Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới)

CẢNH NGÀY HÈ
( Bảo kính cảnh giới - bài 43 )
Nguyễn Trãi
I. Đọc – hiểu tiểu dẫn
1. Vài nét về tập thơ « Quốc âm thi tập »
Vị trí: Đặt nền móng và mở
đường cho sự phát triển của
thơ Tiếng Việt.
Về nội dung: phản ánh vẻ đẹp
con người Nguyễn Trãi.
Về nghệ thuật: Thơ Đường luật được
sử dụng thuần thục như một thể thơ dân tộc
- Về bố cục: Chia làm 4 phần.
2. Bài thơ:
a. Xuất xứ:
Bài số 43, phần Vô đề, mục Bảo kính cảnh giới.
b. Nhan đề:
Do người biên soạn SGK đặt.
c. Đọc diễn cảm

Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi
Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
II. Đọc - hiểu văn bản:
Bức tranh ngày hè:

a. Bức tranh thiên nhiên:
Từ câu thơ đầu em hãy cho biết, thi nhân đã ngắm cảnh trong tâm thế nào?
Nhóm 1: Nhận xét cách gợi tả của Nguyễn Trãi về thời điểm và màu sắc của bức tranh thiên nhiên.
Nhóm 2: Nhận xét cách gợi tả của Nguyễn Trãi về hình ảnh, mùi hương và âm thanh của bức tranh thiên nhiên.
Nhóm 3: Nhận xét hiệu quả việc sử dụng những từ ngữ giàu sức gợi như: đùn đùn, giương, phun, tiễn và hiệu quả sử dụng từ láy “dắng dỏi”.
Nhóm 4: Từ sự quan sát cảnh vật một cách tinh tế của Nguyên Trãi, cho chúng ta hiểu gì về tình cảm của ông đối với thiên nhiên?
-
- Thời điểm: trời về chiều
- Màu sắc:
+ Màu xanh của lá hoè.
+ Màu đỏ của hoa lựu.
+ Màu hồng của hoa sen.
+ Màu vàng của ánh nắng chiều.
 Màu sắc đặc trưng cho mùa hè với những gam màu nóng  cảnh vật tươi sáng, chân thực.
- Hình ảnh:
+ Cây hoè tán rợp đang giương rộng ra.
+ Hoa lựu ở hiên đang phun dáng đỏ.
+ Sen hồng trong ao ngát mùi hương.
 Cảnh vật như đang cựa quậy, đầy sức sống.
- Mùi thơm: hương sen
Âm thanh: tiếng ve như tấu thành một bản đàn.
 Hương thơm và âm thanh đặc trưng của mùa hè.




Bằng việc sử dụng các từ ngữ giàu sức gợi, động từ: đùn đùn, giương, phun, tiễn; đảo ngữ, từ láy: dắng dỏi; nhịp thơ: câu 2: nhịp 4/3, câu 3, câu 4 nhịp: 3/4( thường thơ Đường luật là 4/3)  gợi tả sức sống căng đầy, mãnh liệt của tạo vật  gây ấn tượng: Cảnh ngày hè rực rỡ, cây cối đua nhau trổ dáng, khoe sắc, toả hương.

b. Bức tranh cuộc sống
Tâm điểm của bức tranh ngày hè: hình ảnh “chợ cá làng ngư phủ”.
- Từ láy tượng thanh, đảo ngữ “lao xao” ở đầu câu  đông vui, nhộn nhịp của chợ làng chài về chiều: nhịp sống sôi động, no đủ.
 Nguyễn Trãi có tấm lòng thiết tha với cuộc sống của nhân dân.
Tìm những chi tiết miêu tả âm thanh cuộc sống của con người? Hiệu quả của việc sử dụng từ ngữ đó là gì?
*So k?t
Tâm hồn nhạy bén, tinh tế: khao khát sống, yêu đời mãnh liệt của tác giả.
Em có nhận xét gì về bức tranh ngày hè. Qua bức tranh, gợi cho em điều gì về vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi?
2. Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi:
- Câu 1:
“ Rồi hóng mát thuở ngày trường”:
+ Câu mở đầu ngắt nhịp 1/2/3 .
+Tâm thế an nhàng, rảnh rỗi có cả một “ngày trường” để vui vầy với thiên nhiên.
 Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống.
“ Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương”
+ Ước có cây đàn của vua Thuấn, đàn lên khúc Nam phong, cầu cho gió Nam thuận để nhân dân có thêm nhiều của cải.
+ Mong muốn muôn dân được sống no ấm.
 Tấm lòng ưu ái với dân với nước.
 Câu kết 6 chữ; nhịp thơ ngắn, dứt khoát: 3/3 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài Chứng tỏ điểm kết tụ hồn thơ Ức Trai là ở người dân  thẩm mĩ và nhân văn sâu sắc.
Câu 7,8:
Đọc kĩ chú thích 7 SGK và cho biết khát vọng của nhà thơ thể hiện qua hai câu thơ cuối?
Nhận xét tác dụng của sự thay đổi số chữ và nhịp thơ ở câu thơ cuối?
Củng cố
Nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua bài thơ này?
* Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi:
- Yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc sống.
- Tấm lòng ưu dân, ái quốc.
Em cảm nhận gì về vẻ đẹp của cảnh ngày hè?
* Vẻ đẹp của cảnh ngày hè: giản dị, thanh cao và tràn đầy sức sống.
Em hãy nêu vài nét nghệ thuật tiêu biểu của bài thơ?
* Vài nét nghệ thuật tiêu biểu của bài thơ:
Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi, nhịp thơ linh hoạt…
Chen một số câu lục ngôn vào bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật làm ý thơ chắc khoẻ, góp phần Việt hoá thơ Đường.
III. Tổng kết

Nghệ thuật

- Ý nghĩa văn bản