Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43)

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY GIÁO, CÔ GIÁO TỚI DỰ GIỜ CÙNG TẬP THỂ LỚP 10B5
Cẩm Bình, ngày 13 tháng 11 năm 2008
Bảo kính cảnh giới, bài 43
Nguyễn Trãi
VĂN BẢN
Cảnh ngày hè
1. Tập thơ Quốc âm thi tập:
- Tập thơ Nôm: 254 bài, đánh dấu sự phát triển của thơ tiếng Việt.
- Về nội dung: Vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi.
- Về nghệ thuật: Thơ Nôm Đường luật với các câu thơ lục ngôn xen v�o.
Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi
( Bảo kính cảnh giới, bài 43 )
- Quốc âm thi tập - gồm 4 phần: Vô đề, Môn thì lệnh, Môn hoa mộc, Môn cầm thú
Tiểu dẫn cung cấp cho ta những nội dung nào?
I. TÌM HIỂU CHUNG
2. Bài thơ Cảnh ngày hè:
a. Xuất xứ:
Bài thơ số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới - phần Vô đề
c. Định hướng tiếp cận văn bản:
b. Cảm nhận chung:
Bài thơ nói về cảnh thiên nhiên, cuộc sống và vẻ đẹp tầm hồn của Nguyễn Trãi
3. Đọc và giải nghĩa từ khó
Tiếp cận theo bố cục:
- 6 câu đầu: Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
- 2 câu thơ sau: Khát vọng của nhà thơ
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
a. Hoàn cảnh của tác giả
- Hành động: Rồi hóng mát- rảnh rỗi, hóng mát: dạo chơi để tâm hồn thanh thản
- Thời gian: Ngày trường- ngày rộng, tháng dài
=> Một ngày như thế đối với Nguyễn Trãi không nhiều, hoàn cảnh hiếm hoi bất đắc dĩ của nhà thơ- hóng mát, ngắm cảnh thiên nhiên và cuộc sống
Cuộc đời của Nguyễn Trãi bận rộn nhưng tại sao ở đây nhà thơ lại có cả một ngày rảnh rỗi ngồi hóng mát? Tại sao khi nói về vấn đề này tác giả lại dùng câu thơ lục ngôn?
b. B?c tranh thiờn nhiờn ng�y hố
- Đường nét, Màu sắc:
+ “Hoè lục đùn đùn tán rợp giương”
+ “Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
+ “Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
 Hình ảnh cây hoè: cành lá xanh thẫm, toả bóng mát cả một không gian, tạo cảm giác dễ chịu
 Cây lựu bên hiên nhà trổ ra những bông hoa màu đỏ thắm
 Hoa sen hồng dưới ao đang toả ngát mùi hương, sức sống không dừng lại
=>Đường nét, màu sắc tươi tắn, rõ nét, sức sống bao phủ cả không gian
Yếu tố nào đã làm nên bức tranh thiên nhiên ngày hè trong cảm nhận của tác giả
Em hãy so sánh hai câu thơ sau:
“Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông” ( Nguyễn Du)
với câu thơ “ Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ”
của Nguyễn Trãi để thấy cách cảm nhận về
thiên nhiên riêng của mỗi nhà thơ?
- Cảnh vật:
+ Cách ngắt nhịp:
“Thạch lựu hiên/ còn phun thức đỏ
Hồng liên trì/ đã tiễn mùi hương”
 Không theo nhịp thơ Đường luật,ngắt theo nhịp 3/4 gợi sự chú ý, làm nổi bật bức tranh cảnh ngày hè sinh động
+ Các động từ mạnh: “đùn đùn, giương, phun”
 thể hiện sức sống tràn đầy của cảnh vật
=> Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời điểm cuối ngày; nhưng sự sống thì không dừng lại.
