Tuần 13. Chí Phèo

GV Tr?n Qu?c B?u
Phần I : TÁC GIẢ
I- VÀI NÉT VỀ TIỂU SỬ VÀ CON NGƯỜI

1- Tieåu söû
-Nam Cao, teân thaät laø Traàn Höõu Tri. Sinh ngaøy 29-10-1915, taïi laøng Ñaïi Hoaøng, toång Cao Ñaø, huyeän Nam Sang, tænh Haø Nam.
- Hoïc heát baäc thaønh chung ôû Nam Ñònh, theo caäu vaøo Saøi Goøn kieám soáng. Bò beänh, veà queâ, sau ñoù ra daïy hoïc ôû Haø Noäi vaø laøm gia sö ôû Thaùi Bình.
- 1943 tham gia Hoäi vaên hoaù cöùu quoác bí maät.
- 1945 tham gia cöôùp chính quyeàn ôû Lyù Nhaân, OÂng ñöôïc baàu laøm chuû tòch xaõ.
- 1946 ñöôïc ñieàu leân laøm phoùng vieân baùo Cöùu Quoác tham gia ñoaøn quaân Nam tieán.
- 1947 Nam Cao leân Vieät Baéc laøm thö kí toaø soaïn baùo Cöùu Quoác.
- 1950 veà coâng taùc ôû baùo Vaên Ngheä, OÂng laø uyû vieân Tieåu banVaên ngheä Trung öông.
- 1951 OÂng hi sinh ôû Ninh Bình trong ñôït coâng taùc vuøng ñòch haäu Lieân khu III.
2- Con người :
- Bề ngoài Nam Cao có vẻ vụng về, ít nói, nhưng Ông có đời sống nội tâm rất phong phú.
- Nam Cao là người trí thức trung thực, luôn vươn lên và nghiêm khắc với chính mình, để thoát khỏi lối sống tầm thường, nhỏ nhen. Khát khao vươn tới tâm hồn trong sáng của con người.

- Ông có tấm lòng nhân hậu, chan chứa yêu thương, gắn bó với người nông dân nghèo khổ, bị áp bức bóc lột, bị khinh miệt trong xã hội cũ.
- Ông luôn suy tư về bản thân, cuộc sống, đồng loại. Từ kinh nghiệm thực tế, Ông đem ra những triết lí sâu sắc và đầy tâm huyết.

II- SÖÏ NGHIEÄP VAÊN CHÖÔNG
1- Quan ñieåm ngheä thuaät.
Nam Cao luoân suy nghó veà vaán ñeà “soáng vaø vieát”, coù yù thöùc veà quan ñieåm ngheä thuaät cuûa mình.
Truyeän Traêng saùng, Ñôøi thöøa ñöôïc xem nhö nhöõng tuyeân ngoân ngheä thuaät cuûa Nam Cao.
Sau Caùch maïng thaùng Taùm (1945), Nam Cao tích cöïc tham gia khaùng chieán, OÂng quan nieäm raèng soáng cho ra soáng roài haúng vieát.



2- Caùc ñeà taøi chính.
a- Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm (1945).
Hai ñeà taøi chính cuûa Nam Cao trong giai ñoaïn naøy laø vieát veà ngöôøi trí thöùc vaø noâng daân ngheøo.
- Nhaân vaät trí thöùc trong caùc taùc phaåm cuûa OÂng ñeàu coù baûn chaát toát ñeïp vaø taâm hoàn trong saùng. Nhöng cuoäc soáng ngheøo khoå, “aùo côm ghì saùt ñaát”, cuoäc ñôøi maát töï do cuoäc soáng moøn moõi khoâng loái thoaùt. Hoï bò huyû hoaïi daàn nhöõng phaåm chaát toát ñeïp cuûa con ngöôøi. Ñieån hình nhö nhöõng taùc phaåm : ÑÔØI THÖØA, SOÁNG MOØN …




Phim truyện Việt Nam: Làng Vũ Đại ngày ấy

- Chung sống với nông dân, Ông viết về họ như viết về người thân của mình. Nhân vật của Ông là những người bị chế độ cũ bóc lột một cách thậm tệ. Họ không có tài sản, bị chà đạp tâm hồn và thể xác, bị tha hoá nhân tính, cuộc sống khốn cùng không lối thoát. Điển hình như : LÃO HẠC, CHÍ PHÈO .


