Tuần 13. Chí Phèo

( Tiết 51, 52 ) Đọc hiểu tác phẩm của Nam Cao
I. Gi?i thi?u chung:
- D?u tiờn tỏc ph?m du?c d?t tờn l� Cỏi lũ g?ch cu, nh� xu?t b?n D?i m?i in 1941 d?i tờn th�nh Dụi l?a x?ng dụi v� nam 1946, tỏc gi? chớnh th?c d?t tờn l� Chớ Phốo.
Câu hỏi: Mỗi cách đặt tên TP có lý do riêng, có ý nghĩa riêng.
Em hãy nêu ý nghĩa của từng cách đặt tên đó?
Trả lời:
Cái lò gạch cũ: Kiếp người bế tắc quẩn quanh.
Đôi lứa xứng đôi: Mối tình rất độc đáo có một không hai, gây chú ý để bán sách.
Chí Phèo: Nhấn sâu bi kịch tha hóa của người nông dân.
Lương thiện
Lưu manh hóa
Khát vọng trở về lương thiện
Bị cự tuyệt làm người
Giết Bá Kiến và tự sát
Bá Kiến, nhà tù
Tình yêu Thị Nở
Xã hội (Bà cô Thị Nở)
Uất ức, tuyệt vọng
2. Tóm tắt tác phẩm theo nhân vật Chí Phèo
II.Đọc hiểu
1.Bức tranh hiện thực:
a. Hình ảnh làng Vũ Đại:
Địa lí: Làng Vũ Đại có thế đất phong thủy đàn cá tranh mồi, “quÇn ngư tranh thực”, daân ít, xa phuû, xa tænh.
Thµnh phÇn c­ d©n trong lµng: phøc t¹p, nhiÒu loại người:
§Þa chñ c­êng hµo: B¸ KiÕn , §éi T¶o, T­ §¹m, B¸t Tïng...
Thµnh phÇn cïng ®inh tha hãa: Binh Chøc, N¨m Thä, ChÝ PhÌo, Tự Lãng....D©n lµnh an phËn : ThÞ Në, Mô hµng r­îu...
Coøn coù moät haïng cuøng hôn caû daân cuøng, soáng taêm toái nhö thuù vaät, khoâng ñöôïc coâng nhaän laø ngöôøi.
=> B?c tranh hi?n th?c di?n hình v? nông thôn Vi?t Nam trước Cách mạng tháng Tám.
Câu hỏi: Hình ảnh làng quê Vũ Đại được miêu tả như thế nào?
+ Bức tranh toàn cảnh

Trong làng Vũ Đại, nhà văn đã miêu tả những vây cánh cường hào ngấm ngầm tranh giành, hại nhau, những người dân bị bần cùng hóa, những tên du côn mãn tù về làng phá phách. Đời sống dân nghèo khổ lại càng cơ cực và cùng đường. Một bộ phận người dân bị biến đổi cả nhân hình và nhân tính, làm cho xã hội làng xã thêm phức tạp, thêm đen tối.

Lµng x· phong kiÕn khÐp kÝn, tï ®äng, ngét ng¹t. Vò §¹i lµ h×nh ¶nh thu nhá cña n«ng th«n ViÖt Nam tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m.
b. Nhân vật Bá Kiến:

- Xuất thân 4 đời làm tổng lý “uy thế nghiêng trời”, “giọng nói rất sang”, “có cái cười Tào Tháo”, Có cách cai trị dân “mềm nắn rắn buông”,” lấy thằng đầu bò trị thằng đầu bò”, “khôn róc đời”, đẩy người ta xuống rồi lại ra tay cứu để họ trả ơn.
- Bá Kiến tạo dựng thế lực, vây cánh để cai trị và bóc lột dân. Y còn háo sắc, rất ghen tuông và sợ vợ, dù có 4 vợ nhưng vẫn cướp vợ người khác. Y làm tan nát bao người dân lương thiện...




Câu hỏi: Nhân vật Bá Kiến được miêu tả như thế nào?
Câu hỏi: Em có nhận xét gì về nhân vật Bá Kiến?
Với sự gian hùng và xảo quyệt, những kẻ như bá Kiến đã biến những người nông dân chất phác, hiền lành thành những tên lưu manh, đã cướp đi của họ phần Người quý giá và đẩy họ vào con đường không lối thoát.
Nhân vật Bá Kiến là hiện thân tàn ác, xấu xa của giai cấp thống trị cu?ng h�o phong ki?n l�ng xó Vi?t Nam tru?c 1945.
c. Nhân vật bà cô Thị Nở:
"Ai lại đi lấy cái thằng không cha, ai lại đi lấy cái thằng chỉ có một nghề là rạch mặt ăn va"�
Dại diện cho định kiến xã hội ph�n bi?t gi�u ngh�o, d?a v?, d� ch?n du?ng v? c?a Chí Ph�o.
Bà thấy tức cháu bà, thấy tủi cho cái thân bà
? ganh tị, nhỏ nhen, ích kỷ.
Câu hỏi: Em có nhận xét gì về nhân vật bà cô Thị Nở?
a/ Lai lịch, bản chất con người:
2. Hình tượng nhân vật Chí Phèo:
Lai lịch: Con hoang  Con nuôi  Đi ở  Bị bỏ rơi, mồ côi, vô gia cư; đi ở hết nhà này đến nhà khác; làm canh điền cho nhà Bá Kiến. Cảnh ngộ hắn thật đáng thương.
- Bản chất – trước khi vào tù:
+ Sống bằng sức lao động của chính mình.
+ Chất phác, hiền lành, lương thiện.
+ Giàu lòng tự trọng: thấy nhục khi phải bóp chân cho bà Ba, vợ Bá Kiến.
+ “ao ước có một gia đình nho nhỏ”, giản dị, đời thường “chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải, nuôi con lợn, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm.”
=> Chí Phèo có một tâm hồn trong sáng và bản chất lương thiện.
Câu hỏi: Em hãy nêu những chi tiết chính về nhân vật Chí Phèo?
z
x
Tiếng chửi: m?t chi ti?t d?c s?c. Em h�y tìm chi ti?t n�y ?
Chửi trời
Chửi đời
Chửi tất cả làng Vũ Đại
Chửi đứa nào không chửi nhau với hắn
Chửi đứa nào đẻ ra Chí Phèo
? Khơng ai l�n ti?ng c?."Ch?c nĩ ch?a mình ra".
Em hãy nêu ý nghĩa nghệ thuật của chi tiết tiếng chửi của Chí Phèo?
Tiếng chửi thể hiện tâm trạng bi phẫn cùng cực của Chí Phèo đối với xã hội đã sinh ra kiếp sống bi kịch của hắn.

Đằng sau những tiếng chửi là sự vật vã, tuyệt vọng của một tâm hồn khổ đau, khát khao giao tiếp với con người. Đó có thể là tiếng kêu của con người cô độc nhất thế gian, đang sống nhưng bị chính đồng loại từ chối, xua đuổi.
Chi tiết tiếng chửi gây ấn tượng sâu sắc về số phận Chí Phèo: cô độc, đáng thương, nhỏ bé giữa cuộc đời, giữa làng quê lam lũ.


Bá Kiến ghen, đẩy Chí Phèo vào tù 7, 8 năm
Nhà tù Thực dân phong ki?n
Người nông dân lương thiện
Tên lưu
manh
b/ Quá trình tha hóa - sau khi ra tù
Diện mạo:
"H?n v? l?p n�y trụng khỏc h?n. trụng nhu th?ng sang -dỏ! Cỏi d?u thỡ tr?c l?c, cỏi rang c?o tr?ng h?n, cỏi m?t thỡ den m� r?t cong cong, hai m?t gu?m gu?m trụng g?m ch?t! H?n m?c qu?n nỏi den v?i cỏi ỏo tõy v�ng. Cỏi ng?c phanh ,dõy nh?ng nột ch?m tr? r?ng phu?ng v?i m?t ụng tu?ng c?m chựy, c? hai tay cung th?. Trụng g?m ch?t!"
=> Chớ Phốo xu?t hi?n v?i hỡnh dỏng c?a nh?ng tờn cụn d?, luu manh, s?n ph?m c?a xó h?i th? th�nh �u húa.
? Là sản phẩm + phương tiện của bọn thống trị.
? Bị tàn phá tâm hồn, bị hủy diệt từ nhân hình đến nhân tính.
Trước khi vào tù
Sau khi ra tù
(Hình ảnh minh họa trích từ phim Làng Vũ Đại ngày ấy- diễn viên Bùi Cường đóng)
Ti?nh ca?ch:

+ Uụ?ng ruo?u tri?n miờn, chu?i bo?i, dõ?p dõ`u, ra?ch ma?t, an v?; do?a na?t l?y an, ch? bi?t vũi ti?n.
+ Nhõn tớnh: du cụn, du dóng, luu manh, tớnh cỏch mộo mú, quỏi d? khỏc thu?ng.


Tóm lại: Chí Phèo bị tàn phá về thể xác, bị hủy diệt về linh hồn, bị xã hội cự tuyệt quyền làm người  giá trị hiện thực mới mẻ, độc đáo của tác phẩm. Hắn đại diện cho người nông dân lao động bị bóc lột, bị đè nén đến cùng cực không lối thoát. Đó còn là nhân chứng kết tội chế độ Thực dân phong kiến đương thời đã cướp đi quyền sống chính đáng của con người .
 Hắn bị biến dạng cả hình hài, thay đổi cả nhân tính. Từ một trai làng hiền lành thành thằng Chí Phèo hung hãn, côn đồ, thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
Chí Phèo chưa bao giờ hết say…
( Hình ảnh minh họa trích phim Làng Vũ Đại ngày ấy)
c/ Quá trình thức tỉnh:
Chí thức tỉnh là nhờ cuộc gặp gỡ vụ tỡnh với Thị Nở.
Chớnh th? v?i 5 ng�y s?ng nhu v? ch?ng, dó l�m thay d?i, dó dua h?n tr? v? hi?n t?i,
Bát cháo hành v� sự chăm sóc giản dị, và tình yêu mộc mạc của Thị: làm cho Chí biết cảm nhận cuộc sống:
- Th?y tr?i dó sỏng, nghe thấy tiếng chim hót rớu rớt, nghe ti?ng ngu?i di ch?, tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá...
Cảm giác, tâm trạng: lòng bâng khuâng, mơ hồ buồn, xót xa cho hiện tại, nhớ lại mà nuối tiếc quá khứ và lo lắng cho tương lai.
V� Chí Phèo đã bị Thị Nở từ chối:
-í th?c n?i dau thõn ph?n Th?y rừ t?i ỏc c?a k? dó bi?n mỡnh th�nh con qu? d?.
-Chí ngẩn người ra .Sửng sốt, c? nớu kéo.
-Đau khổ lại uống rượu nhưng càng uống càng tỉnh.
-Ôm mặt khóc rưng rức.
=>Hi vọng sụp đổ. Cầu nối bị cắt đứt. Chí đau đớn vật vã trong bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người.
Tranh minh họa “bát cháo hành tình yêu”.

Tỡnh c?m v� h�nh d?ng c?a Chớ Phốo
+ Cảm động, hỡnh nhu mắt ươn ướt.
+ Vừa vui, vừa nao nao buồn, vừa như là ăn năn...
+ Thấy lòng thành trẻ con, muốn làm nũng...
Cười thật hiền
+ Nói chuyện, đùa vui, cảm nhận được hạnh phúc.
+ Tự nhủ phải uống thật ít rượu: để dành tiền và để tỉnh táo còn yêu nhau. Khát khao làm người lương thiện
+ Muốn sống với Thị, muốn làm hòa với mọi người.
+ Hi vọng "Thị Nở sẽ mở đường" cho mình.
+ Đến nhà Bá Kiến lần thứ 3, Chí chỉ đòi lương thiện.
? Sức mạnh từ tình yêu mộc mạc, chân thành của Thị Nở cĩ th? chữa lành tâm hồn d� từng b? t�n ph� v� đánh thức bản chất lương thiện của Chí.
Chí Phèo đi đòi Bá Kiến món nợ lương thiện.

