Tuần 13. Sóng

Sóng
Xuân Quỳnh
Đọc văn
1. Tác giả :
Tác phẩm: sgk

I.GIỚI THIỆU
Tên thật: Nguy?n Th? Xuân Qu?nh (1942 - 1988), quê ở Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội.
Thơ Xuân Quỳnh thể hiện 1 trái tim phụ nữ hồn hậu, chân thành, và luôn luôn da diết trong khát vọng về một hạnh phúc đời thường.
Vài nét về tác giả - tác phẩm
- 2001, Xuân Quỳnh được truy tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Tác phẩm chính:
+ Tơ Tằm - Chồi biếc (1963)
+ Hoa Dọc Chiến Hào (1968)
+ Gió Lào Cát Trắng (1974)
1. Xuất xứ - hoàn cảnh sáng tác:
Vài nét về tác giả - tác phẩm
Bài thơ được viết trong chuyến đi của Xuân Quỳnh về vùng ven biển Diêm Điền, tỉnh Thái Bình (29/12/1967)
Bài thơ được in trong tập thơ "Hoa Dọc Chiến Hào" (1968)
Bố cục:
Gồm 4 phần
+ Phần 1: Sóng - kh�t v?ng tình yêu (2 khổ thơ đầu)
+ Phần 2: Sóng - ban khoan tran tr? về tình yêu (2 khổ tiếp theo)
+ Ph?n 3: Sĩng-nh?ng s?c th�i c?m x�c c?a tình y�u (3 kh? ti?p)
+ Phần 4: Sóng - khát vọng b?t t? hố tình y�u- tình yêu vĩnh hằng (2 khổ cuối)
Vài nét về tác giả - tác phẩm
Cảm nhận chung:
Bài thơ có một âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng, tạo ra những đợt sóng liên tiếp nhau, lúc tràn lên sôi nổi lúc êm dịu lắng lại. Sự mô tả nhịp điệu bên ngoài (Sóng) là để diễn tả nhịp bên trong của tâm hồn: những đợt sóng của tình yêu khao khát, dào dạt, sôi nổi và da diết sâu lắng
Vài nét về tác giả - tác phẩm
Cảm nhận chung:
Mượn sóng để nói khát vọng tình yêu, sóng là ẩn dụ tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hóa thân của "em". Hai nhân vật ấy phân đôi ra để soi chiếu vào nhau. Tâm trạng người con gái đang yêu soi vào sóng để thấy rõ mình hơn, nhờ sóng để biểu hiện những trạng thái xúc động, những khao khát mãnh liệt của mình.
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ

Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng biết nữa
Khi nào ta yêu nhau

Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương


Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở

Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Làm sao đựoc tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
PHÂN TÍCH
+ Phần 1: Sóng - kh�t v?ng tình yêu (2 khổ thơ đầu)
+ Phần 2: Sóng - ban khoan tran tr? về tình yêu (2 khổ tiếp theo)
+ Ph?n 3: Sĩng-nh?ng s?c th�i c?m x�c c?a tình y�u (3 kh? ti?p)
+ Phần 4: Sóng - khát vọng b?t t? hố tình y�u- tình yêu vĩnh hằng (2 khổ cuối)
Sóng
II. PHÂN TÍCH
1. Những nét đặc sắc về nghệ thuật:
Âm điệu: dạt dào, nhịp nhàng -> âm điệu của sóng biển cũng là âm điệu của sóng lòng.
Các yếu tố tạo thành âm điệu: + Thể thơ 5 chữ.
+ Phương thức tổ chức ngôn từ: Nhịp thơ linh hoạt (thường là không ngắt nhịp); vần chân-vần cách; lối phối âm luân phiên bằng-trắc =>gợi lên hình ảnh các lớp sóng nối đuôi nhau trập trùng, vô tận.
b. Hình tuợng và kết cấu: * Hai hình tượng: “sóng” và “em”
+ “Sóng” là hình tuợng bao trùm xuyên suốt toàn bài. Là hình ảnh ẩn dụ của tâm hồn người con gái đang yêu (sóng lòng, sóng tình)
+ “Em” là cái tôi trữ tình của nhà thơ.
1. Những nét đặc sắc về nghệ thuật:
a. Âm điệu:
b. Hình tuợng và kết cấu: * Kết cấu song hành giữa “sóng” và “em”:
“Sóng” là sự hoá thân của em trên cơ sở nhận thức tương đồng giữa 2 hình tượng: sóng nước xôn xao, triền miên vô tận giống như những trạng thái cảm xúc tràn đầy khao khát trong lòng người trước tình yêu đôi lứa.
“Sóng” và “em” tuy 2 mà 1, lúc phân chia, lúc lại hoà nhập để thể hiện những trạng thái tình cảm phong phú, phức tạp trong tâm hồn người con gái đang yêu. Người con gái đang yêu soi bóng vào sóng để thấy mình rõ hơn, mượn sóng để biểu hiện những khao khát mãnh liệt của lòng mình. Mọi tính chất của sóng đều được quy chiếu về bản năng của người phụ nữ, hướng đến cắt nghĩa bản chất tình yêu.
=> Cách biểu hiện cảm xúc vừa rất hữu hình, cụ thể, vừa chính xác, gợi cảm, lại rất tự nhiên
II. PHÂN TÍCH
PHÂN TÍCH
2. T�m h?n ngu?i ph? n? dang y�u qua "sĩng" :
a. 2 khổ đầu: Kh�t v?ng tình y�u
Bài thơ viết về tình yêu nhưng ngay từ đầu nhà thơ không trực tiếp bộc lộ tâm trạng của mình mà mượn "Sóng" để nói.
Con "Sóng" khơng bình y�n, khơng thu?n nh?t, nĩ thể hiện những trạng thái trái ngược nhau: "Dữ dội và dịu êm - O�n ào và lặng lẽ";
Đây cũng chính là những biến đổi muôn hình muôn vẻ của những trái tim khao khát yêu đương, đặc biệt là tuổi trẻ.
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Dữ dội
dịu ê�m
Ồn ào
lặng lẽ
Sông
tìm ra
bể
Câu hỏi: Giải thích những trạng thái trái ngược nhau và khát vọng muốn "tìm ra tận bể" của sóng?
Tính chất của sóng cũng là trạng thái của tình yêu: phức tạp và đầy mâu thuẫn.
Cuồng nhiệt
Mạnh mẽ
Hiền hoà
Sâu lắng, êm dịu
Dữ dội

Ồn ào
dịu êm
lặng lẽ
Tính từ đối lập+ ẩn dụ
* Câu 1, 2 :
a. Khổ 1 :
chật hẹp rộng lớn




Sông không hiểu . sóng tìm ra tận bể
? Qui luật
tự nhiên: sông tìm ra bể.
tình cảm: tình yêu luôn hướng đến sự lớn lao, cao thượng để được thăng hoa.
Sông
bể
(nhân hoá, tương phản)
* Câu 3, 4
=> khát khao hoà nhập vào biển lớn tình yêu để hiểu mình
b. Khổ 2.
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Câu hỏi: Xuân Quỳnh muốn bộc bạch với chúng ta điều gì qua khổ thơ này?
Sóng cứ đập vô tận tượng trưng cho tình yêu không bao giờ xưa cũ, luôn là nỗi khát khao cháy bỏng của con người, nhất là tuổi trẻ.
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Quy luật của sóng :
Vỗ muôn đời
Trái tim tuổi trẻ : Khao khát yêu đương.
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Tuổi trẻ
Khát vọng tình yêu
=
Qui luật muôn đời
Mượn quy luật TN
Trước muôn trùng sóng be�
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Khi nào ta yêu nhau
Từ nơi nào sóng lên ?
Gió bắt đầu từ đâu ?
3 . Những biểu hiện của tình yêu
a ) Khổ thơ 3 - 4:
Câu hỏi: Xuân Quỳnh sử dụng các phương tiện nghệ thuật gì để diễn tả biểu hiện của tình yêu?
Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh không đơn giản, yêu thương cháy bỏng nồng say nhưng không vì thế mà hời hợt.
Điệp từ "em nghĩ" nhắc đi nhắc lại càng làm rõ hơn sự suy nghĩ trong con người. "Em nghĩ" có nghĩa là em đã thao thức đã lo lắng, đã đặt ra nhiều câu hỏi.
Từ " không hiểu nổi mình" nhà thơ liên tiếp đặt ra những băn khoăn, thắc mắc. Cuối cùng để tự dằn vặt mình, bởi lẽ cũng chỉ để mà hỏi, hỏi cho vơi nỗi lòng.
Từ nơi nào sóng lên ?
Gió bắt đầu từ đâu ?
Khi nào ta yêu nhau
Câu hỏi: Những câu hỏi trong khổ thơ 3-4 đã diễn tả tâm trạng gì trong tình yêu? Tác giả muốn nói lên đặc điểm gì của tình yêu đích thực?
Quy luật tự nhiên là sóng và gió, nhưng còn tình cảm giải thích từ đâu. C?i ngu?n c?a tình y�u d?u l? l�ng bí ?n. Cung nhu sĩng v� giĩ, tình y�u l� v? d?p t? nhi�n, s�u xa, bí ?n nhu t? nhi�n. . Đây là nỗi băn khoăn, dằn dỗi trong nỗi lòng mình, nỗi lo lắng, th?ng thốt " không biết nữa". Ch�n th�nh b?c l? s? b?t l?c l� c�ch c?t nghia r?t XQ (n? tính-tu duy b?ng tr?c c?m)=>m?t quy lu?t ph? bi?n: trong tình y�u, tr?c c?m d?n tru?c lí trí. Lí trí c?a con ngu?i khơng bao gi? cĩ th? c?t nghia du?c s? huy�n di?u v� bí ?n c?a tình y�u.
"Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau"
Một câu hỏi rất con gái, nhẹ nhàng, bối rối lẫn chút đắm say, ngọt ngào nũng nịu. Bên cạnh sự nồng nàn còn là sự nghĩ suy, tìm tòi một câu trả lời dù ít thôi nhưng phải có. Nhưng cuối cùng câu hỏi vẫn để đó, nhà thơ bất lực. Làm sao mà có thể đáp nổi.
Trăn trở với khổ thơ ta thấy nỗi lòng nhà thơ trăn trở, nhịp thơ trong khổ thơ thay đổi lúc 3/2 lúc 2/3 linh hoạt nhưng không xuôi thẳng, không bình thường, thể hiện tâm trạng dằn vặt, nghĩ suy, tìm tòi.
=> N?i kh?c kho?i t? nh?n th?c v? mình <-> m?t tr�i tim say d?m m� t?nh t�o, bi?t nghi, cĩ tr�ch nhi?m trong tình y�u.
Điệp ngữ, câu hỏi tu từ:
->lời tự vấn đầy trăn trở, hồn nhiên, trong sáng.
->Khao khát khám phá sự huyền bí, lí giải ngọn nguồn của tình yêu
Điệp ngữ, câu hỏi tu từ:
->lời tự vấn đầy trăn trở, hồn nhiên, vô tư, chân thành, trong sáng, đáng yêu .
=> Khao khát khám phá sự huyền bí, lí giải ngọn nguồn của tình yêu
Tình yêu bí ẩn , lạ lùng, diệu kì
? Giọng thơ trữ tình: nũng nịu đầy nữ tính.
Em cũng không biết nữa . Khi nào ta yêu nhau?
b) Khổ thơ 5-6:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức


Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương


- Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
-> Sóng nhớ bờ
Ngày
Đêm
không ngủ
-> Mượn hình tượng sóng để diễn tả nỗi nhớ : luôn thường trực trong tâm hồn người con gái đang yêu choáng cả bề rộng, bề sâu, tràn ngập cả không gian, thời gian
- Con soùng…
Loøng em nhôù ñeán anh
Caû trong mô coøn thöùc

Trực tiếp diễn tả nỗi nhớ
Nỗi nhớ cồn cào da diết khắc khoải đi vào cả trong vô thức
Nỗi nhớ choáng ngợp không gian, thời gian, nỗi nhớ đi vào tâm thức, ám ảnh, thường trực.
Xuôi
phương Bắc
Ngược
phương Nam

Hướng về anh - 1 phương
=> Khẳng định sự thuỷ chung mãnh liệt trong tình yêu của người phụ nữ.
Đối lập, điệp cấu trúc
- Sự thuỷ chung :
 Ñeán ñaây nhaø thô ñaõ ñöa ra khaùi nieäm khoâng gian ñeå noùi leân möùc ñoä thuûy chung. “ Daãu xuoâi”,”Daãu ngöôïc”,”Phöông Baéc”,”Phöông Nam”, laø nhöõng töø cuï theå, cách nói sáng tạo làm cho câu thơ hàm súc, ý vị hơn ñeå khaúng ñònh söï thuûy chung
“Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương” => trái tim người con gái đang yêu chỉ có 1 phương duy nhất-phương có người mình yêu.
Duø caùch trôû vaãn höôùng veà anh
Phương hướng đặt ra xa bao nhiêu thì lòng người lại thể hiện rõ sự thủy chung bấy nhiêu "một phương". Câu thơ như một lời khẳng định rắn rỏi, mạnh mẽ dứt khoát, rõ ràng. Tình yêu sẽ chiến thắng tất cả nếu như đó là tình yêu chân thật, thủy chung. Lời thơ vang lên như một lời thề nguyện đọc lên cứ rưng rưng xúc động.
c. Khổ thơ 7 : Ni?m tin v�o h?nh ph�c, tuong lai: M?t ni?m tin khơng d? d�i, ng�y tho vì nĩ du?c d?t trong nh?ng th? th�ch c?a cu?c d?i.
Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngìn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
Dường như để khẳng định thêm cho lời nói của mình nhà thơ đã đưa ra hàng loạt các dẫn chứng về thiên nhiên tạo vật. Tất cả rồi sẽ chiến thắng nếu có sự kiên nhẫn, có sức mạnh. Mọi vật rồi sẽ bị chinh phục nếu con người có ý chí quyết tâm.
Cảm nhận sâu sắc triết lí, qui luật của tự nhiên, cuộc sống: Tình yêu tiếp thêm sức mạnh, nghị lực vượt mọi thử thách.=> Tình y�u thi?t tha, n?ng n�n, m�nh li?t m� th?y chung, son s?t.

->Niềm tin yêu mãnh liệt vào tình yêu, cái đẹp, con người
?Sơ kết: bằng cảm xúc chân thành sâu lắng, Xuân Quỳnh đã khái quát được những biểu hiện của tình yêu chân chính
Cuộc đời tuy dài > < năm tháng vẫn đi qua.
Biển kia dẫu rộng > < mây vẫn . về xa.
Câu hỏi: Khát vọng về tình yêu trường tồn bất diệt được Xuân Quỳnh bộc bạch như thế nào?
Hữu hạn >< vô hạn
4 . Khát vọng tình yêu vinh h?ng (khổ 8-9)
=> Cảm giác lo âu, trăn trở trước cái hữu hạn của đời( cuộc đời hết, tình yêu mất)
Khát vọng
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.

Làm sao . thành trăm con sóng
Ngàn năm còn vỗ
Biển lớn
Ch? th? tr? tình ? hoá thân
Thời gian vĩnh hằng
Không gian mênh mông
? Khát vọng tình yêu chân thành, say đắm , mãnh liệt, một tình yêu sẽ tồn tại mãi trong cuộc đời mình.
Một tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống.
Khát vọng cao đẹp
Về khổ thơ này có nhiều cách hiểu khác nhau, em hãy lựa chọn một phương án đúng:
(A).Hình tượng hóa, khát vọng sống, khát vọng yêu mãi mãi.
(B).Khao khát được sống hết mình trong tình yêu, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở
(C).Vĩnh cữu hóa tình yêu bằng cách hóa thân vào tình yêu của mình vào tình yêu nhân loại
5. Nét riêng của thơ Xuân Quỳnh:
Sóng diễn đạt khát vọng tình yêu như một nhu cầu tự nhận thức, khá phá cái tôi bản thể. Sóng là bài thơ giải bày và chiêm nghiệm liên quan đến nhãn quan nữ giới (giàu trực cảm và ưa bộc bạch).
Trọng tư thế chủ động, bình đẳng của người phụ nữ thời hiện đại, bài thơ vẫn thể hiện được nét tâm lí chung của người phụ nữ truyền thống.

1. Nghệ thuật
Cấu trúc bài thơ được xác lập theo cấu trúc đan xen hình tượng: Sóng - Bờ (khổ 5), sau đó là Anh - Em (khổ 3,4) rồi lại Sóng - Bờ (khổ 7). Lớp lớp sóng đan xen nhau tới lui như vậy, biển như lặng dần đi nhường chỗ cho những suy tư của cuộc đời.
Câu từ đặc sắc: lấy hình tượng sóng để thể hiện tâm hồn mình - tâm trạng của người con gái khi yêu.
III. Tổng kết:
Thể thơ 5 chữ không ngắt nhịp, không chấm câu với sự trải dài của cảm xúc, gợi âm hưởng dạt dào của sóng biển - sóng lòng.
Sóng được thể hiện bằng hình ảnh nhân hóa, ẩn dụ, so sánh tài tình.
Điệp cấu trúc câu, điệp từ khiến bài thơ có âm hưởng náo nức, thích hợp trong việc thể hiện tình yêu hăm hở, đắm say.

2. N?i dung
Qua hình tượng sóng, trên cơ sở khám phá sự tương đồng, hòa hợp giữa sóng và em, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Từ đó thấy được tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người.

III. GHI NH? VÀ LUYỆN TẬP:
1.Ghi nh? (SGK)
2.Luy?n tập:
Câu 1:Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Sóng"
(Chọn các phương án đúng)
(A).Hình ảnh thơ giàu triết lí, suy tưởng;
(B).Hình thức điệp vận dụng linh hoạt;
(C).Sóng-trường liên tưởng giàu giá trị thẩm mĩ;
(D).Thể thơ năm chữ, gieo vần bằng, trắc đan xen mô phỏng tài tình nhịp sóng;
(E).Lời thơ mộc mạc, giàu chất trí tuệ;
(G).Âm cuối mỗi khổ thơ có sức vang vọng như làn sóng khi trào dâng, khi lan toả.
(B).Hình thức điệp vận dụng linh hoạt.
(C).Sóng-trường liên tưởng giàu giá trị thẩm mĩ.
(D).Thể thơ năm chữ, gieo vần bằng, trắc đan xen mô phỏng tài tình nhịp sóng.
(G).Âm cuối mỗi khổ thơ có sức vang vọng như làn sóng khi trào dâng, khi lan toả
Câu 2: "Sóng" là lời tự bạch của Xuân Quỳnh về khát vọng tình yêu:
(A).Tình yêu trong sáng, hồn nhiên, say đắm;
(B).Tình yêu đắm say, tha thiết, trường tồn;
(C).Tình yêu nồng nàn, thủy chung, bất diệt;
(D).Tình yêu mãnh liệt, da diết, thủy chung.
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT