Tuần 13. Chí Phèo

Chào mừng quý thầy cô và các em
CHÍ PHÈO
Phần hai: Tác phẩm
Chị có ra bờ sông kia kín nước
Trong mơ màng để anh Chí đến bên …?
Nếu hôm nay lại được sống trên đời
Sợ quái gì, tôi vẫn đi kín nước
Dòng sông xưa dẫu là trong là đục
Trăng vẫn rải bụi vàng trên nước êm trôi
Bụi chuối kia tôi vẫn cứ đến ngồi
Vẫn nghẹo cổ ngủ hai phần ba … thân thể
Còn một phần xót đau nhân thế
Gọi Chí Phèo trở về từ trong những cơn say
Bát cháo hành vẫn còn ấm đâu đây
Người bị cảm húp vào, toát mồ hôi, tỉnh hẳn
Ra khỏi những cơn say chẳng ai hiền như hắn
Nhớ lại đêm nào, tôi vẫn thấy … thương thương
Cái lò gạch hoang một kiếp người vất vưởng
Cọng hành hoa níu kéo linh hồn
Nếu hôm nay được sống lại một lần
Tôi vẫn đợi Chí Phèo khi kín nước ngoài sông
Đối thoại với Thị Nở
(Ngô Quyền)
Nếu hôm nay được sống lại một lần
Có ngồi ngắm sao trời bên … gốc chuối
TIỂU DẪN
Xuất xứ
Nhan đề
CHÍ PHÈO
- Dựa vào cảnh thật, việc thật, người thật ở làng Đại
Hoàng, quê hương của Nam Cao
Những bức xúc của tác giả trước hiện thực xã hội
Việt Nam trước cách mạng tháng Tám

1. Xuất xứ
2. Nhan đề
- Cái lò gạch cũ: giản dị, có ý nghĩa (Nơi lần đầu tiên phát hiện ra Chí, nơi Chí con có thể lại bị bỏ rơi, quy luật hiện tượng Chí Phèo…)
- Đôi lứa xứng đôi: Thay đổi chủ đề, câu khách
- Chí Phèo: Lấy tên nhân vật trung tâm, do Nam Cao thay đổi khi in trong tập “Luống cày”(1946)
I Tiểu dẫn
Dựa vào phần tiểu dẫn,
nêu xuất xứ của tác phẩm?
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
CHÍ PHÈO
1. Tóm tắt tác phẩm
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Chí Phèo lương thiện
Bá Kiến - Nhà tù
Chí Phèo bị lưu manh hóa
Tình yêu Thị Nở
Khát vọng trở về lương thiện
Xã hội - Bà cô Thị Nở
Chí Phèo bị cự tuyệt quyền làm người
Uất ức – tuyệt vọng
Chí Phèo giết Bá Kiến, tự sát.
Tóm tắt tác phẩm
Hãy tóm tắt ngắn gọn tác phẩm Chí Phèo?
II. Đọc- hiểu văn bản
Chí Phèo lương thiện
Chí Phèo bị lưu manh hóa
Khát vọng trở về lương thiện
Tình yêu Thị Nở
TIỂU DẪN
CHÍ PHÈO
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
2. Hình ảnh làng Vũ Đại
- Địa lí: “dân không quá hai nghìn, xa phủ, xa tỉnh”  ở thế “quần ngư tranh thực”.
+ Vai vế bề trên: chia nhiều bè nhiều cánh: Bá Kiến, Tư Đạm,
Đội Tảo hãm hại nhau, cấu kết nhau bóc lột dân lành.
+ Dân làng: hiền lành, an phận, nặng định kiến
- Có tôn ti trật tự nghiêm ngặt:
+ Cùng đinh tha hoá: Chí Phèo, Binh Chức, Năm Thọ
 Làng xã khép kín, môi trường sống tù đọng, ngột ngạt, mâu thuẫn giai cấp gay gắt, âm thầm mà quyết liệt.
 Hình ảnh chân thực thu nhỏ của xã hội nông thôn Việt Nam trước CMT8.
Tóm tắt tác phẩm
Hình ảnh làng Vũ Đại được miêu tả qua những chi tiết nào?
Qua những chi tiết đó em có nhận xét gì về làng Vũ Đại?
TIỂU DẪN
CHÍ PHÈO
Tóm tắt tác phẩm
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
3. Hình tượng nhân vật Bá Kiến
- Giọng quát rất sang
- Lối nói ngọt nhạt
- Tiếng cười Tào Tháo
Ấn tượng uy hiếp
- Phương châm, thủ đoạn sống:
+ Nắm người có tóc, không ai nắm kẻ trọc đầu.
+ Thứ nhất thì sợ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân.
+ Dùng đầu bò để trị đầu bò
+ Mềm nắn, rắn buông.
+ Ngấm ngầm đẩy người ta xuống sông rồi vớt họ lên để họ trả ơn…
Gian xảo, độc ác, nham hiểm, bỉ ổi, dâm đãng
=> Nhân vật điển hình, tiêu biểu cho giai cấp thống trị trước Cách mạng tháng Tám
Hình ảnh làng Vũ Đại
Bá Kiến gây ấn tượng với người đọc bởi những yếu tố nào?
Bá Kiến là con người ra sao? Hắn có phải là trường hợp cá biệt không?
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
4. Hình tượng nhân vật Chí Phèo
4.1 Hai mươi năm đầu cuộc đời
- Bị bỏ rơi ở lò gạch cũ bỏ hoang: anh thả ống lươn bà góa mùbác phó cốibơ vơ, đi ở.
Bi kịch đầu tiên: không biết nguồn gốc xuất thân
Năm 20t: làm canh điền nhà Lí Kiến
+ Hiền lành, chăm chỉ
+ Ước mơ: một gia đình nho nhỏ: chồng cuốc mướn, vợ dệt vải
 Ý thức về cuộc sống
- Bị bà ba gọi lên bóp chân  thấy nhục
 Đầy tự trọng, ý thức về nhân phẩm
 Người nông dân hiền lành chất phác, với bản chất lương thiện
Em biết những gì về cuộc sống, tính cách của Chí trong hai mươi năm đầu cuộc đời?
CHÍ PHÈO
Vì sao Chí phải vào tù?
Ra tù Chí đã thay đổi
như thế nào về
ngoại hình, hành động,
tính cách?
4.2 Quá trình lưu manh hóa
Chí Phèo bị đẩy vào tù do cơn ghen của Bá kiến  Sau khi ra tù, hắn thay đổi hoàn toàn
a. Hình dạng:
Cái đầu: trọc lóc; răng: cạo trắng hớn;
mặt: đen, cơng cơng; mắt: gườm gườm, ngực: phanh, chạm trổ
 Trông dữ tợn, gớm chết
 Tha hoá về nhân hình
- Uống rượu, chửi bới, rạch mặt ăn vạ, doạ nạt
b. Hành động
- Trở thành tay sai của Bá Kiến
c. Tinh thần: Đắm chìm triền miên trong cơn say, không hề tỉnh
 Tha hóa về nhân tínhCon quỷ dữ của làng Vũ Đại, là sản phẩm, phương tiện của bọn thống trị.
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
→Côn đồ,lưu manh
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
* Tiếng chửi đầu chuyện
Chửi trời, chửi đời, chửi cả làng Vũ Đại, chửi những kẻ không chửi nhau với hắn, chửi kẻ đã sinh ra hắn để cho hắn khổ.
Không ai lên tiếng, “chỉ có vài ba con chó dữ”
→ không ai còn thừa nhận Chí Phèo giữa cuộc đời, Chí bị gạt ra ngoài xã hội.
- Tiếng chửi gây ấn tượng sâu sắc về số phận Chí Phèo: Cô đơn, đáng thương.
Sau tiếng chửi là sự vật vã của một tâm hồn đau khổ, khao khát giao tiếp với đồng loại.
Tiếng chửi thể hiện tâm trạng bi phẫn cùng cực đối với xã hội đã sinh ra kiếp bi kịch Chí Phèo.
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
4.3 Quá trình thức tỉnh
Diễn biến tâm trạng của Chí Phèo
sau khi gặp Thị Nở?
a. Khi gặp Thị Nở
- Bâng khuâng, lòng mơ hồ buồn
- Nghe những âm thanh quen thuộc của cuộc sống: tiếng chim hót, tiếng cười nói, tiếng gõ mái chèo...
