Tuần 13. Sóng

Thuyền và biển
Thơ Xuân Quỳnh


Em sẽ kể anh nghe
Chuyện con thuyền và biển

Từ ngày nào chẳng biết
Thuyền nghe lời biển khơi
Cánh hải âu, sóng biếc
Đưa thuyền đi muôn nơi

Lòng thuyền nhiều khát vọng
Và tình biển bao la
Thuyền đi hoài không mỏi
Biển vẫn xa… vẫn xa

Những đêm trăng hiền từ
Biển như cô gái nhỏ
Thầm thì gửi tâm tư
Quanh mạn thuyền sóng vỗ


Cũng có khi vô cớ
Biển ào ạt xô thuyền
Vì tình yêu muôn thuở
Có bao giờ đứng yên?

Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu, về đâu

Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau - rạn vỡ
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió”

Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố...
Tiết: 36, 37. Đọc văn
1. Tác giả :
+Tác phẩm ti�u bi?u:

I. TÌM HI?U CHUNG:
- Tên thật: Nguy?n Th? Xuân Qu?nh (1942 - 1988), quê ở Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội.
+ Phong c�ch tho:
Cuộc đời nhiều bất hạnh, luôn
khao khát tình yêu, hạnh phúc.
- Sự nghiệp sáng tác
Nhà thơ tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ
trẻ thời kì chống Mĩ.
SGK
2. Bài thơ:
* Hoàn cảnh ra đời – xuất xứ:
+ Vieát: 29/12/1967 ôû bieån Dieâm Ñieàn- Thái Bình
+ In trong taäp “ Hoa doïc chieán haøo” (1968)
+ Đề tài tình yêu
+ Hình tượng
Sóng
Em
“Sóng” là ẩn dụ cho tâm hồn
người con gái khi yêu
+ Âm điệu:
thể thơ 5 chữ bồi hoàn, ngắt nhịp 2/3, 3/2
Nhịp thơ như nhịp sóng
+ Kết cấu:
+ 2 khổ đầu: Sóng–em và quy luật tình yêu
+ 5 khổ giữa: Biểu hiện tình yêu
+ 2 khổ cuối: Khát vọng về tình yêu
-
* Cảm nhận chung:
9 khổ thơ
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hai khổ thơ đầu:
Khổ 1:

Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
lặng lẽ
Dữ dội và
dịu êm
Ồn ào và
Dữ dội

Ồn ào
dịu êm
lặng lẽ
Cuồng nhiệt
Mạnh mẽ
Hiền hoà
Sâu lắng
Tính từ đối lập + ẩn dụ
Tính chất của sóng cũng là trạng thái của tình yêu: phức tạp và đầy mâu thuẫn.
*Hai câu đầu: Hình tượng sóng
*Câu 3,4:
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Nhân hoá + tượng trưng
? Sóng vượt khỏi không gian chât hẹp của sông để tìm đến nơi bao la vô tận.
Người phụ nữ khao khát tình yêu mãnh liệt, muốn tự khám phá chính mình.
2. Khổ 2:
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Mượn quy luật thiên nhiên nói về quy luật tình yêu: Tình yêu luôn vĩnh hằng, là khát khao cháy bỏng của con người nhất là tuổi trẻ.

sóng vỗ muôn đời
Nhịp đập trái tim tình y�u
2. Năm khổ giữa:
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Khổ 3,4:
- Di?p ng? " Em nghi v?"
anh em

biển lớn
Nghĩ về tình yêu
đặt cạnh không gian
rộng lớn
? Tình yêu thiêng liêng cao quí, không nhỏ bé, tầm thường.
- Câu hỏi tu từ liên tiếp:
? Hỏi về qui luật tự nhiên ? Qui lu?t tình y�u
Nhà thơ khám phá ngọn nguồn của tình yêu nhưng tình yêu luôn là ẩn số chỉ có thể cảm nhận bằng tâm hồn.
-Ngh? thu?t d?i l?p, nh�n hố
N?i nh? bao tr�m c? khơng gian v� th?i gian
- N?i nh? bi?u hi?n tr?c ti?p