Phim truyện Việt Nam: Làng Vũ Đại ngày ấy
b- Sau Cách mạng tháng Tám (1945);
Sau cách mạng Tháng Tám, Ông đã đổi đời và văn của Ông cũng được thổi vào đó một luồng sinh khí mới.
Ông là cây bút tiêu biểu của văn học Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp (1945-1954). Nhiều tác phẩm của Ông trở thành tuyên ngôn cho phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa. Văn và quan điểm sáng tác của Ông mang tính hiện đại mới mẻ, có tính định hướng cho nhiều nhà văn lúc bấy giờ. Điển hình như những tác phẩm: NHẬT KÍ Ở RỪNG, ĐÔI MẮT .
2- Phong cách nghệ thuật:
Nam Cao laø nhaø vaên coù phong caùch ngheä thuaät ñoäc ñaùo. OÂng nhaän thöùc saâu saéc raèng baûn tính coát yeáu cuûa söï soáng laø caûm giaùc vaø tö töôûng.
Nam Cao ñi saâu vaøo theá giôùi tinh thaàn cuûa con ngöôøi, ñaëc bieät khai thaùc noäi taâm. OÂng coù bieät taøi dieãn taû vaø phaân tích taâm lyù nhaân vaät.
Truyeän cuûa Nam Cao luoân thay ñoåi gioïng ñieäu:
- Gioïng töï söï laïnh luøng ( y, thò, haén…).
- Gioïng tröõ tình soâi noåi, thieát tha ( Chao oâi, hôõi ôi…).
III- KẾT LUẬN
Cuoäc ñôøi Nam Cao laø moät taám göông saùng veà tinh thaàn phaán ñaáu, tö töôûng vaø nhaân caùch lôùn cuûa moät nhaø vaên chaân chính.
OÂng ñaõ ñeå laïi cho neàn vaên xuoâi Vieät Nam nhieàu kieät taùc vôùi ngheä thuaät saùng taïo ñoäc ñaùo vaø söï tìm toøi môùi meû.
Nam Cao laø moät caây ñaïi thuï veà truyeän ngaén cuûa Vieät Nam.
Naêm 1996, OÂng ñaõ ñöôïc truy taëng giaûi thöôûng Hoà Chí Minh - moät giaûi thöôûng cao quyù cuûa Nhaø nöôùc ta.
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
PHẦN II
TÁC PHẨM
A- ĐỌC VÀ TÌM HIỂU TÁC PHẨM
I- Tìm hieåu chung
a- Taùc phaåm:
Truyeän ngaén Chí Pheøo laø moät kieät taùc trong neàn vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi.
- Laàn xuaát baûn ñaàu tieân ñöôïc mang teân ”Caùi loø gaïch cuõ” taïi nhaø xuaát baûn Ñôøi môùi, Haø Noäi naêm 1941.
- Laàn thöù hai ñoåi teân teân “Ñoâi löùa xöùng ñoâi”.
- Laàn thöù ba ñöôïc mang teân “Chí Pheøo”. Trong taäp Luoáng caøy, Hoäi Vaên hoaù cöùu quoác, Haø Noäi naêm 1946.
Nhaân vaät Chí Pheøo laø nhaân vaät ñieån hình nhaát trong neàn vaên hoïc Vieät Nam.