- Suy nghĩ:
+ Quá khứ: ước mơ giản dị nhưng không thực hiện được
+ Hiện tại: đã già nhưng cô độc
+ Tương lai: tuổi già, đói rét, ốm đau, bệnh tật nhưng sợ nhất vẫn là cô độc
 Chí cảm nhận sâu sắc tình trạng tuyệt vọng của bản thân
* Tâm trạng
- Tỉnh rượu, sợ rượu
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
* Thị Nở và bát cháo hành: Sự chăm sóc đầu tiên mà Chí Phèo được hưởng → Chí ngạc nhiên, xúc động, mắt ươn ướt,muốn làm nũng, muốn làm hòa với xã hội
khao khát lương thiện, muốn được hạnh phúc.
Chính tình người mộc mạc, chân thành của Thị Nở đã chữa lành tâm hồn đã từng băng hoại, thức tỉnh tính người trong Chí Phèo, là chiếc cầu bắc Chí Phèo về với cuộc đời lương thiện
Nam Cao đã phát hiện và khẳng định nhân phẩm đẹp đẽ của người nông dân ngay cả khi họ bị cướp đi bộ mặt người  tinh thần nhân đạo mới của tác giả.
Thị Nở và bát cháo hành có ý nghĩa gì với cuộc đời của Chí Phèo?
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
- Bà cô Thị Nở (là người phát ngôn đại diện cho định kiến xã hội) ngăn cản khát khao của Chí Phèo
 Chí Phèo rơi vào bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người
b. Khi bị từ chối

Vì sao Chí bị từ chối? Chí đã có phản ứng như thế nào?
- Phản ứng:
Ngạc nhiên→ ngẩn ra→ chạy theo níu giữ→ khóc→ uống rượu→ càng uống càng tỉnh→ nghe thoang thoảng mùi cháo hành.
+ Xách dao đến nhà Bá Kiến
 lòng căm thù vẫn âm ỉ chợt bùng lên
+ Chí Phèo giết Bá Kiến
Hành động lấy máu rửa thù của người nông dân
thức tỉnh quyền sống
Mâu thuẫn giai cấp gay gắt, không thể dung hòa
Vì sao Chí Phèo định đi trả thù cô cháu Thị Nở nhưng lại đến nhà Bá Kiến? Có phải vì say không?
Nếu Chí không giết Bá Kiến và tự sát thì có được không? Vì sao?
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
Hình ảnh làng Vũ Đại
Hình tượng Bá Kiến
Hình tượng Chí Phèo
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
+ C.P tự sát
 sự cùng đường bế tắc
Cách giải quyết duy nhất để Chí được là Người.
Chí Phèo chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống
- Lời nói: "Ai cho tao lương thiện?"
 tiếng kêu cứu tuyệt vọng
 Cái chết của Chí Phèo là lời tố cáo xã hội sâu sắc đã không thể dung nạp những con người bình thường với những ước mơ bình thường, vừa rung lên tiếng chuông đòi quyền làm người của những con người bất hạnh.
Chí Phèo là hình tượng điển hình cho những người nông dân bị lưu manh hóa, đây là hiện tượng có tính quy luật trong xã hội đầy những mâu thuẫn giai cấp.

Ý nghĩa của hành động Chí Phèo giết bá Kiến và tự sát là gì?
CHÍ PHÈO
TIỂU DẪN
ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
TỔNG KẾT
Nội dung
Nghệ thuật
III. Tổng kết
Nội dung
- Giá trị hiện thực: Phản ánh chân thực xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với những mâu thuẫn giai cấp gay gắt không dễ giải quyết.
- Giá trị nhân đạo: Phát hiện và khẳng định bản chất lương thiện đẹp đẽ của người nông dân ngay cả khi họ bị vùi dập cả hình người, tính người.
2. Nghệ thuật
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình sắc nét.
- Sở trường miêu tả, phân tích tâm lí, nội tâm nhân vật.
- Kết cấu mới mẻ.
Ngôn ngữ sống động, điêu luyện, gần với lời ăn
tiếng nói hàng ngày.
Cốt truyện hấp dẫn, tình tiết đầy kịch tính, quyết liệt,
bất ngờ.
- Giọng điệu biến hóa linh hoạt.
CỦNG CỐ:
Chí Phèo là kiệt tác của văn xuôi Việt Nam hiện đại bởi:
A. Tác phẩm đã xây dựng được chuyện tình kì dị lạ thường, một chân dung thằng say rượu có một không hai
B. Vạch trần mâu thuẫn giai cấp ở nông thôn, tình trạng tha hoá của người nông thôn, đồng thời thể hiện lòng tin vào bản chất tốt đẹp của người nông dân