? Kh?c kho?i vào cả t�m th?c �m ?nh, thu?ng tr?c.
b. Khổ 5:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Tình yêu đi liền với nỗi nhớ m�nh li?t, da di?t v� s�u th?m t�m h?n.
xuôi
phương bắc
ngược
phương nam
 Xa xoâi, caùch trôû, khoù khaên cuûa cuoäc ñôøi
Hướng về anh - m?t phương
Khẳng định sự thuỷ chung mãnh liệt trong tình yêu của người phụ nữ.
- Ngh? thu?t dối lập, cách nói ngược
c. Khổ 6:
Caùch noùi saùng taïo, aâm höôûng ca dao
-> “phöông anh”
D?u xuụi v? phuong b?c
D?u ngu?c v? phuong nam
Noi n�o em cung nghi
Hu?ng v? anh - m?t phuong
D?u xuụi v? phuong b?c
D?u ngu?c v? phuong nam
Noi n�o em cung nghi
Hu?ng v? anh - m?t phuong

ở ngoài kia đại dương
Tram ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở.
d. Khổ 7:
Quy luật
Sóng khao khát tới bờ
-> Niềm tin mãnh liệt tình yêu thiêng liêng sẽ cập bến bờ hạnh phúc
Em khao khát có anh
“Có thể nói thơ Xuân Quỳnh là tiếng nói của một cái tôi đích thực,
mang bản chất tự nhiên thuần hậu, khao khát hướng tới hạnh phúc
làm vợ, làm mẹ. Với Xuân Quỳnh, tình yêu nhất thiết phải thành
hạnh phúc gia đình, kết thành tổ ấm.”
( PGS.TS Lưu Khánh Thơ)
Cuộc đời tuy dài > < năm tháng vẫn đi qua.
Biển kia dẫu rộng > < mây vẫn bay về xa.
Hữu hạn >< vô hạn
-> Cảm giác lo âu, trăn trở trước cái hữu hạn của cu?c đời.
3. Khổ 8, 9
Nghệ thuật đối lập:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.

* Khổ 9:
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
* Khổ 8
Ngàn năm còn vỗ
Gi?a bi?n l?n tình y�u
Kh�t v?ng hoá thân
Thời gian vĩnh hằng
Không gian mênh mông
Thành trăm con sóng nhỏ
* Khổ 9:
Khát vọng về tình yêu chân thành, say đắm, mãnh liệt, bất tử.
"Sĩng - Đó là cuộc hành trình khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết mình trong tình yêu, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở"
( GS. TS Tr?n dang Suy?n)
III. TỔNG KẾT VÀ LUYỆN TẬP:
1.Ghi nh? (SGK)
2.Luy?n tập:
Câu 1:Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Sóng",
(Chọn các phương án đúng)
(A).Hình tu?ng Sóng-trường liên tưởng giàu giá trị thẩm mĩ;
(B).Hình ?nh sĩng xa l?, gi�u s?c tri?t lí, suy tu?ng;
(C). Hình ?nh nh�n hố, ?n d?, hình th?c di?p v?n d?ng linh ho?t;
(D).Thể thơ năm chữ, ng?t nh?p 2/3, 3/2, gieo vần bằng, trắc đan xen mô phỏng tài tình nhịp sóng;
(E).Lời thơ c?u k?, giàu chất trí tuệ;
(G).L?i tho t�m tình t? nhi�n, gi�u c?m x�c
(A).
(D).
(G).
(C).
Câu 2: "Sóng" là lời tự bạch của Xuân Quỳnh về khát vọng tình yêu:
(A).Tình yêu m?i b?t d?u r?t tho ng�y, hồn nhiên, say đắm gi?a bi?n khoi vơ t?n.
(B).Tình yêu m?t ngu?i noi xa v?i d?y n?i nh? d�o d?t nhu sĩng gi?a bi?n khoi.
(C).Tình yêu thi?t tha, n?ng n�n, chung thu?, mu?n vu?t l�n th? th�ch c?a th?i gian v� s? h?u h?n c?a d?i ngu?i.

