Tuần 13. Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận

TIẾT 39 – LÀM VĂN
LUY?N T?P V?N D?NG K?T H?P C�C PHUONG TH?C BI?U D?T
TRONG B�I VAN NGH? LU?N
Luyện tập trên lớp







Kiểu văn bản
Đặc điểm của phương thức biểu đạt
Trực tiếp bày tỏ tư tưởng, tình cảm, cảm xúc, thái độ và sự đánh giá của người viết về đối tượng được nói tới
Trình bày chuỗi sự việc liên quan đến nhau, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng có một kết thúc nhằm giải thích sự việc, tìm hiểu con người.
Vẽ lai bằng ngôn ngữ một sự vật, sự việc, phong cảnh hay con người sao cho thật chân thực cụ thể sinh động
Tự sự
Biểu cảm
Miêu tả
Thuyết minh
Trình bày, giới thiệu, giải thích nhằm làm rõ những đặc điểm cơ bản,cung cấp tri thức về các hiện tượng, sự vật trong tự nhiên v� xh
Nghị luận
Dùng lý lẽ và dẫn chứng để làm sáng tỏ luận điểm nhằm thuyết phục người nghe về một tư tưởng, quan điểm n�o dú

1.Đưa yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào văn nghị luận
Xét ngữ liệu sau
"Cứ nhìn dòng người đang cuộn chảy trên đường phố trong cái ngột ngạt của trưa hè nóng bức, càng nghẹt thở vì chất thải của động cơ xe máy, xe ô tô cho dù khẩu trang che kín mũi miệng, cũng không sao thoát nổi những chất độc ấy chui vào phổi. Hậu quả sẽ ra sao với sức khoẻ của con người, khó mà lường được . Nhưng trước mắt thì vẫn cứ phải tồn tại bằng thở hít cái khói bụi độc hại đó để mà bươn chải với cuộc mưu sinh. Cứ ngỡ chỉ cư dân đô thị mới trực tiếp gánh chịu tai hoạ đó Song, như nhận định có trách nhiệm của một như nhà khoa học trong hội thảo về Phát triển nông thôn vừa rồi thì dân cư nông thôn cũng cùng chung thảm hoạ đó. Đó là chưa nói đến một thực trạng mà theo ông, sự ô nhiễm môi trường ở nông thôn còn có khía cạnh nặng nề hơn. Mới đó nông thôn thơ mộng với những "con sông xanh biếc- Nước gương trong soi tóc những hàng tre" (Tế Hanh) mà nay đang "có những dòng sông sắp qua đời !.."
-Nội dung nghị luận: Bàn về vấn đề ô nhiễm môi trường. Môi trường sống đang bị đe doạ
-Đoạn văn có sự kết hợp giữa các phương thức miêu tả và biểu cảm
-Tác dụng: Giúp người đọc nhận thấy rõ tác hại của môi trường ô nhiễm đối với cuộc sống của con người.
Kết luận
Việc đưa yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận là rất cần thiết, làm cho bài văn thêm sinh động, thuyết phục.
-Khi đưa yếu tố tự sự , miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận cần đúng lúc, đúng cách mỗi yếu tố sẽ giúp cho bài văn có sức thuyết phục cả về nhận thức và tình cảm.
2. Đưa yếu tố thuyết minh vào bài văn nghị luận
Xét ngữ liệu SGK
-Nội dung nghị luận : Có nên chỉ đưa chỉ số GDP vào việc đánh giá thu nhập hàng năm của người Việt Nam hay cần tính đến cả chỉ số GNP nữa
- Phương thức biểu đạt chính : Nghị luận
-Yếu tố thuyết minh: Những kiến thức về GDP và GNP
-Tác dụng: Yếu tố thuyết minh hỗ trợ đắc lực cho ý kiến của tác giả vì nó đưa lại những kiến thức khách quan , khoa học và mới mẻ giúp người đoc có thể hiểu biết một cách chính xác rõ ràng hơn về vấn đề kinh tế - xã hội đang dược đưa ra thảo luận
Kết luận :
Việc kết hợp vận dụng phương thức thuyết minh trong bài văn nghị luận là cần thiết ->tạo sự thuyết phục cho luận điểm bằng việc trình bày một cách chính xác, khách quan, khoa học vấn đề ở nhiều góc nhìn
3. Bài tập vận dụng
- Hãy viết bài văn nghị luận ngắn về một nhà văn , nhà thơ đã học hoặc đọc thêm trong chương trình( có sử dụng ít nhất một trong các phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh)
- Hãy viết bài văn nghị luận ngắn về một đoạn văn , đoạn thơ đã học hoặc đọc thêm trong chương trình( có sử dụng ít nhất một trong các phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh)
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
1. CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU CẢM- TỰ SỰ- MIÊU TẢ TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
a. Xét ngữ liệu:
* Ngữ liệu 1