- Âm thanh:
“ Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Đảo ngữ: đặt từ tượng thanh Dắng dỏi, lao xao lên đầu câu- Âm thanh đặc trưng của ngày hè, cảnh vật như rộn lên sự sống, niềm vui
- Nét đặc trưng:
“Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
-> Cả không gian như ngập tràn trong hương thơm của hoa sen
Tâm hồn của Nguyễn Trãi
giao cảm mạnh mẽ với thiên nhiên,
có cái nhìn tinh tế với thiên nhiên:
một tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết
Câu hỏi thảo luận
Phải là con người có tâm hồn như thế nào
mới có thể vẽ nên một bức tranh thiên nhiên
sinh động và tràn đầy sự sống như thế?
Hãy so sánh cách
viết về thiên nhiên trong
đoạn thơ sau của tác giả thời Hồng Đức:

“Nước nồng sừng sực đầu rô trỗi
Ngày nắng chang chang lưỡi chó lè”
Với cách cảm nhận thiên nhiên
trong thơ Nguyễn Trãi?
Qua phân tích
hãy nhận xét về
bức tranh thiên nhiên
ngày hè?
Bức tranh thiên nhiên đẹp,
sinh động và tràn đầy sự sống
với sự kết hợp của cảnh vật,
âm thanh, màu sắc,
đường nét
b. Cu?c s?ng sinh ho?t:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Lao xao chợ cá: Đảo ngữ có tác dụng làm nổi bật âm thanh vọng lại từ phía chợ cá của làng chài
 Âm thanh đặc trưng của cuộc sống vui tươi, thanh bình
 Âm thanh đặc trưng của ngày hè, cảnh vật như rộn lên sự sống, niềm vui
=> Bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống: có sự kết hợp của đường nét, màu sắc, âm thanh, con người và cuộc sống qua đó thấy được tâm hồn của Nguyễn Trãi: yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của con người
Kết luận: Bức tranh thiên nhiên ngày hè sing động, tràn đầy sự sống và qua đó thấy được tâm hồn yêu thiên nhiên, giao cảm mạnh mẽ với thiên nhiên, một tâm hồn giản dị mà thanh cao yêu cuộc sống của con người.
2. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước:
 C©u kÕt ( c©u lôc ng«n ) ngắn gọn: thÓ hiÖn sù dån nÐn c¶m xóc cña c¶ bµi
- “Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng”
 Nguyễn Trãi mơ đến cây đàn kì diệu của vua Thuấn ngày xưa để ca ngợi và làm cho dân giàu đủ, ấm no hơn
- “Dân giàu đủ khắp đòi phương”
Câu hỏi thảo luận
Hai câu thơ
cuối liên hệ với
câu thơ đầu cho ta
nhận thức gì về
tư tưởng của
Nguyễn Trãi ?
Điểm kết tụ hồn thơ Ức Trai không phải
ở thiên nhiên tạo vật mà chính ở
cuộc sống của con người- Một tấm
lòng ưu ái với dân, với nước
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
( Thuật hứng - bài 2 )
Hổ phách, phục linh nhìn mấy biết
Dành còn để trợ dân này.
( Tùng )
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
( Cáo bình Ngô)
Sức hấp dẫn của
bài thơ Cảnh ngày hè?
Đóng góp của Nguyễn Trãi
trong bài thơ là gì?
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
- Bài thơ là bức tranh ngày hè đẹp, sinh động và đầy sức sống.
- Qua bức tranh thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
2. Nghệ thuật:
- Bài thơ vừa mang nét trang trọng cổ điển vừa bình dị, tự nhiên.
- Sử dụng các câu thơ lục ngôn.
CỦNG CỐ
1. Nắm được bức tranh mùa hè sinh động và tràn đầy sức sống được nhà thơ thể hiện trong bài thơ
2. Hiểu được tấm lòng của Nguyễn Trãi đối với dân với nước.
3. Hình thức đặc biệt của câu thơ 1 và 8 thể hiện được tâm trạng, nỗi niềm của nhà thơ.
IV. LUYỆN TẬP:
Hướng dẫn học sinh luyện tập:
Tìm hiểu vẻ đẹp tinh thần của Nguyễn Trãi trong bài thơ Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới số 43)