Tuần 13. Sóng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM
KHOA NGỮ VĂN
HỘI THI "VIÊN PHẤN XANH"
GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ - PHÂN MÔN VĂN HỌC
NGƯỜI GIẢI TRÌNH: NGUYỄN NGỌC ĐOAN TRANG
LỚP SP VĂN 2B
MSSV: K34601124
Sóng
(XUÂN QUỲNH)
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức



Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?



Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể



Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở



Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa




Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.


Biển Diêm Điền, 29-12-1967


NỘI DUNG BÀI HỌC
1. Vài nét về nhà thơ Xuân Quỳnh
1.1 Cuộc đời
1.2 Sáng tác văn chương
2. "Sóng"
2.1 Hoàn cảnh sáng tác
2.2 Phân tích bài thơ theo bố cục
2.3 Tên bài thơ và hình tượng nghệ thuật bao trùm
3. Tổng kết
4. Luyện đề
1. Vài nét về nhà thơ Xuân Quỳnh
1.1 Cuộc đời
- La Khê, thành phố Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay Hà Nội).
- Gia đình công chức, sớm mồ côi mẹ, ở với bà nội và chị gái Đông Mai.
- Diễn viên múa Đoàn Văn công nhân dân TƯ, biên tập viên của báo Văn nghệ và NXB Tác phẩm mới, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn VN khóa III.
- 1988, qua đời trong một tai nạn giao thông tại Hải Dương cùng con và chồng là nhà viết kịch nổi tiếng Lưu Quang Vũ.
- 2001, Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Xuân Quỳnh và Đông Mai
Gia đình Lưu Quang Vũ
- Xuân Quỳnh
Nguyễn Thị Xuân Quỳnh
(1942-1988 )
1. Vài nét về nhà thơ Xuân Quỳnh
1.2 Sáng tác văn chương
- Tơ tằm - Chồi biếc (in chung với Cẩm Lai, 1963)
- Hoa dọc chiến hào (1968)
- Gió Lào cát trắng (1974)
- Lời ru trên mặt đất (1978)
- Tự hát (1984)
- Hoa cỏ may (1989, Giải thưởng văn học năm 1990 của Hội Nhà văn)
Mảng sáng tác cho thiếu nhi:
- Tập thơ: Cây trong phố - Chờ trăng (in chung), Bầu trời trong quả trứng (Giải thưởng văn học năm 1982-1983 của Hội Nhà văn).
- Tập truyện: Bao giờ con lớn, Chú gấu trong vòng đu quay, Mùa xuân trên cánh đồng, Bến tàu trong thành phố, Vẫn có ông trăng khác.
- Truyện thơ: Truyện Lưu Nguyễn.
Một số bài thơ tình của Xuân Quỳnh được phổ nhạc:
- Thơ tình cuối mùa thu
- Thuyền và biển
- Tự hát
- Sóng
.
2. "SÓNG"
2.1 Hoàn cảnh sáng tác
* Năm 1967:
- Trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình), in trong tập Hoa dọc chiến hào.
Bài thơ thực sự là đóa hoa tươi thắm nở dọc theo chiến hào của những năm tháng chống Mỹ khốc liệt.
- Xuân Quỳnh 25 tuổi: rất trong sáng và tràn đầy tin tưởng, trải qua đổ vỡ tình yêu ? ấp ủ nhiều hy vọng, niềm tin vào hạnh phúc tương lai.
2. "SÓNG"
? Vấn đề văn bản
1. - Sông không hiểu nổi mình
hay - Sóng không hiểu nổi mình

2. Con sóng dưới lòng sâu Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng dưới bờ Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
2. "SÓNG"
? Vấn đề văn bản

- Sông không hiểu nổi mình
- Sóng không hiểu nổi mình

Đều là khát vọng được vươn ra xa, hòa mình vào một thế giới rộng lớn hơn, cũng là để tìm thấy chính mình, nhận chân được nhu cầu tình cảm của bản thân: Sóng tìm ra tận bể.
2. "SÓNG"
? Vấn đề văn bản





