Tuần 13. Chí Phèo

Nhiệt liệt chào mừng
Các thầy giáo, cô giáo
Dự giờ học Ngữ văn lớp 11A6

Nam Cao
Tiết 54
3. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
a, Tiếng chửi
Chửi trời
Chửi đời
Chửi cả làng Vũ Đại
Chửi đứa nào không chửi nhau với hắn
Chửi đứa nào đẻ ra Chí Phèo
? Không ai chú ý, không ai ra điều
- ý nghĩa tiếng chửi:
+ Việc chửi bới của Chí chính là phản ứng của y với toàn bộ cuộc đời. Nó bộc lộ tâm trạng bất mãn của con người ít nhiều ý thức được mình bị xã hội phi nhân tính gạt ra khỏi xã hội loài người.
+ Gây ấn tượng sâu sắc về số phận của Chí Phèo: cô độc, đáng thương

+ Đằng sau tiếng chửi là sự vật vã tuyệt vọng của một tâm hồn đau khổ, khao khát giao tiếp với đồng loại.
b, Trước khi đi tù
* Lai lịch:
- Không cha mẹ, bị bỏ rơi.
- Được người làng nuôi dưỡng
- Đi ở hết nhà này đến nhà khác, cuối cùng đi ở cho nhà lí Kiến
-> Số phận Chí bất hạnh, đáng thương, tội nghiệp.
* Tính cách
+ S�ng b�ng ch�nh s�c lao ��ng cđa m�nh.
+ Mơ ước có một gia đình bình dị: chồng cày
thuê cuốc mướn, vợ dệt vải.
+ Giàu lòng tự trọng: Thấy nhục khi phải bóp
chân cho bà ba nhà lí Kiến
-> Chí là người nông dân lương thiện, hiền lành chất phác, tâm hồn trong sáng, giàu lòng tự trọng.
+ Hiền lành, chất phác: Hiền lành như đất
c, Sau khi ở tù về
* Hình dáng:
- Trông đặc như thằng săng đá.
- Cái đầu thì trọc lốc
- Cái răng cạo trắng hớn
- Cái mặt thì đen mà rất cơng cơng
- Hai mắt gườm gườm
- Nặc quần nái đen, áo tây vàng
- Ngực chạm trổ rồng phượng
-> Trông gớm chết, hình dáng của tên du côn, lưu manh
* Hành động
- Chửi bới, rạch mặt ăn vạ
+ Phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc
+ Làm chảy máu và nước mắt của bao người dân lương thiện
- Bá Kiến lợi dụng trở thành tay sai đắc lực cho hắn
-> Chí dần dần trở thành "con quỷ dữ của làng Vũ Đại"
? Xã hội tàn bạo mà đại diện là bá Kiến và nhà tù thực dân đã biến Chí từ một người nông dân hiền lành và tự trọng thành kẻ lưu manh, bị tha hoá cả hình hài lẫn tâm tính.
Trước khi vào tù
Sau khi ra tù
?Chí phèo là một hiện tượng có tính quy luật trong xã hội đương thời, là sản phẩm của tình trạng đè nén, áp bức ở nông thôn trước Cách mạng.



