Tuần 13. Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới)

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ ĐẾN DỰ TIẾT HỌC NGÀY HÔM NAY
MÔN : NGỮ VĂN
LỚP : 10A1
Tiết 38
cảnh ngày hè
(Nguyễn Trãi)
( Bảo kính cảnh giới – Bài 43 )
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
1. Tập thơ "Quốc âm thi tập" :
Nội dung: Phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi: người anh
hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân; nhà thơ với tình
yêu thiên nhiên, quê hương, con người, cuộc sống.
b. Nghệ thuật: Việt hóa thơ thất ngôn bát cú Đường luật, sáng tạo thể thất ngôn xen lục ngôn.
c. Bố cục:
- Chia thành 4 phần:
Vô đề
Môn thì lệnh
Môn hoa mộc
Môn cầm thú
- Phần Vô đề được sắp xếp thành các mục:
Ngôn chí
Mạn thuật
Tự thán
Tự thuật
Bảo kính cảnh giới.
I. Tiểu dẫn
Phần tiểu dẫn trình bày mấy nội dung ? Đó là những nội dung nào?
Nêu những hiểu biết của em về tập thơ “ Quốc âm thi tập ”?
Gồm 254 bài
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
2. Bài thơ "Cảnh ngày hè"

Em hãy nêu xuất xứ của bài thơ ?
a. Xuất xứ:
- Bài sè 43 trong môc “B¶o kÝnh c¶nh giíi” phÇn “V« ®Ò” tËp th¬ “Quèc ©m thi tËp”.
- Bài thơ không có nhan đề, được đánh số thứ tự 43.
- Nhan đề : “ Cảnh ngày hè” do người biên soạn sgk đặt.
- Đây là bài thơ tiêu biểu nhất của chùm thơ( 61 bài).
b. Hoàn cảnh sáng tác:
Em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ?
- Trong kho¶ng thêi gian nhµ th¬ ë Èn t¹i C«n S¬n
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
Rồi / hóng mát / thuở ngày trường
Hoè lục đùn đùn / tán rợp giương
Thạch lựu hiên / còn phun thức đỏ
Hồng liên trì / đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá / làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve / lầu tịch dương
Dẽ có Ngu cầm / đàn một tiếng
Dân giàu đủ / khắp đòi phương
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc - giải thích từ ngữ
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
Rồi hóng mát thuở ngày trường

