Tuần 13. Chí Phèo

Nam Cao
1. Đề tài, xuất xứ
* Đề tài:
“Nông dân” - đây là đề tài mà các nhà văn hiện thực giai đoạn 30 - 45 thường khai thác: Nguyễn Công Hoan (Bước đường cùng), Ngô Tất Tố (Tắt đèn)…
* Xuất xứ:
Được viết 1940, xuất bản năm 1941, in trong tập “Luống cày”

2. Kết cấu
Kết cấu: Theo lối đầu cuối tương ứng ( kết cấu vòng tròn ). Mở đầu là hình ảnh cái lò gạch, kết thúc cũng là hình ảnh cái lò gạch bỏ không.

=> Lối kết cấu cho thấy được cuộc sống quẩn quanh, bế tắc của những người nông dân trước Cách mạng Tháng Tám.
3. Tìm hiểu nhan đề
- Cái lò gạch cũ
=> Vòng đời luẩn quẩn, bế tắc và là biểu tượng về sự xuất hiện tất yếu của hiện tượng Chí Phèo, qui luật nghiệt ngã của xã hội.
- Đôi lứa xứng đôi ( NXB Đời Mới, Hà Nội, 1941)
=> Hướng vào mối tình “người – ngợm” giữa Chí Phèo và Thị Nở, tạo ra nhan đề giật gân, gây tò mò, phù hợp với thị hiếu lúc bấy giờ.
Chí Phèo (Luống cày, 1946)
Nhan đề khái quát, súc tích và đầy đủ nhất, nhấn mạnh vào vị trí trung tâm và chủ đề tác phẩm.
 Là tác phẩm khẳng định tài năng của Nam Cao.
_Chí: chí hướng
_Phèo: bất, không
=> Chí Phèo: Không chí hướng. Từ đầu đến cuối là con số không.


1. Bức tranh làng Vũ Đại ngày ấy
* Làng Vũ Đại: là bức tranh thu nhỏ của làng Đại Hoàng, quê hương Nam Cao.
- Là làng điển hình cho nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám với những mâu thuẫn điển hình:
+ Nông dân >< địa chủ
+ Địa chủ >< địa chủ
- Đó là một làng quê “xa phủ, xa tỉnh”, khép kín trong “một cái ao đời” tù đọng, “dân không quá hai nghìn” người.
=> Trở thành một miếng mồi béo bở cho bọn cường hào, địa chủ.
* Cư dân:
- Trong làng có nhiều thành phần:
Làng Vũ Đại được khắc họa như thế nào?
+ Loại vai vế: Bá Kiến, Đội Tảo, Bát Tùng, Cánh Tư Đam
=> Nhiều bè cánh, hiện tượng phổ biến ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám.
+ Loại cùng đinh:
~ Những người nông dân nghèo khổ, tha hóa (Năm thọ, Binh Chức, Chí Phèo)
~ Đám đông vô danh (sợ sệt, nhu nhược, ghét lôi thôi)


2. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
2.1 Sự xuất hiện độc đáo của hình tượng Chí Phèo
Chửi trời
Chửi đời
Chửi tất cả làng Vũ Đại
Chửi đứa nào không chửi nhau với hắn
Chửi đứa nào đẻ ra Chí Phèo
? Khơng ai l�n ti?ng, khơng ai ra di?u
Cách vào truyện của Nam Cao có gì đặc biệt?
Chí Phèo chửi những ai?
Thái độ của mọi người thế nào?
? G�y ?n tu?ng s�u s?c v? nh�n v?t chính - m?t k? say ru?u v?a quen v?a l?. Nĩ quen nhu bao g� dang ng?p chìm trong hoi men, nhung nĩ l?i kh�c ngu?i b?i c�i s? ch?i l? l�ng.
D?ng sau nh?ng ti?ng ch?i l� s? v?t v�, tuy?t v?ng c?a m?t t�m h?n dau kh?, khao kh�t giao ti?p v?i d?ng lo?i.
Ngơn ng? k? chuy?n da gi?ng di?u: v?a tr?n thu?t n?a tr?c ti?p, v?a t? m?t c�ch kh�ch quan, v?a nh?p v�o nh�n v?t d? k? v� nghi.
Cảm nhận của em về ý nghĩa của tiếng chửi đó?
2.2 Qu� trình tha hĩa c?a Chí Ph�o
T? ngu?i nơng d�n hi?n l�nh, luong thi?n tr? th�nh th?ng luu manh
Chí vốn là một đứa trẻ tội nghiệp bị bỏ rơi, là một anh canh điền hiền lành, chất phác, lương thiện, giàu lòng tự trọng.
=> Cuộc đời Chí là một con số không to tướng: không cha, không mẹ, không người thân, không tình thương, không một tấc đất cắm dùi.
“Hai mươi tuổi, người ta không là đá, nhưng cũng không hoàn toàn là xác thịt. Người ta không thích cái gì người ta khinh”
Bá Kiến vì ghen tuông  âm mưu hãm hại, vu cáo
Người nông dân lương thiện
Tên lưu manh
2.2 Quá trình tha hóa của Chí Phèo
Nhà tù thực dân
Tr? v? l�ng sau 7,8 nam ? nh� t� th?c d�n, Chí d� tr? th�nh Chí Ph�o:
+ V? nh�n hình:
d?c nhu th?ng sang d�, c�i d?u thì tr?c l?c, c�i rang c?o tr?ng h?n, c�i m?t thì den m� r?t cong cong, hai m?t gu?m gu?m trơng g?m ch?t, mình d?y v?t xam.
? Hình d�ng c?a m?t th?ng luu manh, m?t t�n cơn d?.
+ V? nh�n tính:
R?ch m?t an v?, k�u l�ng, tri?n mi�n say, ti?ng ch?i th�ch th?c
? D? b? mua chu?c, l?i d?ng.
? Con qu? d? c?a l�ng Vu D?i
? L� s?n ph?m, phuong ti?n c?a b?n th?ng tr?.
? B? t�n ph� t�m h?n, b? h?y ho?i t? nh�n hình d?n nh�n tính.
Nam Cao đã miêu tả ngoại hình Chí Phèo
sau khi ra tù như thế nào?
Phá tan bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, làm chảy máu và nước mắt bao nhiêu người lương thiện.
2.3 Qu� trình h?i sinh c?a Chí Ph�o
- D�m trang g?p g?
? Du?c khoi d?y b?n nang c?a m?t ngu?i bình thu?ng.
- Tr?n ?m ? d?u tính n?t, thay d?i t�m lí s�u s?c.
- S�ng hơm sau:
+ B?t d?u cĩ l?i nh?ng c?m x�c c?a m?t con ngu?i
+ L?n d?u sau khi ra t�, Chí bi?t x�c d?ng tru?c nh?ng �m thanh bình d?, d?i thu?ng.
Em hãy thuật lại diễn biến tâm lí và hành động
của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở?
Tiếng chim hót vui vẻ, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá, tiếng cười nói, trò chuyện của người đi chợ
Thấy bâng khâng, lòng mơ hồ buồn
- Nh? l?i qu� kh?
- Li�n tu?ng d?n hi?n t?i
- Lo s? cho tuong lai
? Chí Ph�o d� du?c th?c t?nh.
Mơ ước: Chồng cuốc mướn, cày thuê, vợ dệt vải, nuôi lợn, mua ruộng làm
Tới cái dốc bên kia của cuộc đời: già, cơ thể đã hư hỏng nhiều
Đói rét, ốm đau và cô độc. Cô độc còn đáng sợ hơn cả đói rét, ốm đau
2.3 Quá trình hồi sinh của Chí Phèo
Được quan tâm, chăm sóc: bát cháo hành
 Lần đầu tiên được cho, được chăm sóc
 Khóc
 Tính người thực sự trở về - Chí Phèo khát khao:
+ Được làm người lương thiện.
+ Có được hạnh phúc bình dị.
 Sức mạnh từ tình yêu mộc mạc, chân thành của Thị Nở đã chữa lành tâm hồn từng băng hoại, đánh thức bản chất lương thiện của Chí.

Ở bên cạnh Thị Nở, Chí Phèo cảm nhận thế nào?
Tình cảm của Thị Nở có ý nghĩa như thế nào
đối với cuộc đời Chí?
Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!
- Gi� c? th? n�y m�i thì thích nh??
- Hay l� mình sang d�y ? v?i t? m?t nh� cho vui.


- Bà cô Thị Nở - đại diện cho định kiến khắt khe, cổ hủ của xã hội.
Chí Phèo rơi vào bi kịch tâm hồn đau đớn:
Bị cự tuyệt quyền làm người
Khát vọng làm người lương thiện của Chí
có thành hiện thực không? Vì sao?
2.4. Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người
Chạy theo, níu giữ
Khóc
Uống rượu, càng uống càng tỉnh
Hơi rượu không sặc sụa, hắn cứ thoảng thoảng ngửi thấy mùi cháo hành
Dù bị vùi dập nhưng khát vọng lương thiện không bao giờ tắt
- Khơng r? v�o nh� Th? N?:
? X�ch dao d?n nh� B� Ki?n: nhận ra kẻ thù đích thực.
Dịi du?c l�m ngu?i luong thi?n:
? thái độ kiên quyết, ý thức nhân phẩm trở về.
Khi bị từ chối, Chí Phèo đã hành động thế nào?
Đâm chết Bá Kiến
Tự sát
Mâu thuẫn giai cấp gay gắt, không thể dung hòa
Tố cáo xã hội phản động không thể dung nạp được những con người bình thường với những mơ ước bình thường.
Ý nghĩa những hành động sau cùng của Chí Phèo?
2.4 Bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người
“những thằng điên và những thằng say rượu không bao giờ làm những cái mà lúc ra đi chúng định làm”

“Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này?”

Năm Thọ
Binh Chức
Chí Phèo
Chí Phèo con
Hi?n tu?ng Chí Ph�o r?t ph? bi?n.
Cĩ tính qui lu?t.
Chí Phèo là một hình tượng điển hình cho
người nông dân bị lưu manh hóa trong xã hội cũ
Giá trị hiện thực của hình tượng Chí Phèo?
Nh� van d� ph�t hi?n, mi�u t? ph?m ch?t t?t d?p c?a ngu?i lao d?ng ngay khi tu?ng nhu h? d� b? x� h?i cu?p m?t c? linh h?n v� di?n m?o con ngu?i.
Tư tưởng nhân đạo mới mẻ
và sâu sắc của Nam Cao:
Tư tưởng nhân đạo mà Nam Cao gửi gắm
qua hình tượng Chí Phèo?
2. Hình tượng nhân vật Chí Phèo

3. Nh�n v?t B� Ki?n
* Xuất thân và chức vụ:
- Xuất thân: Địa chủ, có bốn đời làm tổng lí.
- Chức vụ: Lí trưởng, Chánh tổng, Bá hộ, Tiên chỉ làng Vũ Đại, Bắc kì nhân dân đại biểu…
=> Khét tiếng ở trong hàng huyện.
* Đặc điểm con người:
- Giọng quát rất sang
- Nói chuyện ngọt nhạt
- Cái cười Tào Tháo
- Phương châm, thủ đoạn:
 Bản chất gian xảo, nham hiểm, thâm độc, tàn ác, tiêu biểu cho giai cấp thống trị ở làng xã Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
Mềm nắn rắn buông
Thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân
Bám thằng có tóc, ai lại bám thằng trọc đầu…
III. Ghi nhớ
- Chí Phèo là một kiệt tác của nền văn xuôi Viêt Nam hiện đại. Qua truyện ngắn này, Nam Cao khái quát một hiện tượng xã hội ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng: một bộ phận nông dân lao động lương thiện bị đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh hóa. Nhà văn đã kết án đanh thép cái xã hội tàn bạo đã tàn phá cả thể xác và tâm hồn người nông dân lao động, đồng thời khẳng định bản chất lương thiện của họ, ngay cả khi họ bị vùi dập mất nhân hình và nhân tính. Chí Phèo là một tác phẩm có giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.
III. Ghi nhớ
- Chí Ph�o th? hi?n t�i nang truy?n ng?n b?c th?y c?a Nam Cao: x�y d?ng th�nh cơng nh?ng nh�n v?t di?n hình b?t h?; ngh? thu?t tr?n thu?t linh ho?t, t? nhi�n m� v?n nh?t qu�n, ch?t ch?; ngơn ng? ngh? thu?t d?c s?c.