d, Từ khi Chí Phèo gặp thị Nở
Đêm trăng
Vườn chuối
d, Từ khi Chí Phèo gặp thị Nở
* Tâm trạng của Chí Phèo khi tỉnh dậy:
- Thấy lòng bâng khuâng và mơ hồ buồn
Nghe thấy những âm thanh quen thuộc của cuộc sống xung quanh:
+ Tiếng chim hót
+ Tiếng cười nói của những người đi chợ
+ Tiếng gõ mái chèo đuổi cá
+ Tiếng những người đàn bà đi buôn vải ở Nam Định
-> Cuộc sống thật bình dị nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy
- Chí Phèo nhìn lại cuộc đời mình:
+ Quá khứ: ước mơ bình dị, suốt bao năm chưa thành hiện thực
+ Hiện tại: Thấy mình già mà vẫn còn cô độc, đã tới cái dốc bên kia của cuộc đời, cơ thể đã hư hỏng nhiều
+ Tương lai: có nhiều bất hạnh "đói rét, ốm đau và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau"
-> Chí Phèo có sự thức tỉnh trong tâm hồn
* Tâm trạng của Chí khi nhận bát cháo hành
- Ngạc nhiên -> mắt hình như ươn ướt
- Nhìn bát cháo bâng khuâng
- Vừa vui vừa buồn
Giống như là ăn năn
- Thèm lương thiện, muốn làm hoà với mọi người
- Hi vọng thị Nở sẽ mở đường cho hắn về với cuộc sống đời thường
->Bát cháo hành chính là tình thương mộc mạc, chân thành của thị Nở
-> Là biểu hiện của tình người
=> Lương tâm, lương tri đã trở về trong Chí. Bát cháo hành có ý nghĩa nhân đạo sâu sắc.
* Tâm trạng của Chí khi bị thị Nở cự tuyệt
+ hắn bỗng nhiên ngẩn người
+ thoáng một cái hắn lại như hít thấy hơi cháo hành
+ hắn đuổi theo thị nắm lấy tay nhưng bị thị gạt ra
+ hắn sửng sốt đứng lên gọi lại
+ càng uống càng tỉnh ra, tỉnh ra lại buồn
+ cứ thoang thoáng thấy hơi cháo hành
+ ôm mặt khóc rưng rức
-> Chí vật vã đâu đớn, tuyệt vọng, ý thức rõ về nỗi đau thân phận
-> "hơi cháo hành" nhắc lại nhiều lần nhằm tô đậm niềm khát khao yêu thương và bi kịch tinh thần của Chí: bị từ chối quyền làm người.
* Giải quyết bi kịch
Lời nói:
. Tao muốn làm người lương thiện.
. Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa.
-> Tâm trạng cực kì phẫn uất và bế tắc của Chí
-> Lời tố cáo sâu sắc, tiếng chuông đòi quyền làm người
- Hành động:
Đâm chất bá Kiến
Tự sát
Mâu thuẫn giai cấp gay gắt không thể dung hoà.
Tố cáo xã hội vô nhân đạo đã đẩy con người vào con đường bần cùng, lưu manh, còn đẩy họ đến cái chết.
4. Nghệ thuật
- Xây dựng nhân vật
+ Xây dựng nhân vật điển hình (Chí Phèo, bá Kiến) vừa có cá tính độc đáo, vừa có ý nghĩa tiêu biểu.
+ Phát huy cao độ sở trường khám phá và miêu tả tâm lí nhân vật.
- Kết cấu: mới mẻ, không theo trật tự thời gian, nhưng rất chặt chẽ, logic
- Cốt truyện: độc đáo, hấp dẫn, tình tiết đầy kịch tính và biến hhoá, càng về cuối càng gay cấn
- Ngôn ngữ: sống động, điêu luyện, rất gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân
- Giọng kể: phong phú độc dấo, hài hoà giữa đối thoại và độc thoại, giữa lời gián tiếp và lời nủă trực tiếp
III. Tổng kết
1. Nội dung
a, Giá trị hiện thực
b, Giá trị nhân đạo
Tác phẩm là bức tranh thu nhỏ về nông thôn Việt Nam trong xã hội cũ, phản ánh chân thực mối quan hệ người bóc lột người, đẩy người dân nghèo, lương thiện vào con đường bần cùng hoá, lưu manh hoá.
Nhà văn kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo tàn phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân lao động, đồng thời khẳng định bản chất lương thiên của họ, ngay trong khi họ bị vùi dập cả nhân hình, nhân tính. Đó là giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.
2, Nghệ thuật
Chí phèo thể hiện tài năng truyện ngắn bậc thầy của Nam Cao: xây dựng thành công nhân vật điển hình, nghệ thuật trần thuật linh hoạt, ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc
See you again !