Tuần 13. Sóng

Tuần : 12
Tiết PPCT : 35 - 36
SÓNG
Xuân Quỳnh
I – TIỂU DẪN
1 – Tác giả (SGK)
- Xuân Quỳnh (1942-1988) tên khai sinh là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê ở Hà Tây. Xuân Quỳnh có một tuổi thơ nhiều thiệt thòi  luôn khát khao tình thương, tình yêu, mái ấm gia đình;
- Vốn thích làm thơ từ khi còn là diễn viên múa và là một trong số những nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ các nhà thơ trẻ thời kì chống Mĩ. Tác phẩm tiêu biểu : ( SGK )
- Phong cách thơ : thể hiện một trái tim phụ nữ hồn hậu, chân thành, nhiều lo âu và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.
+ “Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi” (Tự hát)
hay :
+ “Lời yêu mỏng mảnh như màu khói
Ai biết lòng anh có đổi thay ?” (Hoa cỏ may)
Bài tập :
Dựa vào phần chuẩn bị bài,
hãy giới thiệu vài nét chính về Xuân Quỳnh :
Những nét chính về cuộc đời.
Sự nghiệp sáng tác.
Phong cách thơ.
I – TIỂU DẪN…
2 – Bài thơ “Sóng”


- Được sáng tác năm 1967, trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình) in trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” (1968).

- Trước khi Sóng ra đời, Xuân Quỳnh đã phải nếm trải những đổ vỡ trong tình yêu. Đây là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ và phong cách thơ Xuân Quỳnh.
Bài tập :
Bài thơ Sóng được ra đời trong hoàn cảnh nào ?
II – ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Nhan đề “Sóng”
- “Sóng” là hình tượng đẹp của tự nhiên, gợi nhiều cảm xúc  các nhà thơ thường mượn sóng để giãi bày tâm trạng của mình.
- Sóng trong tác phẩm này là hình ảnh ẩn dụ cho tâm trạng người phụ nữ đang yêu  sóng vừa là sự hoà nhập vừa là sự phân thân của nhân vật trữ tình “em”.

“... Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức…”
Bài tập :
Giải thích ý nghĩa nhan đề “sóng”.
2 – Bố cục :
Khổ 1 & 2 : trạng thái tâm lí đặc biệt của người phụ nữ đang yêu;
Khổ 3 & 4 : hành trình đi tìm hiểu và cắt nghĩa về tình yêu;
- Khổ 5 : nỗi nhớ trong tình yêu;
- Khổ 6,7 : sự thuỷ chung trong tình yêu;
- Khổ 8,9 : khát vọng tình yêu vĩnh hằng.
Bài tập :
Bài thơ có thể chia làm mấy phần ? Nêu ý chính của từng phần.
Bố cục đó thể hiện sự vận động tâm trạng của chủ thể trữ tình
như thế nào ?
“…Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ, thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi…”

(Biển – Xuân Diệu)
“…Sóng chẳng đi đến đâu
Nếu không đưa em đến
Dù sống đã làm anh
Nghiêng ngả
Vì em …”
(Thơ viết ở biển – Hữu Thỉnh)
 Mạch cảm xúc của trái tim yêu.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN …
3 – Các khổ thơ - nhận thức về bản thân qua sự khám phá về sóng
a) – Khổ 1, 2 – trạng thái tâm lí đặc biệt của người phụ nữ đang yêu
Tiểu đối :
“Dữ dội >< dịu êm”
“Ồn ào >< lặng lẽ”
 Hai trạng thái ngược trái nhau của sóng.
- Tâm hồn, tính khí của người con gái đang yêu : giận dữ, hờn ghen >< dịu hiền, sâu lắng.
- “Sông không hiểu… ra tận bể” : hành trình của sóng tìm ra bể lớn.
- Khát vọng trong tình yêu : muốn vượt không gian chật hẹp, vươn tới cái cao cả.
- “Ôi con sóng… ngực trẻ”: (đối lặp ngày xưa > - Xưa nay khi yêu, con tim luôn khát vọng – bồi hồi, thổn thức…
Suốt cuộc đời biển gọi ước mơ
Nỗi khát vọng những phương trời chưa đến.
(Xuân Quỳnh)
Bài tập :
Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh đã miêu tả những trạng thái nào của sóng?
Qua đó, anh/ chị cảm nhận được điều gì về tâm hồn của người phụ nữ
đang yêu trong bài thơ ?
Bài tập :
Đánh giá về hai câu thơ 3, 4 trong khổ thứ nhất,
có ý kiến cho rằng Xuân Quỳnh đã mạnh dạn bộc lộ
một quan niệm mới mẻ, hiện đại về tình yêu của người phụ nữ.
Anh/ chị có cảm nhận được điều đó không ? Vì sao ?
Bài tập :
Hành trình “tìm ra tận bể” của sóng cũng là hành trình tự nhận thức
chính mình của người phụ nữ, nhận thức giá trị đích thực của tình yêu.
Riêng với Xuân Quỳnh, chị còn thêm những khám phá, phát hiện gì ?
Thảo luận :
1/. Đánh giá về hai câu thơ 3, 4 trong khổ thứ nhất,
có ý kiến cho rằng Xuân Quỳnh đã mạnh dạn bộc lộ
một quan niệm mới mẻ, hiện đại về tình yêu của người phụ nữ.
Anh/ chị có cảm nhận được điều đó không ? Vì sao ?