b - Tóm tắt tác phẩm
Ñoaïn trích coù theå toùm taét thaønh boán phaàn:
1)- Giôùi thieäu nhaân vaät Chí Pheøo.
2)- Moät xaõ hoäi xaáu xa taøn nhaãn ñaõ tha hoaù con ngöôøi, ñieån hình cuûa nhöõng ngöôøi bò tha hoaù laø Chí Pheøo.
3)- Chí Pheøo thöùc tænh, soáng trong tình yeâu saên soùc cuûa Thò Nôû.
4)- Chí Pheøo tuyeät voïng, uaát öùc ñi ñoøi löông thieän.
2 - Tìm hiểu tác phẩm
1 -Nhân vật Chí Phèo
Chí Pheøo xuaát hieän nhö theá naøo?
- Haén vöøa ñi vöøa chöûi, baét ñaàu laø chuûi trôøi … cuoái cuøng chöûi ñöùa naøo ñaõ sinh ra haén.
-Daân laøng Vuõ Ñaïi chaúng ai chöûi nhau vôùi Chí Pheøo.
Ai ñaõ sinh ra haén?
- Ngöôøi ta nhaët haén töø caùi loø gaïch boû troáng.
- Daân laøng Vuõ Ñaïi nuoâi haén neân ngöôøi.
Söï xuaát hieän cuûa nhaân vaät chính ôû ñaàu taùc phaåm baét ñaàu baèng moät traøng chöûi. Caùch keå chuyeän baát ngôø vaø ñoäc ñaùo ñoù thu huùt ngöôøi ñoïc ngay töø nhöõng doøng ñaàu tieân.
Chí Pheøo chöûi trong côn say nhöng hình nhö vaãn tænh.Caâu chöûi coù lôùp lang, thöù töï, baét ñaàu laø chöûi trôøi … cuoái cuøng laø keû naøo ñaõ sinh ra noù.
Söï baát chaáp cuûa daân laøng Vuõ Ñaïi ñoái vôùi tieáng chöûi cuûa Chí cho ta thaáy Chí Pheøo ñang hoaøn toaøn beá taéc vaø ñaõ bò ñaåy ra ngoaøi cuoäc soáng xaõ hoäi.
Chí Pheøo sinh ra laø ngöôøi, ñöôïc laøng xoùm nuoâi naáng neân ngöôøi nhöng bò xaõ hoäi khoâng cho soáng laøm ngöôøi.
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
2 - Quá trình bị tha hoá của Chí Phèo
a) Dieãn bieán vôû kòch taïi nhaø Baù Kieán.
- Chí Pheøo goïi teân tuïc Baù Kieán leân chöûi. Caùi vieäc maø caû laøng Vuõ Ñaïi khoâng ai daùm laøm.
- Daân laøng Vuõ Ñaïi haû heâ vì coù ngöôøi ñaõ truùt ñöôïc söï caêm töùc cuûa hoï leân ñaàu Baù Kieán.
- Lyù Cöôøng ñaùnh Chí Pheøo, Chí Pheøo raïch maët naèm vaï.
- Baù Kieán veà an uûi, laøm laønh, nhaän hoï haøng vôùi Chí Pheøo (thuû ñoaïn).
- Khi nhaït röôïu Chí Pheøo yù thöùc ñöôïc thuû ñoaïn cuûa Baù Kieán. Nhöng Baù Kieán ñaõ thay ñoåi chieán thuaät, söû duïng Chí Pheøo laøm tay sai.
- Trong truyeän, ba laàn Chí Pheøo mang hung khí ñeán nhaø Baù Kieán.