Sóng nước ngày đêm
vỗ bờ

Nỗi nhớ thâm nhập vào vô thức
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng dưới bờ
Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng dưới bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Logic nội tại: mạch tình cảm, tâm trạng xuyên thấu suốt 6 dòng thơ:
NGOẠI
CẢNH

TÂM CẢNH

Đặc trưng vĩnh hằng của TỰ NHIÊN
Quy luật vĩnh cửu của TÌNH CẢM:
TÌNH YÊU-NỖI NHỚ
2. "SÓNG"
2.2 Phân tích bài thơ theo bố cục
Khổ 1,2:
Dữ dội và dịu êm. Bồi hồi trong ngực trẻ
Khổ 3, 4:
Trước muôn trùng sóng bể. Khi nào ta yêu nhau
Khổ 5, 6:
Con sóng dưới lòng sâu. Hướng về anh - một phương
Khổ 7, 8, 9:
Ở ngoài kia đại dương. Để ngàn năm còn vỗ

và
và
><
><
Khổ 1,2
Dữ dội
Ồn ào
dịu êm
lặng lẽ
- Cấu trúc song hành, đối xứng
- Hàng loạt tính từ tương phản
- Âm điệu đằm thắm hơn
- Trạng thái tâm lý của người con gái khi yêu
- Tình yêu là sự dung hòa các sắc thái đối lập
BÚT PHÁP TẢ THỰC
BÚT PHÁP TƯỢNG TRƯNG
Sóng luôn dạt dào không yên
không hiểu nổi mình
Nguyên nhân
Nơi ban đầu
chật hẹp
Nơi đến
rộng lớn
Cuộc hành trình
Kết quả tất yếu
- Sóng
Sông
tìm ra
bể
- Quy luật muôn đời của tự nhiên
- Sự không cam phận, chủ động
đi tìm sự đồng điệu, đi tìm chính mình
? Vấn đề văn bản
Khổ 1,2
Quyết tâm
tận
Khổ 1,2
Dữ dội
không hiểu
và dịu êm
và lặng lẽ
Ồn ào
Sông
nổi mình
Sóng
tìm ra
tận bể
NHỊP THƠ
2 / 3
3 / 2
(1 / 2 / 1)
Biến chuyển linh hoạt
Mô phỏng nhịp sóng
+ Khát vọng muôn thuở, mãnh liệt nhất ở tuổi trẻ
+ Luôn trường tồn, trẻ trung trong đời người hữu hạn
Hãy để tuổi trẻ nói hộ tình yêu
(Xuân Diệu)
Chỉ tuổi trẻ chỉ tình yêu vĩnh viễn
(Xuân Quỳnh)

Khổ 1,2
ngày sau
Sự bất diệt của tự nhiên con sóng
Sự bất diệt của
? Khát vọng tình yêu đủ sức vượt không gian, thời gian, là nguồn mạch duy trì sự sống từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Bồi hồi trong ngực trẻ
ngày xưa
vẫn thế
Lời khẳng định đanh chắc, niềm tin tuyệt đối
"KHÁT VỌNG TÌNH YÊU"
Sóng là hiện thân cho những quy luật muôn đời của tình yêu:
- Tình yêu là sự dung hòa các sắc thái đối lập.
- Sự chủ động của người phụ nữ hiện đại trên con đường đi tìm hạnh phúc cho chính mình.
- Khát vọng tình yêu là vĩnh cửu, chiếm ngự cả không gian, thời gian và là đặc trưng của tuổi trẻ
Khổ 1,2
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ

Trước muôn trùng sóng bể
về
về
Không gian khơi gợi mối nghĩ
Khổ 3, 4
Cặp đối tượng suy nghĩ sóng đôi
Điệp ngữ

anh, em

biển lớn
Em nghĩ
Em nghĩ
Hàng loạt câu hỏi
Từ nơi nào sóng lên?


Gió bắt đầu từ đâu?

Khi nào ta yêu nhau
? Tình yêu của anh, em được đặt bên cạnh thiên nhiên rộng lớn để soi chiếu với những đặc tính vĩnh hằng của tự nhiên
Sóng bắt đầu từ gió
? Sự thao thức, suy tư của người con gái về cội nguồn của sóng, về thời điểm bắt đầu của tình yêu
Em cũng không biết nữa
Cái lắc đầu nhỏ nhẹ dễ thương đầy nữ tính

Anh yêu em vì sao không biết rõ
Chỉ biết yêu em, anh thấy yêu đời
Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
(Vì sao?)
Trước muôn trùng bể
nghĩ về anh, em
nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào lên?

bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau?
- Xuân Quỳnh lặn sâu vào chính mình và đã bắt gặp được trạng thái tinh thần chung của mọi lứa đôi nên biểu hiện nó rất duyên dáng.
- Nhân vật trữ tình thứ hai xuất hiện: người con gái (em), đáp ứng nhu cầu bộc bạch trực tiếp nỗi lòng.
- Hình tượng sóng và em kết hợp thể hiện khát vọng tình yêu cháy bỏng.
Khổ 3, 4
Em
sóng
sóng
Em
Em
Sóng
Khổ 5, 6
dưới lòng sâu
trên mặt nước
Ôi nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương
Chìm sâu trong trăn trở
Khắc khoải bộc lộ ra ngoài

Da diết với thời gian

Bộc lộ trực tiếp

Trào lên trải rộng ra
không gian
Con sóng
Con sóng
con sóng
MƠ

em đến anh
VÔ THỨC
Lòng nhớ
Chiều sâu tâm hồn
Khối óc
Bâng quơ, hoặc lý trí
=
=
Chân thành
Cả TRONG CÒN THỨC
"sóng nhớ bờ":
Ngày đêm KHÔNG NGỦ ĐƯỢC
"em đến anh":
NHỚ
Đằm thắm, sâu lắng
Khổ thơ chính là
sự mở lời cho
NỖI NHỚ TÌNH YÊU
vốn thường trực trong
sâu thẳm đáy lòng của
biết bao người con gái
từ xưa đến nay.

Cháy bỏng, nồng say.
Khổ 5, 6

? VẤN ĐỀ VĂN BẢN
nhớ
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Khổ 5, 6
Dẫu về phương
Dẫu về phương
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về - một
Lối nói ngược ? dẫu không gian
+ mở rộng đa chiều
+ cách xa trắc trở
+ trời đất có đổi thay
XUÔI
NGƯỢC
anh
Trái tim chỉ luôn hướng về một phương - -
BẮC
NAM
phương
bằng tình yêu thủy chung như nhất.
Lòng em đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng
về anh - một phương
Diễn biến tâm lý của "em" đi từ
con tim
khối óc
lẽ sống

nỗi nhớ tình yêu thâm nhập vào con tim lẫn khối óc, trở thành lẽ sống, khát vọng ở đời.
NGHĨ
NHỚ
HƯỚNG
Khổ 5, 6
Những bộc bạch vô cùng chân thành, táo bạo của người phụ nữ trước khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình.
TRONG TỰ NHIÊN: Sóng vỗ bờ là chân lý tất yếu
TRONG TÌNH YÊU: Tình yêu chân thành là quá trình đi đến cái đích cuối cùng của sự thủy chung
Ở ngoài kia đại dương
con sóng đó
tới bờ
muôn vời cách trở
Khổ 7, 8, 9
Trăm ngàn
Con nào
? Số từ ước lệ
? Đại từ phiếm chỉ nào như một cách gián tiếp bao quát toàn bộ đối tượng hướng đến (= tất cả)
? Phủ định mà khẳng định
? Loại trừ mọi ngoại lệ
chẳng
Dù
MỘT QUAN NIỆM LẠC QUAN, TÍCH CỰC VỀ TÌNH YÊU
<
<
- Cặp đối thể "bất tương thích" về quy mô
dài thế
đi qua
Như kia rộng
bay về xa

tuy
Cuộc đời

biển
dẫu
Khổ 7, 8, 9
- Cặp câu quan hệ nhượng bộ
vẫn
vẫn
. . .
. . .
Năm tháng
Mây
(Bầu trời)
Sự hữu hạn của con người trước thiên nhiên rộng lớn
của cuộc đời trước dòng chảy trôi của thời gian
được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
Khổ 7, 8, 9
? Bổ ngữ
? Trạng ngữ chỉ không gian
? Trạng ngữ chỉ mục đích
Các câu thơ "gọi nhau" ? Khát khao mãnh liệt:
Làm sao
+ hòa tình yêu con người vào tình yêu vĩnh cửu của thiên nhiên
+ tìm thấy mình trong chính người mình yêu
Thời gian như là gió
Mùa đi theo tháng năm
Tuổi theo mùa đi mãi
Chỉ còn anh và em
Cùng tình yêu ở lại.

Chẳng có thời gian chẳng có không gian
Chỉ tuổi trẻ, chỉ tình yêu vĩnh viễn
Thời gian như gió thoảng qua
Tình yêu là cánh đồng hoa giữa trời.

Ngàn xưa cho tới mai sau
Vịnh xanh như buổi ban đầu còn yêu.
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Ứng xử tích cực: luôn khao khát hạnh phúc hiện tại, sống hết mình để vượt qua và chiến thắng sự hữu hạn của thời gian và trắc trở của đời người.
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
Lo âu, khắc khoải về cái còn - mất, cái vô thường - cái vĩnh hằng
? nét tâm lý thường trực trong thơ Xuân Quỳnh.
Khổ 7, 8, 9
THỜI GIAN
BẤT TẬN

Năm tháng đi qua
Mùa thu đi
Thời gian trắng
.
- TÌNH YÊU -
KHÔNG GIAN
BAO LA

Biển khơi
Đất trời
Mây gió
.
? Diễn đạt đến tận cùng cái khát khao hạnh phúc vĩnh cửu, cái bất diệt của tình yêu chân chính.
Khổ 7, 8, 9
Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Như máu thịt đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi.

(Tự hát)
Bài thơ dẫn dắt người đọc đi trên
CON ĐƯỜNG TÌNH YÊU
với những nỗi niềm, cách trở, nhớ thương, chờ đợi nhưng cuối cùng sẽ như
SÓNG VỖ BỜ

Người đọc tìm thấy ở SÓNG chính mình, tâm trạng mình, cuộc đời mình.
Đấy chính là sức truyền cảm và đồng cảm trong thơ Xuân Quỳnh.

a) Tên bài thơ

- Ngắn gọn, giản dị, phù hợp với phong cách thơ Xuân Quỳnh.

- Hàm ẩn, gợi mở: sóng nước, sóng lòng, sóng tình, khát vọng dâng trào, sóng thơ...
Sóng
b) Hình tượng nghệ thuật bao trùm
- sóng & sóng - bờ (khổ 1, 2, 7)
- em & em - anh (khổ 3, 4, 5, 6)
- sóng & em (khổ 1, 4, 5)
Sóng
2. "SÓNG"
Sóng và em:
- tách đôi: soi chiếu vẻ đẹp tương đồng
- đan cài quấn quýt: gợi vẻ đẹp đằm thắm
- hóa thân là một: cộng hưởng vẻ đẹp trong nhau.
Người con gái

Tình yêu của người con gái
Hình tượng động, trạng thái, diễn biến phức tạp, biến chuyển không ngừng
2.3 Tên bài thơ và hình tượng nghệ thuật bao trùm
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
3.3.2 Thể thơ, âm điệu, nhạc điệu
Âm điệu của sóng biển:
- Thể thơ 5 chữ thường không ngắt nhịp
- Cách tổ chức ngôn từ: trùng điệp kết cấu câu
Âm điệu của một nỗi lòng đang tràn ngập, khao khát tình yêu vô hạn, đang rung lên đồng điệu, hòa nhịp với sóng biển.
3. TỔNG KẾT
3.1 Chủ đề

Từ những quy luật chung của tình yêu, bài thơ đi đến khẳng định tình yêu luôn gắn liền với nỗi nhớ và lòng thủy chung son sắt, cuối cùng là khát vọng cao đẹp về một tình yêu vĩnh cửu.
3.2 Nội dung

Bài thơ thể hiện khát vọng tình yêu mãnh liệt của một tâm hồn người phụ nữ vừa đậm đà tính truyền thống (dịu dàng, đằm thắm) vừa hết sức hiện đại (sôi nổi, mãnh liệt, chủ động), nhưng trên hết là lời khẳng định một tình yêu vĩnh cửu vượt không gian và thời gian.
3. TỔNG KẾT
3. TỔNG KẾT
3.3 Nghệ thuật

1. Hình tượng sóng vốn là hình tượng truyền thống khi biểu trưng cho tình yêu, nhưng đã được nhà thơ thổi vào luồng gió hiện đại (2.3).
2. Các yếu tố thể thơ, âm điệu, nhịp điệu góp phần xây dựng hình tượng sóng.
3. Lời thơ chân thành, giàu cảm xúc, kết cấu được tổ chức theo dòng xúc cảm một cách tự nhiên.


3. TỔNG KẾT
"Sóng" kết tinh được tất cả những gì là sở trường nhất của hồn thơ này. (Chu Văn Sơn)

4. LUYỆN ĐỀ
Lập dàn ý cho các đề văn sau đây:
1. Bình luận 3 đoạn thơ cuối của bài Sóng (Xuân Quỳnh).
2. Phân tích hình tượng sóng trong bài thơ Sóng (Xuân Quỳnh).
3. Phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình em trong bài thơ "Sóng" (Xuân Quỳnh) để chứng minh rằng: Thơ Xuân Quỳnh thể hiện một trái tim hồn hậu, chân thành nhiều lo âu và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường. (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, tr154)

4. LUYỆN ĐỀ
Bình luận 3 khổ thơ cuối của bài Sóng (Xuân Quỳnh).
(2.2)
- Ý thức về sự hữu hạn của đời người trước thiên nhiên vĩnh cửu.
- Niềm tin vào đích đến cuối cùng của tình yêu sẽ như sóng vỗ bờ.
- Khát vọng tình yêu bất tử.
4. LUYỆN ĐỀ
Phân tích hình tượng sóng trong bài thơ Sóng (Xuân Quỳnh)

- Hình tượng sóng được gợi nên từ âm điệu bài thơ.
- Hình tượng sóng là hình tượng chủ đạo, xuyên suốt bài thơ, được thể hiện trong sự tương đồng với nhân vật trữ tình em:
+ Sóng là hiện thân của những quy luật chung nhất trong tình yêu (khổ 1, 2)
+ Nguồn gốc của sóng chính là nguồn gốc bí ẩn của tình yêu (khổ 3, 4)
+ Sóng là hiện thân của nỗi nhớ tình yêu và lòng thủy chung như nhất (khổ 5, 6)
+ Sóng là hiện thân của hành trình đến với hạnh phúc, của khao khát tình yêu vĩnh cửu (khổ 7, 8, 9)

- Hồn hậu, chân thành, da diết:
+ nỗi khát vọng tình yêu bồi hồi.
+ nỗi nhớ tình yêu nồng nàn, nhiều cung bậc.
+ tình yêu gắn liền với sự thủy chung như nhất.
+ niềm tin vào đích đến cuối cùng của tình yêu.
+ khát vọng tình yêu bất tử.
- Nhiều lo âu ? nỗi băn khoăn trước cái hữu hạn của đời người.
- Tuy lo âu nhưng Xuân Quỳnh luôn hướng đến một thái độ tích cực và một niềm tin mạnh mẽ.
4. LUYỆN ĐỀ
Phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình em trong bài thơ Sóng (Xuân Quỳnh) để chứng minh nhận định SGK/154.
Thơ Xuân Quỳnh thể hiện một trái tim hồn hậu, chân thành nhiều lo âu và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.
* LUYỆN TẬP
Những câu thơ so sánh tình yêu với sóng, biển.
Biển (Xuân Diệu)

Anh không xứng là biển xanh
Chỉ xin làm sóng biếc
Để hát mãi bên ghềnh
Mối tình chung không hết.
Truyện Kiều (Nguyễn Du)

Sóng tình dường đã xiêu xiêu
Xem trong âu yếm có chiều lả lơi.
Chùm nhỏ thơ yêu (Chế Lan Viên)

Anh xa em như đất liền xa cách bể
Nửa đêm sâu nằm lắng sóng phương em.
CẢM ƠN
SỰ QUAN TÂM
THEO DÕI CỦA
CÁC QUÝ THẦY CÔ