Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43)

Chào cô
và các bạn
Cảnh ngày hè
B?o kớnh c?nh gi?i, b�i 43
Nguy?n Trói

Đọc văn bản:
Nguy?n Trói (1380-1442)
Thành viên trong nhóm:

1. Tập thơ Quốc âm thi tập
- Tập thơ Nôm: 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt.
- Về nội dung: Vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi.
- Về nghệ thuật: Thơ Nôm Đường luật với các câu thơ lục ngôn.
I. Giới thiệu chung
Cảnh ngày hè Nguyễn Trãi
( Bảo kính cảnh giới, bài 43 )
- Đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển của thơ Tiếng Việt.
+Nguyễn Trãi hiệu là Ức Trai(1380-1442), quê quán: Nhị Khê Thường Tín- Hà Tây, xuất thân trong cùng một gia đình quan lại giàu lòng yêu nước.
+Là anh hùng dân tộc, nhà chính trị, nhà quân sự, nhà ngoại giao, nhà văn hóa, nhà văn, nhà thơ tầm cỡ kiệt xuất của dân tộc. Nhưng cũng là người phải chịu nhiều oan khiên thảm khóc thảm khốc(tru di tam tộc).
+Các tác phẩm:
- “Quân trung từ mệnh tập”
-”Quốc âm thi tập”
-” Quốc âm thi tập gồm 4 phần: Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú”
-”Ức Trai thi tập”
-”Bình Ngô đại cáo”


2. Bài thơ Cảnh ngày hè
a. Xuất xứ:
Bài thơ số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới - phần Vô đề
b. Nhan đề:
Cảnh ngày hè - nội dung bài thơ nghiêng về bức tranh cuộc sống.
c. Bố cục:
- 6 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống.
- 2 câu thơ cuối: Khát vọng của nhà thơ.
d. Thể thơ:
-thất ngôn bát cú
e. Hòan cảnh sáng tác:
-trích trong “Quốc âm thi tập”. Sáng tác trong thời gian nhà thơ sống ẩn tại quê nhà.
II. C?n n?m du?c:
1. Sự giao cảm với thiên nhiên, tạo vật trong tâm hồn Ức Trai
Bức tranh ngày hè rất sinh động và đầy sức sống
* Bức tranh thiên nhiên sinh động
- Đường nét:
=> Bức tranh có đường nét hài hoà, hình khối vui mắt.
- Màu sắc:
=> Chỉ với sự phối hợp các màu sắc cũng đủ thấy sức
sống của cảnh vật ngày hè.
- Âm thanh:
+ Lao xao chợ cá
+ Dắng dỏi cầm ve
=> Nguyễn Trãi đã hoà màu sắc, âm thanh, đường nét theo quy luật của các đẹp trong hội hoạ, trong âm thanh, làm cho bức tranh thiên nhiên, cuộc sống vừa có hình, vừa có hồn, vừa gợi tả, vừa sâu lắng.
* Bức tranh thiên nhiên giàu sức sống
- Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời điểm cuối ngày; nhưng sự sống thì không dừng lại.
- Sức sống của cảnh vật được diễn tả cụ thể qua:
+ đùn đùn
+ phun
+ tiễn
+ âm thanh dắng dỏi cầm ve
=> Sức sống của cảnh vật đang căng đầy, đang cựa quậy, vận động không ngừng.
2.Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi
* Tình yêu thiên nhiên tha thiết của Nguyễn Trãi
=> Tâm hồn tinh tế, giao cảm mạnh mẽ với cảnh vật.
Nước nồng sừng sực đầu rô trỗi
Ngày nắng chang chang lưỡi chó lè
( Hồng Đức quốc âm thi tập )
Ai xui con cuốc gọi vào hè
Cái nắng nung người nóng nóng ghê
( Từ Diễn Đồng )
* Tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống
- Thiên nhiên qua cảm xúc của nhà thơ trở nên sinh động, đáng yêu và đầy sức sống, cội nguồn sâu xa là lòng thiết tha yêu đời, yêu cuộc sống của tác giả.
- Âm thanh đầu tiên vang đến đôi tai nhạy cảm của Nguyễn Trãi là âm thanh cuộc sống: lao xao chợ cá
* Tấm lòng ưu ái với dân, với nước
- Hai câu cuối: khát vọng của nhà thơ
- Câu kết ( câu lục ngôn ): thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài
=> Điểm kết tụ của hồn thơ ức Trai không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà chính là ở con người, ở người dân.
*Nguyễn Trãi đã cảm nhận cảnh sắc mùa hè bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và cả sự liên tưởng. Nhà thơ kết hợp màu sắc ,âm thanh, đường nét theo qui luật của cái đẹp trong hội hoạ, âm nhạc để gợi ra bức tranh thiên nhiên có hình, có hồn, có vẻ đẹp sâu lắng.
Từ đó, ta thấy nhà thơ xiết bao trân trọng cuộc sống yên ấm thanh bình của nhân dân.
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
( Thuật hứng - bài 2 )
Hổ phách, phục linh nhìn mấy biết
Dành còn để trợ dân này.
( Tùng )
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
( Cáo bình Ngô )
III. Ghi nhớ
1. Nội dung:
- Bài thơ là bức tranh ngày hè đẹp, sinh động và đầy sức sống.
- Qua bức tranh thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
2. Nghệ thuật:
- Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên.
- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.
3. Nghệ thuật thơ:
- Thi liệu quen thuộc: hòe, lựu, làng ngư phủ, Ngu cầm. ? Tính quy phạm của VHTĐ.
- Cá tính sáng tạo: Thiên nhiên cựa quậy tươi tắn chứ không thanh sơ, tĩnh lặng; thơ thất ngôn xen lục ngôn. ? Sự phá vỡ tính quy pham đem đến nét đẹp riêng cho bài thơ.
Tuyệt tác "Ngư Nhàn"
của Không Lộ Thiền sư

Vạn lý thanh giang vạn lý thiên
Nhất thôn tang giá nhất thôn yên.
Ngư ông thuỵ trước vô nhân hoán,
Quá ngọ tỉnh lai tuyết mãn thuyền.

Dịch thơ:
Trời xanh nước biếc muôn trùng
Một thôn sương khói một vùng dâu đay.
Ông chài ngủ tít ai lay,
Quá trưa tỉnh dậy tuyết bay đầy thuyền.
(Kiều Thu Hoạch dịch thơ)
Tự bén hơi xuân tốt lại thêm
Đầy buồng lạ màu thâu đêm
Tình thư một bức phong còn kín
Gió nơi đâu gượng mở xem
( Cây chuối )
Quê cũ nhà ta thiếu của nào ?
Rau trong nội, cá trong ao.
Cách song mai tỉnh hồn Cô Dịch
Kề nước cầm đưa tiếng Cửu cao.
Khách đến vườn còn hoa lác
Tơ nên cửa thấy nguyệt vào.
Cảnh thanh dường ấy chăng về nghỉ
Lẩn thẩn làm chi áng mận đào?
( Ngôn chí - bài 13)
THE END