Câu 3 :
Có nhận định : Qua bài Sóng, Xuân Quỳnh
“đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống
như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại
của tình yêu hôm nay”. Từ những nội dung đã tìm hiểu,
anh/ chị có tán thành với ý kiến trên không ? Vì sao ?
Tuấn Anh - con trai đầu của Xuân Quỳnh chia sẻ trong buổi tọa đàm: "Khi tôi hỏi tại sao mẹ chỉ viết về những cái tốt như thế khi cuộc đời có cả những cái xấu, mẹ tôi trả lời: Đúng là cuộc sống có cả cái tốt và cái xấu, cái xấu cũng không ít, nhưng vì thế mà mẹ chọn viết về những điều tốt đẹp để khi người ta đọc thơ người ta thấy yêu cuộc sống,tin vào những điều tốt đẹp”.
E:Sóng (Xuân Quỳnh) - Ngâm thơ- Minh Ngọc - YouTube.flv
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương

Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Dữ dội và diụ êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Ở Xuân Quỳnh “chất đời” và “chất thơ” hòa quyện chặt chẽ với nhau.Thơ chị vì thế chẳng khác nào một cuốn nhật ký bỏ ngỏ đi tìm sự đồng điệu trong tâm hồn mọi thế hệ độc giả.
PGS. TS Nguyễn Đăng Điệp
Em hãy lựa chọn một phương án đúng nhất-
Với khổ thơ kết, Xuân Quỳnh muốn bày tỏ:
(A).Khát vọng được yêu mãi mãi như con sóng giữa biển khơi.
(B).Khát vọng hoá thân thành con sóng cũng chính là khát
vọng về tình yêu chân thành, say đắm, mãnh liệt, bất tử.
(C).Khát vọng làm con sóng để được sống giữa biển khơi
bao la vô tận.
"Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ thật êm
Hôn êm đềm mói mãi"

"Có một lần biển và sóng yêu nhau
Người ta nói biển là mối tỡnh đầu của sóng
Sóng dạt dào ôm bờ cát nóng bỏng
Biển vỗ về hát mãi khúc tỡnh ca"
"Con sóng nào đến trước
Con sóng nào đến sau
Từ ngàn đời vẫn thế
Lẻ loi sóng tỡm nhau"
“…Sóng chẳng đi đến đâu
Nếu không đưa em đến
Dù sóng đã làm anh
Nghiêng ngả
Vì em …”

s
Dữ dội và diụ êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương

Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Dữ dội và diụ êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương

Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Tác phẩm
Tơ tằm - chồi biếc (thơ, in chung)
Hoa dọc chiến hào (thơ, in chung)
Gió Lào, cát trắng (thơ, 1974)
Lời ru trên mặt đất (thơ, 1978)
Sân ga chiều em đi (thơ, 1984)
Tự hát (thơ, 1984)
Hoa cỏ may (thơ, 1989)
Thơ Xuân Quỳnh (1992 , 1994)
Thơ tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ (1994)
Cây trong phố - Chờ trăng (thơ, in chung)
Bầu trời trong quả trứng (thơ thiếu nhi, 1982)
Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985)
Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi - 1981)
Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984)
Vẫn có ông trăng khác (truyện thiếu nhi, 1986)
Tuyển tập truyện thiếu nhi (1995)
“Trên mảnh đất thi ca màu mỡ, Xuân Quỳnh đã
gieo ngót chục tập thơ.Và chính trên những trang
thơ ấy ta cảm nhận một nét rất chung, đó là tiếng thơ
của một trái tim phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên
tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết
trong khát vọng về hạnh phúc bình dị đời thường”
( GS.Phan Trọng Luận)
Xuân Quỳnh (trái) và chị gái Đông Mai khi còn nhỏ
Tuổi thơ tôi lạc lõng giữa đời
Như một cánh chim bơ vơ mất tổ
(Tiếng mẹ)
"Con thức ban ngày mẹ chở che con
Đêm con mơ mẹ làm sao che chở
Trong giấc mơ chỉ mình con bé nhỏ
Chỉ mình con chống chọi với quân thù".
(Dãi đất thuộc về tôi)
“Khi vắng anh bàn tay em biết nhớ
Lấy thời gian đan thành áo mong chờ
Lấy thời gian em viết những dòng thơ
Để thấy được chúng mình không cách trở.”
( Bàn tay em)
Hoa ơi sao chẳng nói
 Anh ơi sao lặng thinh
 Đốt lòng em câu hỏi
 Yêu em nhiều không anh?
 (Mùa hoa doi)
“Có giọng bà vang vọng:
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Có bóng dáng thân thuộc của bà:
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp”
(Tiếng gà trưa)
“Con làm bằng yêu thương
Của cha và của mẹ
Của bà và của ông
Của má nữa - biết không
Con làm bằng tất cả”
("Cắt nghĩa" tặng Lưu Minh Vũ-Chùm thơ xuân cho ba con nhỏ).
“Phải đâu mẹ của riêng anh
Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi
Mẹ tuy không đẻ không nuôi
Mà em ơn mẹ suốt đời, chưa xong”
( Mẹ của anh)
29.8.1988 Xuân Quỳnh cùng chồng và con trai mất
Gia đình hạnh phúc của Xuân Quỳnh
“Cơn mưa xót lòng cũng của người ta
Cỏ mặt trời lăn đi không ở lại
Chỉ những vần thơ sẽ còn xa xót mãi
Vết chân trần trên cát bỏng Quỳnh ơi”
Phan Thị Thanh Nhàn
“Nếu mỗi thi sĩ đích thực bao giờ cũng có một điệu hồn riêng, thì lo âu,
đó mới thực là điệu hồn Xuân Quỳnh. Điệu hồn ấy, Xuân Quỳnh đã phổ
trọn vẹn vào những tiếng thơ da diết nhất của mình. Nó là phần tinh
chất nhất của giọng điệu thơ Xuân Quỳnh. Nó đã ngân lên đây đó ngay
từ những tiếng thơ đầu đời, càng về sau càng rõ nét, nổi trội”.
(Chu Văn Sơn)
Thảo luận :
1/. Những nhà thơ yêu đời, yêu sống đến say mê cuồng nhiệt cũng
thường là những nhà thơ nhạy cảm về thời gian. Xuân Quỳnh đã
cảm nhận như thế nào về thời gian và lo âu về điều gì?
2/. Bình thường, sự lo âu có thể dẫn con người đến những phản ứng
tiêu cực (thất vọng, chán chường hoặc thả trôi theo dòng đời) nhưng
cũng có thể là động lực khiến con người sống tích cực và mạnh mẽ
hơn (sống hết mình, khát khao sống mãnh liệt trong tình yêu,…).
Xuân Quỳnh đã bầy tỏ khát vọng sống của mình như thế nào ?
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn qua đi
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
3. Khổ 8, 9
“Các đối cực vừa là ẩn dụ tinh tế của nỗi khát vọng tình yêu,
vừa biểu hiện sự vận động,biến ảo không ngừng của
thời gian - không gian nghệ thuật. Sóng, do đó đồng thời cũng
là điểm nhìn nghệ thuật. Từ điểm nhìn này thấy được ranh giới
giữa cái hữu hạn (con sóng) với cái vô hạn (biển lớn tình yêu).
 Sóng là tên bài thơ, sóng còn là phương thức thể hiện
quan hệ, nó gợi ra cách hiểu tâm thế, cũng như tình yêu luôn
luôn chẳng bình yên”.
( GS. Nguyễn Đăng Mạnh)