Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43)

Chào mừng các thầy cô giáo
về dự giờ thăm lớp!
Câu hỏi: Đọc thuộc bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) - Phạm Ngũ Lão (phiên âm và dịch thơ) rồi cho biết hào khí Đông A (Hào khí thời Trần) được thể hiện như thế nào trong bài thơ?
Đáp án: Trong bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) - Phạm Ngũ Lão, hào khí Đông A được thể hiện ở vẻ đẹp con người và vẻ đẹp thời đại:
Vẻ đẹp của con người thời Trần:
+ Tầm vóc, tư thế, hành động lớn lao, kì vĩ.
+ Chí lớn lập công danh trong sự nghiệp cứu nước, cứu dân. Cái tâm mang giá trị nhân cách, nỗi “thẹn” tôn lên vẻ đẹp con người.
- Vẻ đẹp thời đại: Khí thế hào hùng mang tinh thần quyết chiến, quyết thắng
CẢNH NGÀY HÈ
( Bảo kính cảnh giới - bài 43 )
Nguyễn Trãi
I. Tìm hiểu chung
1. Vài nét về tập thơ « Quốc âm thi tập »
Vị trí: Đặt nền móng và mở
đường cho sự phát triển của
thơ Tiếng Việt.
Về nội dung: phản ánh vẻ đẹp
con người Nguyễn Trãi.
Về nghệ thuật: Thơ Đường luật được
sử dụng thuần thục như một thể thơ dân tộc
- Về bố cục: Chia làm 4 phần.
2. Văn bản
a. Xuất xứ:
Bài số 43, phần Vô đề, mục Bảo kính cảnh giới.
b. Nhan đề:
Do người biên soạn SGK đặt.
c. Đọc diễn cảm

Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi
Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
II. Đọc - hiểu văn bản
Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
* Tâm thế người ngắm cảnh: Tự tại, thư thái
a. Bức tranh thiên nhiên.
Từ câu thơ đầu em hãy cho biết, thi nhân đã ngắm cảnh trong tâm thế nào?
Nhóm 1: Nhận xét cách gợi tả của Nguyễn Trãi về thời điểm và màu sắc của bức tranh thiên nhiên.
Nhóm 2: Nhận xét cách gợi tả của Nguyễn Trãi về hình ảnh, mùi hương và âm thanh của bức tranh thiên nhiên.
Nhóm 3: Nhận xét hiệu quả việc sử dụng những từ ngữ giàu sức gợi như: đùn đùn, giương, phun, tiễn và hiệu quả sử dụng từ láy “dắng dỏi”.
Nhóm 4: Từ sự quan sát cảnh vật một cách tinh tế của Nguyên Trãi, cho chúng ta hiểu gì về tình cảm của ông đối với thiên nhiên?
-
- Thời điểm: trời về chiều
- Màu sắc:
+ Màu xanh của lá hoè.
+ Màu đỏ của hoa lựu
+ Màu hồng của hoa sen.
+ Màu vàng của ánh nắng chiều.
 Màu sắc đặc trưng cho mùa hè với những gam màu nóng.
 Cái nhìn trẻ trung của thi nhân:, cảnh vật tươi sáng, chân thực.
- Hình ảnh:
+ Cây hoè tán rợp đang giương rộng ra.
+ Hoa lựu ở hiên đang phun dáng đỏ.
+ Sen hồng trong ao ngát mùi hương.
-> Cảnh vật như đang cựa quậy, đầy sức sống.
- Mùi thơm: hương sen
Âm thanh: tiếng ve như tấu thành một bản đàn.
> Hương thơm và âm thanh đặc trưng của mùa hè.



* Nhận xét:
- Nghệ thuật tạo cảnh:
+ Sử dụng từ ngữ giàu sức gợi: đùn đùn, giương, phun, tiễn.
+ Đảo ngữ: từ láy “dắng dỏi” đặt ở đầu câu.
+ Sử dụng hiệu quả cặp phó từ: “còn… đã”.
+ Thay đổi cách ngắt nhịp: từ 4/3  3/4.
- Nguyễn Trãi có sự quan sát tinh tế; qua đó thấy được sự gắn bó và duyên tình của thi sĩ với cảnh vật.
b. Bức tranh cuộc sống
- Tâm điểm của bức tranh ngày hè: hình ảnh “chợ cá làng ngư phủ”.
- Từ láy tượng thanh “lao xao” ở đầu câu, nhấn mạnh âm thanh đông vui, nhộn nhịp của chợ làng chài về chiều.
- Gọi làng chài một cách trân trọng: “làng ngư phủ”  Nguyễn Trãi có tấm lòng thiết tha với cuộc sống của nhân dân.
Hiệu quả của việc sử dụng từ láy "lao xao" trong bức tranh về cuộc sống là gì?
*Tiểu kết
- Thi nhân đã cảm nhận cảnh sắc mùa hè bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và cả sự liên tưởng.
- Nhà thơ đã kết hợp màu sắc, âm thanh, đường nét, hương thơm, ánh sáng theo nguyên lí: thi trung hữu hoạ, thi trung hữu nhạc làm cho bức tranh thiên nhiên có hình, có hồn, có vẻ đẹp sâu lắng.
Thi nhân đã đón nhận cảnh vật bằng những giác quan nào?
2. Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi
a. Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống
“ Rồi hóng mát thuở ngày trường”:
Câu mở đầu ngắt nhịp 1/2/3 tạo nên nhịp điệu hối hả cho lời thơ. Có lẽ vì ông được đón nhận bức tranh ngày hè sinh động, rực rỡ.
 Cảnh tượng ấy thể hiện sự tinh tế của một tâm hồn, sự phấn chấn của một tấm lòng thiết tha với đời sống.
- Khát vọng:
+ Ước có cây đàn của vua Thuấn, đàn lên khúc Nam phong, cầu cho gió Nam thuận để nhân dân có thêm nhiều của cải.
+ Mong muốn muôn dân được sống no ấm.
Đây là điểm gặp gỡ chung của các nhà nhân đạo lớn.
- Câu kết 6 chữ; nhịp thơ ngắn, dứt khoát: 3/3 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài. Chứng tỏ điểm kết tụ hồn thơ Ức Trai là ở người dân.
 Nguyễn Trãi “nhàn thân” mà không “nhàn tâm”.
b. Tấm lòng ưu dân, ái quốc
Đọc kĩ chú thích 7 SGK và cho biết khát vọng của nhà thơ thể hiện qua hai câu thơ cuối?
Nhận xét tác dụng của sự thay đổi số chữ và nhịp thơ ở câu thơ cuối?
Củng cố
Nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua bài thơ này?
* Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi:
- Yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống.
- Tấm lòng ưu dân, ái quốc.
Em cảm nhận gì về vẻ đẹp của cảnh ngày hè?
* Vẻ đẹp của cảnh ngày hè: giản dị, thanh cao và tràn đầy sức sống.
Em hãy nêu vài nét nghệ thuật tiêu biểu của bài thơ?
* Vài nét nghệ thuật tiêu biểu của bài thơ:
Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi, nhịp thơ linh hoạt…
Chen một số câu lục ngôn vào bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật làm ý thơ chắc khoẻ, góp phần Việt hoá thơ Đường.


III. Tổng kết

Tham khảo Ghi nhớ - SGK
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc lòng và phân tích vẻ đẹp của bài thơ.
Chuẩn bị bài: Tóm tắt văn bản tự sự.
Kính chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ - hạnh phúc
Chúc các em học sinh học tốt