Hỡi đồng bào cả nước!
Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
(Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến- Hồ Chí Minh)


LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
? Cho biết ý chính của đoạn trích trên?
? Đoạn trích trên đã sử dụng những yếu tố biểu cảm nào?
? Những yếu tố biểu cảm đó có tác dụng gì trong văn bản?
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
- Nêu lên tình thế của đất nước và cuộc kháng chiến của dân tộc ta sau CMT Tám.
- Câu cảm thán.
- Bộc lộ tình cảm yêu nước mãnh liệt và niềm tin vào ý chí chiến đấu của dân tộc.
- Thích hợp với lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến bảo vệ nền độc lập dân tộc.
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
* Ngữ liệu 2:
Sắp Trung thu, trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên: “Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)
… Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này, biết làm sao bây giờ ?(nại nhược hà)? Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn…. Nó ăm ắp, tình tứ, nó rạo rực, nó muốn thưởng thức, muốn chan hòa, giãi bày, bộc lộ…

(Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh – sgk Ngữ Văn lớp 8 - tập 2- trích)
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
? Hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn NL trên và cho biết tác dụng của chúng?

LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
* Ngữ liệu 2:
Sắp Trung thu, trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên: “Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)
… Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này, biết làm sao bây giờ ?(nại nhược hà)? Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn…. Nó ăm ắp, tình tứ, nó rạo rực, nó muốn thưởng thức, muốn chan hòa, giãi bày, bộc lộ…

(Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh – sgk Ngữ Văn lớp 8 - tập 2- trích)
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
b. Kết luận:
- Việc đưa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận là rất cần thiết, giúp cho bài văn thêm sinh động, hấp dẫn, thuyết phục.
- Khi đưa yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận cần đúng lúc, đúng cách, mỗi yếu tố sẽ giúp cho bài văn có sức thuyết phục cả về nhận thức và tình cảm.
- Trong bài văn NL, tự sự, miêu tả, biểu cảm chỉ là những yếu tố kết hợp, chúng không được làm mờ đi đặc trưng của văn NL mà phải phục vụ cho quá trình NL.
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
a. Xét ngữ liệu (sgk)

Bấy lâu, ở Việt Nam, các bản báo cáo kinh tế định kỳ công bố rộng rãi thường chỉ nhắc đến GDP (tổng sản phẩm quốc nội), là giá trị tính bằng tiền của tổng hàng hóa và dịch vụ sản xuất ra trên lãnh thổ nước ta trong một năm. Theo định nghĩa, những thứ do người nước ngoài tạo ra trên lãnh thổ Việt nam đều được gộp vào GDP của Việt Nam. Chỉ số GDP lạnh lùng không cho biết bao nhiêu phần trăm trong đó được dành cho người Việt.
Trong khi đó, GNP (tổng sản phẩm quốc dân) của Việt Nam là tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ do những người mang quốc tịch Việt Nam sản xuất ra trong một năm, ở cả trong và ngoài lãnh thổ nước mình. Chỉ tiêu này sẽ cho biết rõ thu nhập bình quân trong một năm mà mỗi người Việt Nam được hưởng. Song đã từ lâu lắm, chỉ tiêu này không được nhắc đến trong các báo cáo định kỳ cũng như trong các bản tin của giới truyền thông.

LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
Ở các nước phát triển, GDP và GNP thường cách nhau không xa. Vì phần của nước ngoài sản xuất tại nước đó cũng xấp xỉ với phần do dân nước đó sản xuất ở nước ngoài, và người ta chuyển sang dùng GDP cho tiện lợi. Nhưng với những nước đang phát triển như nước ta, đầu tư ra nước ngoài còn ít mà nhận đầu tư của nước ngoài lại nhiều thì GNP bao giờ cũng thấp hơn GDP. Đầu tư của nước ngoài càng lớn thì khoảng cách GDP- GNP lại càng xa. Mà đối với nhân dân, tăng trưởng GNP bao nhiêu phần trăm chắc chắn quan trọng hơn là tăng trưởng GDP bao nhiêu phần trăm.
Vì thế, việc dùng chỉ tiêu GNP bên cạnh GDP vẫn còn hết sức cần thiết.
(Theo Hải Văn, Không để chỉ số tăng trưởng GDP làm lạc hướng chúng ta!, báo điện tử Thanhnienonline, ngày 23-11-2007)


LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
- Hãy cho biết đoạn trích trên bàn về vấn đề gì?
- Hãy phân tích sự vận dụng PT thuyết minh trong đoạn trích trên?
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
- Tác giả đã cung cấp cho người tiếp nhận những tri thức về chỉ số GDP và GNP.
- Tác giả muốn khẳng định về sự cần thiết của chỉ số GNP bên cạnh GDP.
- Người viết vận dụng các thao tác lập luận một cách hài hòa, bên cạnh đó còn vận dụng PT thuyết minh, giới thiệu một cách rõ ràng, chính xác về chỉ số GDP và GNP ở VN
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
b. Kết luận:
- Việc vận dụng kết hợp PT thuyết minh trong bài văn NL là cần thiết.
- Việc vận dụng kết hợp PT thuyết minh tạo sự thuyết phục cho luận điểm bằng việc trình bày một cách chính xác, khách quan, khoa học vấn đề ở nhiều góc nhìn.
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
3. Bài tập vận dụng
THẢO LUẬN NHÓM
Viết một bài văn nghị luận ngắn để phát biểu ý kiến trong buổi trao đổi về chủ đề “Nhà văn mà tôi hâm mộ” do Câu lạc bộ Văn học của nhà trường tổ chức?
* Gợi ý:
- Xác định chủ đề của bài phát biểu: chọn và phát biểu về nhà văn nào? Ở những phương diện nào?
- Xây dựng những luận điểm cần thiết để làm sáng tỏ chủ đề của bài phát biểu. Sắp xếp các luận điểm đó thành dàn ý rành mạch, hợp lý.
- Cần vận dụng kết hợp những PTBĐ nào, ở những chỗ nào và vận dụng như thế nào để bài phát biểu có sức thuyết phục và hấp dẫn.



LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
3. Bài tập vận dụng
‘’…Số phận của ông đã được quyết định như vậy: một phút ánh sáng rực rỡ để chứng tỏ rằng sứ mệnh đã hoàn thành, tác phẩm đã thắng lợi; rồi khi quả đã được cứu thoát, vỏ khô rụng xuống. Đô-xtoi- ép- xki qua đời ngày 10 tháng 2 năm 1881. Một cơn run rẩy lay động toàn nước Nga; một phút đau đớn câm lặng, rồi cùng một lúc, không thỏa thuận trước, từ các thành phố xa xôi nhất, các đoàn đại biểu kéo đến để viếng ông. Một làn sóng yêu thương cuồng nhiệt dâng lên từ mọi nơi của thành phố ngàn tháp chuông, song đã quá chậm, than ôi! Ai ai cũng muốn nhìn thấy người quá cố mà họ đã lãng quên suốt cả cuộc đời. Phố Thợ Rèn nơi quàn linh cữu ông đen nghịt người; run rẩy, im lặng...và chen chúc quanh quan tài ông…Đám đông mỗi lúc một siết chặt quanh thi hài; cái quan tài lắc lư sắp đổ. Người quả phụ và mấy đứa con hãi hùng phải giữ vững nó lại…”
(Đô-xtoi- ép-xki - X. Xvai- gơ)
LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL
- Kể về sự ra đi của Đô-xtoi-ep-xki và lòng thương tiếc của nhân dân Nga.
- Đã sử dụng các yếu tố biểu cảm, tự sự và miêu tả.
- Bày tỏ thái độ ngưỡng mộ một con người- nhà văn vĩ đại của dân tộc Nga và của nhân loại.

LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL


Cần lưu ý: Việc vận dụng kết hợp nhiều PT biểu đạt không hoàn toàn đồng nhất với việc vận dụng kết hợp các PT biểu đạt.
Xin chân thành cảm
ơn Quý thầy cô và các em!