2/. Hành trình “tìm ra tận bể” của sóng cũng là hành trình tự nhận thức
chính mình của người phụ nữ, nhận thức giá trị đích thực của tình yêu.
Riêng với Xuân Quỳnh, chị còn thêm những khám phá, phát hiện gì ?
(Chú ý khổ thơ hai)
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN …
3 – Các khổ thơ - nhận thức về bản thân qua sự khám phá về sóng
b) – Khổ 3 và 4 : hành trình đi tìm hiểu và cắt nghĩa về tình yêu
 Tình yêu cũng giống như sóng biển, gió trời, làm sao mà hiểu hết được – nó rộng lớn, thẳm sâu, bất ngờ và “lí trí không thể hiểu nổi” (Pascal).
- Xuân Quỳnh lí giải về sóng : Sóng bắt đầu từ gió – Gió bắt đầu từ đâu ?
- Muốn tìm hiểu sự khởi nguồn của tình yêu.
- Kết quả : không cắt nghĩa được nguồn góc của sóng.
- Không cắt nghĩa được tình yêu  nữ sĩ thú nhận sự bất lực một cách dễ thương và nữ tính : “Em cũng không biết nữa…”
Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu.
(Xuân Diệu)
Tôi gửi lại đây cái buồn vô cớ
Và mang về cái nhớ bâng quơ
Xin chớ hỏi làm sao như thế
Tôi vốn không rành mạch bao giờ.
(Nguyễn Duy)
Bài tập :
Khi “tình yêu đến”, như lẽ tự nhiên, thường tình,
con người luôn có nhu cầu tìm hiểu, cắt nghĩa.
Xuân Quỳnh không là ngoại lệ.
Chị đã thử lí giải về tình yêu thế nào ? Và kết quả ra sao ?
Bài tập :
Tuy nhiên, chính trong cái “thất bại” của Xuân Quỳnh khi truy
nguyên nguồn gốc, bản chất đích thực của tình yêu,
người ta lại thấy một định nghĩa rất riêng của chị,
một định nghĩa “rất Xuân Quỳnh”. Ai phát hiện ra định nghĩa ấy ?
II – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN …
2 – Các khổ thơ - nhận thức về bản thân qua sự khám phá về sóng…
c). Khổ thơ 5 - Nỗi nhớ trong tình yêu
Nghệ thuật đối :
- Nỗi nhớ bao trùm cả không gian, thời gian và xâm chiếm tâm hồn cả trong cõi vô thức, tiềm thức lẫn ý thức, khi tỉnh lẫn khi mơ.
+ Ngày >< Đêm  không ngủ được  trong mơ còn thức.
+ Dưới >< Trên  nhớ bờ.
- Lời thơ dài thêm ra, nhịp thơ như nhịp sóng cuồn cuộn dâng trào.
- Những rung cảm mãnh liệt, những đợt sóng lòng dào dạt, náo nức của trái tim yêu đang khao khát yêu thương.
- Sóng và em biến hoá linh hoạt : sóng nhớ bờ  em nhớ đến anh…
Sóng không thể diễn tả đủ hết cung bậc tình yêu  nên nữ sĩ phải trực tiếp nhấn mạnh : “Lòng em nhớ … còn thức”  mạnh mẽ và cá tính.
 NVTT vừa soi mình vào sóng vừa tự tách ra (em) để cảm nhận hết cung bậc tình cảm của tình yêu.
Sóng
dưới lòng sâu
Sóng
trên mặt nước
Sóng
nhớ bờ
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi,
Như đứng đống lửa, như ngồi đống than.
(Ca dao)
“… Đèn thương nhớ ai,
Mà đèn không tắt.
Mắt thương nhớ ai,
Mắt ngủ không yên
Đêm qua em những lo phiền…”
(Ca dao)
Đêm nằm lưng chẳng bén giường
Chỉ mong đến sáng ra đường gặp ai.
(Ca dao)
Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau rạn vỡ
(Thuyền và biển – Xuân Quỳnh)
Ngày
Đêm
Bài tập (Thảo luận):
Mặc dù phải thú nhận Em cũng không biết nữa – Khi nào ta yêu nhau
nhưng Xuân Quỳnh cũng đã phát hiện ra một tín hiệu cơ bản của
tình yêu, nhất là khi những tâm hồn yêu phải xa cách.
Đó là tâm trạng nào và Xuân Quỳnh đã nói về điều đó ra sao ?
Bài tập :
Mượn con sóng để diễn tả nỗi nhớ nhưng với
Xuân Quỳnh, dường như điều đó là chưa đủ.
Vậy, chị còn bộc lộ nỗi nhớ của mình một
lần nữa bằng cách nào ?
II – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN …
2 – Các khổ thơ - nhận thức về bản thân qua sự khám phá về sóng…
d) – Khổ thơ 6 và 7 - Sự thuỷ chung trong tình yêu
Chọn cách nói ngược và đối :
+ Dẫu xuôi về phương bắc
+ Dẫu ngược về phương nam
- NVTT em muốn khẳng định : dù cuộc đời có nghịch lí, trái ngang đến mức nào thì em vẫn chỉ hướng về một “phương” duy nhất – phương anh.
 Vẻ đẹp tâm hồn nữ sĩ : vừa khẳng định vừa ước nguyện thuỷ chung trong tình yêu  cũng là vẻ đẹp truyền thống của phụ nữ Việt Nam.
Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo
Ngũ lục sông cũng lội, thất bát thập đèo cũng qua
(Ca dao)
Muối ba năm muối đang còn mặn
Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
Đôi ta nghĩa nặng tình dày
Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa
(Ca dao)
- Mượn hình ảnh : con sóng ngoài đại dương - tới bờ - dù cách trở  sóng khát khao và vượt trở ngại để tới bờ.
- Em khao khát có anh và muốn vượt khó khăn để cập bến bờ hạnh phúc.
Bài tập :
Yêu là nhớ, một nỗi nhớ thường trực, da diết, cháy bỏng.
Nhưng nhớ chưa phải là tất cả. Trái tim phụ nữ trong bài thơ
còn muốn khẳng định và hướng tới những phẩm chất cao đẹp,
vững bền của tình yêu. Hãy chứng minh điều đó qua hai khổ 6, 7.
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN …
2. Các khổ thơ - nhận thức về bản thân qua sự khám phá về sóng…
e). Hai khổ thơ cuối – Khát vọng tình yêu vĩnh hằng