Hoè lục đùn đùn tán rợp giương

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương

Lao xao chợ cá làng ngư phủ

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ khắp đòi phương
(Rỗi rãi)
(ngát, nức)
(inh ỏi)
(lẽ ra)
(nhiều)
(màu vẻ, dáng vẻ)
(ngày dài)
(sen hồng ở ao)
(làng chài lưới)
(mặt trời lặn)
(đàn)
(M�u xanh thẫm)
(Tỏn giuong lờn che r?p)
( Ti?ng ve kờu nhu ti?ng d�n)
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
2. Bố cục :
Xác định bố cục bài thơ ?
- 6 câu thơ đầu : Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống.
- 2 câu thơ cuối : Tấm lòng ưu ái với dân, với nước.
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống (6 cõu d?u)
R?i húng mỏt thu? ng�y tru?ng
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống : ( 6 cõu tho d?u)
- Hoàn cảnh của nhà thơ :
Nguyễn Trãi đến với thiên nhiên trong hoàn cảnh như thế nào ?
“Rồi hóng mát thuở ngày trường”
/
/
Rỗi rãi, ngồi hóng mát suốt cả ngày dài
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
- Hoàn cảnh của nhà thơ: ( câu thơ đầu)
“Rồi hóng mát thuở ngày trường”
+ Hoàn cảnh hiếm hoi của nhà thơ.
+ Nguyễn Trãi đón nhận cảnh sắc thiên nhiên khi nhàn rỗi, tâm hồn thư thái, khí trời mát mẻ.
/
/
- “Rồi”: rảnh rỗi; hóng mát: dạo chơi để tâm hồn thanh thản
- “Thuở ngày trường”: ngày rộng tháng dài
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống :
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
- B?c tranh thiờn nhiờn, cu?c s?ng ( 5 cõu tho ti?p theo)
Cây hoè màu xanh thẫm, đùn đùn tán lá giương lên che rợp.
Cây thạch lựu bên hiên còn phun hoa màu đỏ th?m
Sen hồng trong ao đã toả ngát mùi hương
Tiếng lao xao của phiên chợ cá làng chài lưới
Tiếng ve inh ỏi như tiếng đàn bên ngôi lầu lúc mặt trời sắp lặn
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
CÂU HỎI THẢO LUẬN NHÓM
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được tác giả miêu tả như thế nào? ( hình ảnh - âm thanh – màu sắc ; cảnh vật – con người )(Nhoùm 1, 3, 5…)
2. Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ? Nét sáng tạo của tác giả Nguyễn Trãi trong đoạn thơ?
Tác giả đón nhận cảnh vật bằng những giác quan nào? Điều này có tác dụng gì?(Nhóm 2, 4, 6…)
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được tác giả miêu tả như thế nào ? ( hình ảnh - âm thanh – màu sắc ; cảnh vật – con người )(Nhóm 1, 3, 5…)
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống :
- B?c tranh thiờn nhiờn, cu?c s?ng r?t sinh d?ng v� d?y s?c s?ng
Phối hợp hài hoà đường nét hình ảnh, màu sắc, âm thanh
- Hình ảnh : hoè, thạch lựu, sen, làng ngư phủ, lầu tịch dương.
- Màu sắc : lục, đỏ, hồng, v�ng.
- Âm thanh : lao xao ch? cỏ, dắng dỏi c?m ve.
- Cú con ngu?i v� c?nh v?t.
- Th?i gian : Dang ? lỳc cu?i ng�y ( lỳc m?t tr?i s?p l?n). Nhung s? s?ng thỡ khụng ng?ng l?i
- B?c tranh thiờn nhiờn du?c miờu t? t? g?n d?n xa : Hũe, hiờn, ao thỡ g?n; l�ng ngu ph?, l?u t?ch duong thỡ xa hon.
Thiên nhiên tươi tắn, rực rỡ, rộn rã; cuộc sống con người
thanh bình, yên vui.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ, Nét sáng tạo của tác giả Nguyễn Trãi trong đoạn thơ? ( Nhóm 2,4,6… )
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
/
/
+ Từ ngữ:
Sử dụng các động từ mạnh (đùn đùn, phun,.)
Diễn tả sức sống căng đầy chất chứa bên trong tạo vật.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
Rồi / hóng mát / thuở ngày trường
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
/
/
- Nét sáng tạo của Nguyễn Trãi :
- Câu 1 là câu thơ 6 chữ. ( ngắt nhịp 1/2/3 )
- Câu 3, 4 có cách ngắt nhịp 3/4 . ( Thơ đường ngắt nhịp 4/3).
- Câu 5, 6 động từ được đảo lên trước danh từ.
Tập trung sự chú ý của người đọc, làm nổi bật hơn cảnh vật trong ngày hè.
- Thơ Nôm đường luật chen lục ngôn.
- Bút pháp tả :
diễn tả trạng thái tinh thần của cảnh vật
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
- Tác giả đón nhận cảnh vật bằng những giác quan nào?Điều này có tác dụng gì? ( Nhóm 2,4,6… )
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
3. Phân tích :
a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
- Tỏc gi? dún nh?n c?nh v?t b?ng nhi?u giỏc quan:
Thị giác, khứu giác, thính giác.v� c? s? liờn tu?ng c?a tỏc gi?
Bức tranh ngày hè sinh động, đầy sức sống và sự giao cảm mạnh mẽ nhưng tinh tế của tâm hồn nhà thơ với cảnh vật.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
b. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước ( 2 câu cuối) :
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Hai câu thơ cuối có thể được hiểu như thế nào ?
Lẽ ra có cây đàn của vua Thuấn để đàn lên một tiếng
Dân chúng khắp nơi đều được giàu có, no đủ.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
b. Tấm lòng ưu ái với dân, với nước ( 2 câu cuối) :
"Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng`"
 Nguyễn Trãi mơ đến cây đàn kì diệu của vua Thuấn ngày xưa để ca ngợi và làm cho dân giàu đủ, ấm no hơn.
"Dân giàu đủ khắp đòi phương"
? Câu kết ( câu lục ngôn ) ng?n g?n: thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài

và khát vọng đem lại cuộc sống ấm no,
hạnh phúc cho muôn dân.
Tấm lòng ưu ái với dân, với nước
ĐiÓm kÕt tô cña hån th¬ Ức Trai không ph¶i ë thiªn nhiªn t¹o vËt mµ chÝnh ë cuéc sèng con ng­êi, ë nh©n d©n.
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
( Thuật hứng - bài 2 )
Hổ phách, phục linh nhìn mấy biết
Dành còn để trợ dân này.
( Tùng )
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
( Cáo bình Ngô)
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
- Thể thơ: Thơ Nôm Đường luật thất ngôn chen lục ngôn.
- Ngôn ngữ: giản dị, tinh tế.
- Miêu tả cảnh đặc sắc: phối hợp hài hoà màu sắc, hình ảnh, âm
thanh; cảm nhận bằng nhiều giác quan; bút pháp tả.
2. Nội dung:
- Bài thơ tả cảnh ngày hè cho thấy tâm hồn Nguyễn Trãi chan
chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
CỦNG CỐ
(?) Tỡm nh?ng nột vi?t húa tho du?ng lu?t c?a b�i tho?
Câu 1 là câu thơ 6 chữ. Câu 3, 4 có cách ngắt nhịp 3/4. Câu 5, 6 động từ được đảo lên trước danh từ.
Câu kết ( câu lục ngôn ) ng?n g?n
Thơ Nôm đường luật chen lục ngôn ( thay đổi âm điệu bài thơ)
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
Dặn dò
1. Nắm nội dung bài học.
2. Chuẩn bị bài mới: Túm t?t van b?n t? s?
+ M?c dớch, yờu c?u c?a túm t?t van b?n t? s?
+ Cỏch túm t?t van b?n t? s? d?a theo nhõn v?t chớnh.
+ Th?c h�nh túm t?t du?c van b?n t? s? d?a theo nhõn v?t chớnh theo s? hu?ng d?n c?a giỏo viờn.
cảnh ngày hè
Tiết 38
(Nguyễn Trãi)
xin chân thành cảm ơn
quý thầy cô và các em!