Tuần 13. Chí Phèo

Tiết 49 : Đọc văn
CHÍ PHÈO  (NAM CAO)
Hội nghị thay SGK lớp 11 tại Thành phố HCM 6/2007
Giới thiệu chung:
1. Nhan đề tác phẩm:
2. Đề tài-Chủ đề:
II. ĐỌC HIỂU:
Vài nét về hình ảnh làng Vũ Đại:
*Hình ảnh làng Vũ Đại hiện lên trong tác phẩm như thế nào?
*Qua những chi tiết đó, em nêu cảm nhận của mình về cuộc sống ở làng Vũ Đại?
*Theo em, miêu tả hình ảnh làng Vũ Đai như vậy nhà văn có dụng ý gì ?




2. Nhân vật Chí Phèo:
2.1 Trước khi Chí Phèo bị bắt đi ở tù:
Lai lịch.
Tính cách: Là một người nông dân hiền lành, lương thiện.
2.2 Từ khi Chí Phèo bị ở tù cho đến khi gặp Thị Nở:
- Vì ghen  Bá Kiến đẩy Chí Phèo vào tù.
Ra tù, Chí Phèo thay đổi cả về ngoại hình và tính cách.
Bị Bá Kiến lợi dụng, Chí dần dần trở con quỷ dữ của làng Vũ Đại  Bị huỷ hoại hoàn toàn cả nhân hình lẫn nhân tính.
=> Chí Phèo bị tha hoá.
2.3. Từ khi gặp thị Nở cho đến khi đâm chết Bá Kiến
và tự sát .
*Cuộc gặp gỡ với Thị Nở dẫn đến sự thức tỉnh của
Chí Phèo.
* Qúa trình thức tỉnh của Chí Phèo:


- Trước khi Chí ăn cháo hành :
* Dấu hiệu nào cho em biết Chí Phèo bắt
đầu có sự thay đổi ?

* Tại sao những gì quen thuộc nhất, đời thường nhất
của cuộc sống mà đến bây giờ Chí Phèo mới nhận ra?

* Phân tích diễn biến tâm trạng của Chí Phèo .
Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy… Chao ôi là buồn!
( trang 227 SGK).
Chưa bao giờ Chí Phèo nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say.( trang228 SGK)
Cảm nhận cuộc sống xung quanh thật bình dị,
cảm thấy buồn.
Hình như một thời hắn đã ao ước có một gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn, cày thuê. Vợ dệt vải.Chúng lại bỏ một con lợn nuôi để làm vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm.( trang228 SGK)
Nhớ lại ước mơ ngày nào về một mái ấm gia đình.
Tỉnh dậy hắn thấy hắn già mà vẫn còn cô độc … Ngoài bốn mươi tuổi đầu… Đó không phải tuổi mà người ta mới bắt đầu sửa soạn. Hắn đã tới cái dốc bên kia của đời..( Trang 228 SGK).
Chí Phèo hình như đã trông trước thấy tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau. ( Trang 228 SGK).
Nhận thức rõ thực tại và tương lai thê thảm
của đời mình, sợ cô độc.
Chí Phèo đã thức tỉnh về mặt
nhận thức.

* Yếu tố nào xuất hiện có tác dụng làm chuyển biến sâu
sắc hơn nội tâm Chí Phèo?

- Ý nghĩa về chi tiết bát cháo hành.

* Hãy cho biết diễn biến tâm trạng của Chí Phèo khi ăn
cháo hành ?
- Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo :
+ ngạc nhiên.
+ mắt hình như ươn ướt.
+ bâng khuâng.
+ vừa vui vừa buồn.
+ một cái gì nữa giống như là ăn năn.
+ Suy nghĩ về cuộc đời.
+ Muốn làm hòa với mọi người.
+ Thèm lương thiện.
+ Hy vọng Thị Nở là cầu nối trở về với cuộc sống lương thiện
 Chí Phèo đã thức tỉnh về nhân tính.

* Tại sao bát cháo hành của Thị Nở lại làm nên sự chuyển biến đặc biệt
sâu sắc như vậy đối với Chí Phèo?
-Bởi vì lần này là lần thứ nhất hắn được một người đàn bà cho. Xưa nay,
nào hắn có thấy ai tự nhiên cho cái gì. Hắn vẫn phải dọa nạt hay là giật
cướp.(trang 229 SGK)
Nhưng tại sao mãi đến tận bây giờ hắn mới nếm vị mùi cháo … Có ai nấu cho
mà ăn đâu? … Đời hắn chưa bao giờ được săn sóc bởi một bàn tay “đàn bà”
Hắn nhớ đến “bà ba”, cái con quỷ cái …Nó chỉ nghĩ đến thỏa nó chứ có yêu
hắn đâu…Vì thế bát cháo hành của thị Nở làm hắn suy nghĩ nhiều.
( trang229 và 230 SGK)

*Ý nghĩa của bát cháo hành :

- Bát cháo hành chính là tình thương mộc mạc,
chân thành của Thị Nở  Là biểu hiện của tình người.
=> Lương tâm,lương tri đã trở về trong hắn.
Bát cháo hành có ý nghĩa
nhân đạo sâu sắc.