Anh biết tình yêu không phải vô biên
Như tia nắng chúng mình không sống mãi
Như câu thơ chắc gì ai đọc lại
Ai biết ngày mai sẽ có những gì
Đời đổi thay, năm tháng cũng qua đi
Giữa thế giới mong manh đầy biến đổi.
(Lưu Quang Vũ)
Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất,
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian
… …
“Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời”
(Xuân Diệu)
Đã hôn rồi hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt
(Xuân Diệu)
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
(Xuân Quỳnh)
Bàn tay em, gia tài bé nhỏ
Em trao anh cùng với cuộc đời em
(Bàn tay em – Xuân Quỳnh)
Bài tập :
Những nhà thơ yêu đời, yêu sống đến say mê cuồng nhiệt cũng thường
là những nhà thơ của cảm thức thời gian. Xuân Quỳnh cũng thế.
Khi cảm thức về thời gian, chị đã nhận thức được và lo âu về điều gì ?
Bài tập :
Bình thường, sự lo âu ấy có thể dẫn con người đến những phản ứng
tiêu cực (thất vọng, chán chường hoặc thả trôi theo dòng đời) nhưng
cũng có thể là động lực khiến con người sống tích cực và mạnh mẽ
hơn (sống hết mình, khát khao sống mãnh liệt trong tình yêu,…).
Xuân Quỳnh đã đi theo con đường nào ? Hãy chứng minh điều đó.
Thảo luận :
1/. Những nhà thơ yêu đời, yêu sống đến say mê cuồng nhiệt cũng
thường là những nhà thơ của cảm thức thời gian. Xuân Quỳnh cũng thế.
Khi cảm thức về thời gian, chị đã nhận thức được và lo âu về điều gì ?

2/. Bình thường, sự lo âu ấy có thể dẫn con người đến những phản ứng
tiêu cực (thất vọng, chán chường hoặc thả trôi theo dòng đời) nhưng
cũng có thể là động lực khiến con người sống tích cực và mạnh mẽ
hơn (sống hết mình, khát khao sống mãnh liệt trong tình yêu,…).
Xuân Quỳnh đã đi theo con đường nào ? Hãy chứng minh điều đó.
III. CỦNG CỐ - TỔNG KẾT
Chủ đề
Vẻ đẹp
Bài tập :
Từ những nội dung đã phân tích,
anh/ chị hãy phát biểu chủ đề của bài thơ.
Bài tập :
Có nhận định : qua bài Sóng, Xuân Quỳnh
“đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống
như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại
của tình yêu hôm nay”. Từ những nội dung đã tìm hiểu,
anh/ chị có tán thành với ý kiến trên không ? Vì sao ?
LUYỆN TẬP
Qua bài Sóng (Xuân Quỳnh), anh /chị có suy nghĩ gì về tình yêu ?
CHÀO TẠM BIỆT !