b)- Moái quan heä Chí Pheøo – Baù Kieán.
* Chí Pheøo:
Trong truyeän Chí Pheøo laø moät taù ñieàn cuûa Baù Kieán, y cuõng coù öôùc mô coù moät cuoäc soáng bình thöôøng nhö bao ngöôøi noâng daân khaùc.
- Bò vôï beù cuûa Baù kieán (baø Ba) lôïi duïng söùc trai treû, Baù Kieán ghen, roài ñöa haén vaøo tuø.
- Nhaø tuø ñaõ bieán Chí Pheøo thaønh moät con ngöoøi khaùc (laø ngöôøi nhöng khoâng phaûi ngöôøi).
- Veà laøng “nhö moät thaèng saêng ñaù”ù, “maët công công”vaø chìm ñaém trong côn say trieàn mieân.
- Y say nhöng hình nhö vaãn tænh, ñeán nhaø Baù Kieán raïch maët aên vaï. Chí Pheøo bò Baù Kieán lôïi duïng bieán y thaønh tay sai, thaønh “con quyû döõ cuûa laøng Vuõ Ñaïi”.

* Baù Kieán:
Là kẻ đại diện cho giai cấp thống trị lúc đó, y xảo trá, ác độc và lắm thủ đoạn.
- Thủ đoạn : mềm nắn, rắn buông; trị không được thì dùng làm công cụ để trị kẻ khác.
- Phương thức bóc lột: nắm đứa có tóc, không nắm đứa trọc đầu.
c) Tiểu kết:
- Đối tượng của tiếng chửi đã được xác định. Bá Kiến là nguyên nhân của sự tha hoá của Chí Phèo.
- Xét về lôgic hiện thực Bá Kiến là nguyên nhân nỗi đau bị từ chối làm người của Chí.
- Xét về lôgic nghệ thuật, tính cách xảo trá của Bá Kiến là yếu tố không thể thiếu để tô đậm tính cách điển hình của nhân vật Chí Phèo.
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
Đêm trăng làng Vũ Đại - tranh của Mai Long.
3- Sự thức tỉnh và tuyệt vọng của Chí Phèo.
a)- Sự thức tỉnh:
* Chí Pheøo thöùc daäy:
- Thaáy: aùnh naéng traøn vaøo.
-Nghe: tieáng chim hoùt, tieáng cöôøi noùi, tieáng goõ maùi cheøo, tieáng ngöôøi ñi chôï v.v..
* Taâm traïng:
- Nhaän thaáy: tuoåi giaø, troáng traõi,
söï coâ ñoäc.




* Buoåi saùng tænh daäy sau côn beänh, Chí Pheøo thaáy aâm thanh cuoäc soáng traøn vaøo trong caên choøi cuûa y. Caùi aâm thanh bình thöôøng aáy laàn ñaàu tieân y caûm nhaän ñöôïc sau nhöõng côn say trieàn mieân.
* Khi tænh röôïu, Chí Pheøo nhaän thaáy tuoåi giaø cuûa y ñaõ ñeán. Söï voâ nghóa cuûa cuoäc soáâng, söï troáng traõi coâ ñôn vaø beänh taät laøm cho Chí thaáy buoàn.
* Nhöng caùi ñaùng sôï nhaát cuûa Chí Pheøo luùc naøy laø söï coâ ñoäc - moät söï coâ ñoäc ñeán laïnh luøng.
b-Hạnh phúc đơn sơ:

* Thị Nở đến:
Lúc Chí đang muốn khóc.
Thị đến với Chí cả một tấm lòng trăn trở suốt đêm và một bát cháo hành.
Thị lườm,liếc trộm,cười với Chí.
Thị Nở nhận lời tỏ tình của Chí bằng sự im lặng và nụ cười tin cẩn.
* Tâm trạng của Chí Phèo:
Lần đầu tiên được yêu và được cho tuy chỉ là bát cháo hành.
Mắt Chí hình như ươn ướt - lần đầu tiên Chí khóc.
Chí thèm lương thiện và muốn được lương thiện.
* Họ ở bên nhau năm ngày, Chí bớt uống rượu và lo đi kiếm tiền.


* Thò Nôû vaø Chí Pheøo laø hai con ngöôøi ôû döôùi taän cuøng cuûa ñaùy xaõ hoäi, nhöng Nam Cao vaãn ñeå cho hoï gaëp nhau döôùi ñeâm traêng,beân beán nöôùc,moät khung caûnh thô moäng cuûa löùa ñoâi.
* Laàn ñaàu tieân trong ñôøi Chí ñöôïc yeâu vaø ñöôïc cho. Baùt chaùo haønh caùi höông vò bình thöôøng cuûa cuoäc soáng, laàn ñaàu Chí ñöôïc aên. ÔÛ beân Thò, caùi haïnh phuùc ñôn sô cuûa cuoäc ñôøi laàn ñaàu Chí ñöôïc höôûng.
* Haïnh phuùc ñoù ñeán vôùi Chí thaät lôùn lao vaø thaät baát ngôø. “Tính baûn thieän”trong con ngöôøi ñöôïc khôi daäy vaø Chí theøm ñöôïc löông thieän.
* Chí Pheøo ñaõ quyeát taâm tìm löông thieän. Chí ñaõ bôùt uoáng röôïu,veà nhaø sôùm hôn vaø daønh duïm tieàn kieám ñöôïc.
 Thò Nôû laø ngöôøi phuï nöõ ñaõ laøm thay ñoåi cuoäc ñôøi cuûa Chí.

