộ nỗi khát vọng được sống trọn vẹn trong tình yêu. Tình yêu lứa đôi đẹp đẽ, nồng nàn như trăm ngàn con sóng nhỏ giữa đại dương mênh mông, muốn được hoà nhịp vào biển lớn của tình yêu cộng đồng:








“Làm sao đựơc tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”

3.Nghệ thuật:
Cấu trúc của bài thơ Sóng được xác lập theo cách đan xen hình tượng: sóng - bờ (hai khổ đầu), sau đó em – anh (khổ thứ ba, thứ tư), rồi lại sóng - bờ (khổ thứ năm), tiếp đến em – anh (khổ thứ sáu), rồi lại sóng - bờ (khổ thứ bảy) và sau lớp lớp sóng đan xen tới lui như vậy, biển lặng dần đi, nhường chỗ cho suy tư xa rộng về cuộc đời, năm tháng, về các quy luật vĩnh hằng của tự nhiên:


Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.
Để rồi đến ngay khổ thơ kết thúc, hai cặp hình tượng sóng - bờ và em – anh giao kết, ở đó tình yêu của thiên nhiên và con người xuyên thấu vào nhau là một hay là hai, không thể phân biệt được. Nhân vật em muốn “Làm sao được tan ra – Thành trăm con sóng nhỏ” để được yêu gấp trăm lần “Giữa biển lớn tình yêu” về để yêu cho kịp vì “Cuộc đời tuy dài thế - năm tháng vẫn đi qua”.


Âm hưởng nhẹ nhàng, dào dạt, gợi ra những nhịp sóng dồn dập và liên tiếp lúc sôi nổi, lúc sâu lắng.
Tâm trạng: Hồn nhiên, chân thành
Hình tượng sóng được miêu tả nhiều lần nhưng không lặp lại.
Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay.



C > TỔNG KẾT
Từ hình tượng “sóng” Xuân Quỳnh cho ta thấy rõ vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Với tình yêu chân thành, thắm thiết, người phụ nữ muốn sống hết mình, sống trọn vẹn trong tình yêu đẹp. Yêu là nhớ ngày mong đêm, người phụ nữ khát khao được hòa nhập gần gũi trong tình yêu ấy. Họ yêu thật nồng nàn, say đắm, thủy chung. Họ muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người.