Trong đoạn đối thoại ngắn, Chí Phèo đã tỉnh táo nêu lên tội ác và kết tội Bá Kiến: ai cho tao lương thiện? Làm thế nào hết những vết mảnh chai trên mặt này?.. Chỉ còn một cách biết không…biết không!
Chí Phèo đã đâm chết Bá Kiến và tự sát.
>Cái chết của Chí là kết thúc cuộc đời con người khi bất mãn với cuộc đời, tha thiết muốn trở về làm người nhưng không được chấp nhận. Chí đã chết trên ngưỡng cửa trở về cuộc sống làm người. Bi kịch đau đớn của người nông dân dưới chế độ cũ.
Theo em, cái chết của nhân vật Chí Phèo có ý nghĩa xã hội như thế nào?.

Cái chết có ý nghĩa tố cáo mãnh liệt xã hội thực dân nửa phong kiến không những đẩy người nông dân vào con đường bần cùng hóa mà còn đẩy họ vào chỗ chết

Tóm lại: Cái chết của nhân vật Chí Phèo đã thể hiện ngòi bút hiện thực và nhân đạo sâu sắc và mới mẻ khi viết về đề tài người nông dân nghèo trước Cách mạng. Ông đã phát hiện, miêu tả thành công và khẳng định bản chất tốt đẹp, dù có bị thay đổi cả hình hài, tâm tính, người dân quê vẫn khát khao sống lương thiện, khát khao hạnh phúc gia đình.
Nam Cao đặt ra câu hỏi có tính thời đại: Làm thế nào để con người được sống lương thiện?
Nhận xét:Nam Cao đã phát hiện và khẳng định nhân phẩm đẹp đẽ của người nông dân ngay cả khi họ bị vùi dập, mất cả nhân hình nhân tính.
 Đó là tinh thần nhân đạo mới mẻ, sâu sắc của tác giả về đề tài người nông dân trước Cách mạng tháng 8 năm 1945.
Từ việc phân tích trên, em hãy cho biết tác giả viết về người nông dân với thái độ ngợi ca hay phê phán?
II. Đọc hiểu:
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật điển hình sắc nét.
3. Đặc sắc nghệ thuật:
- Sở trường miêu tả, phân tích tâm lí, nội tâm nhân vật.
- Kết cấu mới mẻ.
- Ngôn ngữ sống động, điêu luyện, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày. Ngôn ngữ trần thuật linh hoạt, ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc.
- Cốt truyện hấp dẫn, tình tiết đầy kịch tính, quyết liệt, bất ngờ.
- Giọng điệu biến hóa linh hoạt.
- Tỏc ph?m l� m?t ki?t tỏc c?a van xuụi Vi?tNam hi?n d?i. Truy?n ng?n cú giỏ tr? hi?n th?c v� nhõn d?o sõu s?c, m?i m?.
- Tác phẩm thể hiện tài năng viết truyện bậc thầy của Nam Cao: Xây dựng nhân vật, xây dựng cốt truyện, miêu tả tâm lý, tả cảnh; sử dụng ngôn ngữ điêu luyện...
III. Tổng kết
Vì sao nói “Chí Phèo” là kiệt tác của nền văn học Việt Nam?
Giá trị tư tưởng, giá trị hiện thực, và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ.

Nghệ thuật viết truyện ngắn bậc thầy.
“Chí Phèo” là kiệt tác của
nền văn học Việt Nam
IV.Củng cố
V. Dặn dò
1. Học bài và nắm vững các giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Chí Phèo.
2. Làm bài tập 1 và 2 trang 156 vào vở soạn văn.
- Chuẩn bị bài mới, tiết 53, Ngôn ngữ báo chí (tiếp theo).
Tìm đọc tập truyện ngắn của Nam Cao của NXB Văn học
Cảm ơn các thầy cô và các em!