c-Sự tuyệt vọng:

Sau naêm ngaøy haïnh phuùc beân Chí Pheøo:
* Thò Nôû: veà hoûi yù kieán baø coâ.
Bò baø coâ chöûi maéng vaø caám ñoaùn.Thò truùt côn giaän leân ñaàu Chí Pheøo, roài “ngoay ngoaùy caùi moâng ñít ra veà”à.
* Chí Pheøo: ngoài ngaån maët,söûng soát, roài loâi röôïu ra uoáng, caøng uoáng caøng tænh. Chí caàm dao ñeán caùi ñích caàn ñeán – nhaø Baù Kieán, ñeå ñoøi löông thieän.
Nhöng ai cho Chí löông thieän? Chí Pheøo gieát Baù Kieán vaø keát thuùc ñôøi mình.


* Coù leõ Thò Nôû khoâng dôû hôi, Thò bieát “moät ngaøy nhaân ngaõi, neân duyeân vôï choàng”, bieát naáu chaùo haønh cho ngöôøi beänh, bieát “aùo maëc khoâng qua khoûi ñaàu” ñeå chôø yù kieán baø coâ. Thò hieåu ñaïo lyù.
* Chính caùi khoâng dôû hôi aáyù laø “gioït nöôùc traøn ly” laø cuù soác cöïc maïnh giaùng vaøo Chí Pheøo. Chí bieát raèng Chí khoâng theå trôû thaønh ngöôøi löông thieän ñöôïc nöõa. Chí ñaõ bò cöï tuyeät laøm ngöôøi.
Chí hoàn toàn tuyeät voïng.
* Chí caàm dao ra ñi trong côn say cheánh choaùng nhöng coù leõ luùc naøy Chí tænh nhaát. Chí ñeán nhaø Baù Kieán ñeå ñoøi nôï, khoâng phaûi ñoøi tieàn maø Chí ñoøi löông thieän. Chí ñaâm Baù Kieán vaø keát lieãu ñôøi mình.Chí Pheøo quyù troïng löông thieän hôn caû maïng soáng cuûa mình.
Bi kòch moät cuoäc ñôøi cuûa Chí Pheøo keát thuùc.
CHÍ PHEØO TRONG MAÉT
Làng Vũ Đại
Thị Nở
Nhà văn Nam Cao

Con quỷ dữ
Hiền như cục đất
Người nông dân bị tha hoá
Phim truyện Việt Nam: Làng Vũ Đại ngày ấy

B - TỔNG KẾT
Chí Pheøo laø moät kieät taùc cuûa neàn vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi. Nam Cao ñaõ khaùi quaùt moät hieän töôïng xaõ hoäi Vieät nam tröôùc caùch maïng thaùng Taùm 1945 vôùi giaù trò hieän thöïc vaø nhaân ñaïo saâu saéc. OÂng ñaõ chæ ra veû ñeïp thuaàn khieát trong taâm hoàn con ngöôøi, ngay caû khi hoï ôû taän cuøng cuûa söï tuyeät voïng.
Nam Cao theå hieän taøi naêng baäc thaày cuûa mình qua phöông phaùp traàn thuaät linh hoaït, ngoân ngöõ ñaëc saéc, keát caáu chaët cheõ, khai thaùc taâm lyù nhaân vaät ñoäc ñaùo.Moãi nhaân vaät coù moät tính caùch ñaëc bieät, gaây hieäu öùng maïnh meõ cho nhaân vaät chính – nhaân vaät Chí Pheøo.

Khóm chuối bến nước đêm thanh,
Bước chân theo gió đưa anh gặp nàng.
Mỗi khi đọc lại Chí Phèo,
Nỗi đau xưa lại nghẹn ngào hôm nay.
Nguyễn Hữu Chơi.
NỘI DUNG BÀI GIẢNG