C. Khi bị Thị Nở cự tuyệt :
* Tìm chi tiết thể hiện thái độ , tâm trạng của Chí Phèo khi bị Thị Nở từ chối ?
- Hắn bỗng nhiên ngẩn người.
- …Hắn lại như hít thấy hơi cháo hành.
- Hắn cứ ngồi ngẩn mặt ra.
- Hắn sửng sốt, đứng lên gọi lại.
-Hắn đuổi theo thị nắm lấy tay.
-Và hắn uống…càng uống càng tỉnh…tỉnh ra, chao ôi buồn!
-Hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành.
-Hắn ôm mặt khóc rưng rức . Rồi lại uống…

* Những biểu hiện trên nói lên điều gì? Đặc biệt chi tiết “Hơi cháo hành” được lặp lại nhiều lần ?

- Khi bị cự tuyệt, Chí thấm thía : Nỗi đau thân phận, vật vã, tuyệt vọng.
- “Hơi cháo hành” được lặp lại nhiều lần nhằm tô đậm niềm khao khát tình yêu thương và nhất là bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của Chí.
* Nêu nguyên nhân bi kịch của Chí Phèo ?

+ Nguyên nhân trực tiếp: do định kiến xã hội .
(Lời của bà cô nói với Thị Nở).

+ Nguyên nhân sâu xa: do bản chất xã hội bất công đã đẩy người dân lương thiện vào tình trạng bị tha hóa.
Dẫn chứng

Hắn dõng dạc:
- Tao muốn làm người lương thiện.
Bá Kiến cười ha hả:
- Ồ tưởng gì! Tôi chỉ cần anh lương thiện cho thiên hạ nhờ.
Hắn lắc đầu:
- Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết không! Chỉ có một cách… biết không!... Chỉ còn một cách là… cái này! Biết không!...
Hắn rút dao ra, xông vào.(trang 234 SGK)


+ Hành động giết bá Kiến: Vì Chí Phèo đã nhận ra kẻ thù.

+ Hành động tự sát: Vì Chí Phèo lâm vào bế tắc, không lối thoát.

* Chí Phèo đã thực sự thức tỉnh một cách toàn diện về mặt nhân cách .

- Ý nghĩa của hành động giết bá Kiến và tự sát:
III. Tổng kết
Nghệ thuật
Hãy chỉ ra những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm Chí Phèo.
Kết cấu đầu cuối tương ứng.
Xây dựng nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình.
Trần thuật sinh động.
Ngôn ngữ nghệ thuật phong phú, mang hơi thở cuộc sống.
Bút pháp phân tích tâm lý nhân vật : Hướng vào vùng tâm lý con người nửa tỉnh, nửa mê một cách tinh vi, sắc sảo.

NHỮNG ĐẶC SẮC VỀ NỘI DUNG VÀ NGHỆ THUẬT
2. Nội dung
* Qua hoạt động phân tích vừa rồi,em hãy cho biết một số biểu hiện về giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm?
Giá trị hiện thực
- Tác phẩm là bức tranh thu nhỏ về nông thôn Việt Nam trong xã hội cũ, phản ánh chân thực mối quan hệ người bóc lột người không chỉ đẩy người nông dân nghèo lương thiện vào sự bần cùng hoá, lưu manh hoá mà còn đẩy họ vào cái chết.
b. Giá trị nhânđạo
Nhà văn đã kết án sâu sắc cái xã hội tàn bạo đã tàn phá cả thể xác và linh hồn người nông dân lao động,đồng thời ông đã khám phá và khẳng định bản chất lương thiện của họ ngay cả khi họ bị huỷ hoại cả nhân hình lẫn nhân tính
=> Đó chính là chiều sâu nhân đạo mới mẻ, sâu sắc trong các tác phẩm của Nam Cao.







III/GHI NHỚ ( SGK).
Bài tập thảo luận theo nhóm
Theo em, để cứu lấy những con người như Chí Phèo thì xã hội cần phải làm gì? Nhà văn đã gửi đến người đọc thông điệp gì thông qua tác phẩm này?
Bài tập thảo luận theo nhóm

GỢI Ý:
- Tác phẩm cho ta thấy muốn cứu những con người như Chí Phèo mà chỉ một việc tiêu diệt loại người gian ác như bá Kiến là chưa đủ, còn phải xóa bỏ định kiến trong cách nhìn nhận con người, phải nâng cao lòng cảm thông với con người.

- Để xã hội không còn những kẻ như bá Kiến, không còn những số phận bi thảm như Chí Phèo thì xã hội phải có một sự thay đổi lớn lao để làm mất đi cái quan hệ người bóc lột người.
Bài tập về nhà
1. Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về nhân vật Chí Phèo.
2. Lập bảng tổng kết cho phần văn học Việt Nam theo mẫu sau: