Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43)

Văn bản
Nguyễn Trãi
Bảo kinh cảnh giới - bài 43
Tác giả Nguyễn Trãi ( 1380 - 1442)
Cảnh ngày hè Nguyễn Trãi
Bảo kinh cảnh giới - bài 43
I. Giới thiệu chung:
1. Tác giả Nguyễn Trãi:
?Nguyễn Trãi sinh năm 1380, hiệu là ức Trai, quê ở Chi Ngại (Chí Linh, Hải Dương) sau dời về Nhị Khê (Thường Tín, Hà Tây).
?Ông là nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc, năm 1980, ông được UNESCO công nhận là danh nhân văn hóa thế giới nhân dịp kỉ niệm 600 năm ngày sinh của ông.
?Một số tác phẩm tiêu biểu: Quân Trung Từ Mệnh Tập, Dư Địa Chí, Lam Sơn Thực Lục, ức Trai Thi Tập..
2. Tập thơ Quốc âm thi tập:
? Tập thơ Nôm: 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt.
? Về nội dung: Vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi.
? Về nghệ thuật: Thơ Nôm Đường luật với các câu thơ lục ngôn.
? Quốc âm thi tập gồm 4 phần: Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú
3. Bài thơ Cảnh ngày hè
a. Xuất xứ:
? Bài thơ số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới - phần Vô đề
? Cảnh ngày hè - nội dung bài thơ nghiêng về bức tranh cuộc sống.
b. Nhan đề:
c. Bố cục:
? 6 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống.
? 2 câu thơ cuối: Khát vọng của nhà thơ.
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:
a. Bức tranh ngày hè :
- Đường nét, Màu sắc:
+ “Hoè lục đùn đùn tán rợp giương”
 H×nh ¶nh c©y hßa to¶n bãng m¸t c¶ mét kh«ng gian, cµnh l¸ xanh thÉm, t¹o mét c¶m gi¸c dÔ chÞu.
+ “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
 C©y lùu bªn hiªn nhµ træ ra nh÷ng b«ng hoa mµu ®á th¾m.
+ “Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
 Hoa sen hång d­íi ao ®ang táa ng¸t mïi h­¬ng, søc sèng kh«ng dõng l¹i.
- Bức tranh thiên nhiên sinh động:
+ cách ngắt nhịp ¾:
“Thạch lựu hiên/ còn phun thức đỏ
Hồng liên trì/ đã tiễn mùi hương”
+ Dắng dỏi cầm ve
 Không theo nhịp thơ Đường luật, gợi sự chú ý, làm nổi bật bức tranh cảnh ngày hè
+ Các động từ mạnh: “đùn đùn, giương, phun”
=> Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời điểm cuối ngày; nhưng sự sống thì không dừng lại.
? thể hiện sức sống tràn đầy của sự vật
b. Cuộc sống sinh hoạt
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
- Lao xao chî c¸: ©m thanh väng l¹i tõ phÝa chî c¸ cña lµng trµi.
 ¢m thanh ®Æc tr­ng cña cuéc sèng vui t­¬i, thanh b×nh.
- D¾ng dái cÇm ve: TiÕng ve r©n ran trong chiÒu tµ nh­ tiÕng ®µn l·nh lãt vang déi lªn.
 ¢m thanh ®Æc tr­ng cña ngµy hÌ, c¶nh vËt nh­ rén lªn sù sèng, niÒm vui.
=> Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống
2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi:
a. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời và cuộc sống.
- Hoµn c¶nh cña nhµ th¬:
“Rồi, hóng mát thuở ngày trường”
+ “Råi” : r¶nh rçi hãng m¸t, d¹o ch¬i cho t©m hån thanh th¶n.
+”Th­ë ngµy tr­êng” : ngµy réng th¸ng dµi
 Hoµn c¶nh hiÕn hoi, bÊt ®¾c dÜ cña nhµ th¬.
- Tình yêu thiên nhiên tha thiết của Nguyễn Trãi:
+ Bøc tranh ngµy hÌ ®­îc m®ãn nhËn b»ng nhiÒu gi¸c quan
? Tâm hồn tinh tế, giao cảm mạnh mẽ với cảnh vật.
+ Cảnh vật thanh bình, yên vui.
? Tấm lòng thiếu tha yêu đời, yêu cuộc sống của người dân.
- “Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng”
 NguyÔn Tr·i m¬ ®Õn c©y ®µn k× diÖu cña vua ThuÊn ngµy s­a ®Ó ca ngîi vµ lµm cho d©n giµu ®ñ Êm no.
- “Dân giàu đủ khắp đòi phương”
? Câu kết ( câu lục ngôn ) ng?n g?n: thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài
b. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước:
=> Điểm kết tụ của hồn thơ ức Trai không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà chính là ở con người, ở người dân.
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
( Thuật hứng - bài 2 )
Hổ phách, phục linh nhìn mấy biết
Dành còn để trợ dân này.
( Tùng )
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
( Cáo bình Ngô)
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
- Bài thơ là bức tranh ngày hè đẹp, sinh động và đầy sức sống.
- Qua bức tranh thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
2. Nghệ thuật:
- Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên.
- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.