Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43)

B?O K�NH C?NH GI?I-S? 43
NGUY?N TR�I
VĂN BẢN
C?NH NGĂY HỈ
1. Đọc thuộc lòng phần phiên âm và phần dịch thơ bài thơ “Tỏ lòng” - Phạm Ngũ Lão
KIỂM TRA BÀI CŨ
2. Vẻ đẹp của hình tượng con người thời Trần được thể hiện như thế nào trong bài thơ?
3. Qua bài thơ, em cảm nhận được gì về con người Phạm Ngũ Lão?
Tác giả Nguyễn Trãi (1380-1442)
1. Tập thơ Quốc âm thi tập:
- Tập thơ Nôm: 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt.
- Về nội dung: Ph?n ỏnh tu tu?ng tỡnh c?m, v? d?p to�n di?n c?a Nguy?n Trói. Dú l� tu tu?ng nhõn nghia sỏng ng?i, yờu nu?c thuong dõn, gi? gỡn nhõn cỏch hũa c?m v?i thiờn nhiờn.
I. TèM HI?U chung:
Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi
( Bảo kính cảnh giới, bài 43 )

1. Tập thơ Quốc âm thi tập:
- Tập thơ Nôm:
- Về nội dung:
- Về nghệ thuật: Thơ Nôm Đường luật với các câu thơ lục ngôn.
I. TèM HI?U chung:
Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi
( Bảo kính cảnh giới, bài 43 )
- Quốc âm thi tập gồm 4 phần: Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú
2. Bài thơ Cảnh ngày hè:
a. Xuất xứ:
Bài thơ số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới - phần Vô đề
b. Nhan đề:
Cảnh ngày hè - nội dung bài thơ nghiêng về bức tranh cuộc sống.
c. Bố cục:
- 6 câu thơ đầu: Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống.
- 2 câu thơ cuối: Khát vọng của nhà thơ.
II. văn bản:
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:
a. Bức tranh ngày hè :
- Đường nét, Màu sắc:
+ “Hoè lục đùn đùn tán rợp giương”
+ “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
+ “Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
 Hình ảnh cây hoè: cành lá xanh thẫm, toả bóng mát cả một không gian, tạo cảm giác dễ chịu
II. văn bản:
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:
a. Bức tranh ngày hè :
- Đường nét, Màu sắc:
+ “Hoè lục đùn đùn tán rợp giương”
+ “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
+ “Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
 Cây lựu bên hiên nhà trổ ra những bông hoa màu đỏ thắm
 Hoa sen hồng dưới ao đang toả ngát mùi hương, sức sống không dừng lại
II. văn bản:
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:
a. Bức tranh ngày hè :
- Đường nét, Màu sắc:
+ “Hoè lục đùn đùn tán rợp giương”
+ “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
+ “Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
=> Tất cả những đường nét màu sắc đều hòa quyện tạo nên một bức tranh tươi thắm, rực rỡ của cảnh quê vào cuối mùa hè

- Bức tranh thiên nhiên sinh động:
+ cách ngắt nhịp ¾:
“Thạch lựu hiên/ còn phun thức đỏ
Hồng liên trì/ đã tiễn mùi hương”
Không theo nhịp thơ Đường luật 4/3, gợi sự chú ý, làm nổi bật bức tranh cảnh ngày hè
+ Các động từ mạnh: “đùn đùn, giương, phun”
 thể hiện sức sống tràn đầy của cảnh vật
=> Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời điểm cuối ngày; nhưng sự sống thì không dừng lại m� v?n mónh li?t tuụn tr�n.
b. Cu?c s?ng sinh ho?t:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
- Lao xao chợ cá: âm thanh vọng lại từ phía chợ cá của làng chài
- Dắng dỏi cầm ve: tiếng ve râm rang trong chiều tà như tiếng đàn lãnh lót vang dội lên
 Âm thanh đặc trưng của cuộc sống vui tươi, thanh bình
 Âm thanh đặc trưng của ngày hè, cảnh vật như rộn lên sự sống, niềm vui
=> Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống.Sự hòa âm giữa thiên nhiên và cuộc sống đời thường khắc sâu sự rộn ràng vui tươi của cuộc sống thanh bình
=> Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống
2. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi:
- Tình yêu thiên nhiên tha thiết của Nguyễn Trãi:
? Tâm hồn tinh tế, giao cảm mạnh mẽ với cảnh vật.
a. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời và cuộc sống:
- Hoàn cảnh của nhà thơ:
“Rồi, hóng mát thuở ngày trường”
+ “Rồi”: rảnh rỗi; hóng mát: dạo chơi để tâm hồn thanh thản
+ “Thuở ngày trường”: ngày rộng tháng dài
 Hoàn cảnh hiếm hoi, bất đắt dĩ của nhà thơ
+ Bức tranh ngày hè được đón nhận bằng nhiều giác quan
+ Cảnh vật thanh bình, yên vui
 tấm lòng thiết tha yêu đời, yêu cuộc sống của người dân
b. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước:
 C©u kÕt ( c©u lôc ng«n ) ngắn gọn: thÓ hiÖn sù dån nÐn c¶m xóc cña c¶ bµi
=> Điểm kết tụ của hồn thơ ức Trai không phải ở thiên nhiên, tạo vật mà chính là ở con người, ở người dân.
“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng”-ước mơ, chờ đợi
-tiếc nuối
_Lấy Nghiêu , Thuấn làm”gương báu răn mình”. Tác giả đã bộc lộ chí hương cao cả: luôn đem tài trí để thực hành tư tưởng nhân nghĩa ỵêu nước thương dân Câu thơ là một khát vọng mong muốn cho dân được ấm no hạnh phúc
- “Dân giàu đủ khắp đòi phương”
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
( Thuật hứng - bài 2 )
Hổ phách, phục linh nhìn mấy biết
Dành còn để trợ dân này.
( Tùng )
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
( Cáo bình Ngô)
III. Tổng kết:
1. í nghia van b?n:
Tử tửụỷng lụựn xuyeõn suoỏt sửù nghieọp trửụực taực cuỷa Nguyeón Traừi-tử tửụỷng nhaõn nghúa yeõu nửụực thửụng daõn- theồ hieọn qua nhửừng rung ủoọng trửừ tỡnh daùt daứo tru?c caỷnh thieõn nhieõn ngaứy heứ
- .
2. Nghệ thuật:
- Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên.
- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.
CỦNG CỐ
1. Nắm được bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống được nhà thơ thể hiện trong bài thơ
2. Hiểu được tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với dân với nước.
3. Hình thức đặc biệt của câu thơ 1 và 8 thể hiện được tâm trạng, nỗi niềm của nhà thơ.
CHUẨN BỊ
Soạn bài theo câu hỏi Hướng dẫn của SGK
Học thuộc lòng bài thơ và phần phân tích.

- Soạn bài Tóm tắt văn bản tự sự.